دوست یابی کودکان و نوجوانان

با شروع فصل مدرسه و دور هم جمع شدن بچه‌ها گاهی نگرانی‌هایی به سراغ والدین می‌آید که فرزندم چگونه دوستی انتخاب خواهد کرد؟ آیا فرزندم دوباره با فلان دوستی که سال پیش از بودن با او رنج می‌بردم در یک کلاس خواهند بود یا نه؟

این سوالات فکر والدین بسیاری را به خود مشغول کرده و در پی آن هستند راه حل مناسبی برای آن بیابند تا هم بتوانند در تربیت فرزند موفق باشند و هم رابطه دوستانه خود را با فرزندشان از دست ندهند. می‌دانید کودکان و نوجوانان ما بیشتر تمایل به امتحان کردن دارند و دوست دارند تجربه کسب کنند؛ اما غافل از این که گاه چنین تجربه‌هایی برای آن‌ها خیلی گران تمام می‌شود.

محرومیت از همسالان

گاهی والدین از ترس بد آموزی های همسالان، فرزندان خود را از دیدار با آنان محروم می‌سازند. محرومیت مطلق از همسالان، آثار منفی را بر کودکان و نوجوانان خواهد گذاشت. آثار منفی این گونه محدودیت‌های نامتعارف معمولاً بدین گونه ظاهر می‌شود :

1. وابستگی شدید به والدین.
2. کم رویی و گریز از فعالیت‌های اجتماعی.
3. عدم ارضای نیاز عاطفی تعلق به گروه.
4. عدم تحمل برخوردهای بد دیگران در آینده.

بنابراین راه پیشگیری از بد آموزی های همسالان، قطع ارتباط مطلق با آن‌ها نیست. دوست یابی یک مهارت اجتماعی است و به گفته مولا علی (ع) کسی که نتواند برای خود دوستانی مناسب برگزیند ناتوان است.

مهم‌ترین علل دوست یابی اعتقادها و علایق مشترک، همگونی و تحصیل می‌باشد. در دوره ابتدایی والدین راحت‌تر می‌توانند کودکان خود را متوجه شخصیت دوستشان کنند. والدین با دعوت کردن دوست کودک به منزل و توضیح دادن این که شخصیتش به شخصیت دوستش گره خورده و اگر دوست شخصیت مثبتی نداشته باشد دیگران او را نیز بی شخصیت می‌پندارند، کودک را آگاه می‌سازند. بچه‌ها اغلب با صحبت والدین و معلم کمتر مقاومت نشان می‌دهند و متوجه عمل خود می‌شوند؛ اما در نوجوانان قطع ارتباط با دوستان نامطلوب بسیار پیچیده می‌شود چرا که نوجوان در رشد شخصیت، احساس نوعی دوستی، گرایش به ارزش‌های دینی و مذهبی، نوع رفتار، شیوه سخن گفتن، نوع لباس، آرایش و مدل مو و... از همسالان خود تأثیر می‌پذیرند؛ لذا باید کوشید تا دوستی‌های خوب را جایگزین کرد چرا که آثار بسیار مثبتی دارد. باید فرزندان را با آگاهی کامل در میدان مقایسه قرار داد تا خود خوبی و بدی را تشخیص دهند؛ اما هرگز نباید کودک یا نوجوان را تنها گذاشت؛ باید در کنار آن‌ها ماند و با زبان خود آنان نصیحتشان کرد. باید هم پای آن‌ها شد تا بتوانند خوب را از بد متمایز کنند.

دوست یابی و آثار آن

برخی والدین گمان می‌کنند که ارتباط دوستانه با اعضای خانواده جای ارتباط با دوستان یا همسالان را می‌گیرد، در حالی که چنین نیست. کودک و نوجوان حس تعلق به گروه دارند. انسان موجودی اجتماعی است و نیاز به دوست دارد و این نیاز در دانش آموزان جدی‌تر است.

گاهی ممکن است سخنان ناخوشایند بشنوند و یا رفتار زشت از دیگران ببینند، والدین باید بدانند که نشنیدن و یا ندیدن کارهای بد هم می‌تواند در آینده کودکان را شکننده کند و در اجتماع نتوانند درست رفتار کنند.

• ایجاد رابطه دوستی با همسالان (کنش متقابل) مهارت اجتماعی شدن کودک را می‌آموزد.
• بچه‌ها در بسیاری از رفتارهای مثبت، ادب، شجاعت و ... تحت تأثیر دوستان خود قرار می‌گیرند.
• در ادامه تحصیل و علاقه مندی به تحصیلات عالیه نیز دوست تأثیری مثبت دارد.
• با توجه به برخوردها و قهرها با دوستان و تفکر برای یافتن راه حل مشکلات با آنان، فرزندان با راه حل‌ها آشنا می‌شوند و بهتر می‌توانند در زندگی دشواری‌ها را تحمل کنند.
• گاهی به علت مشغله والدین، بچه‌ها فرصتی برای سخن گفتن با آنان ندارند؛ بنابراین می‌توانند با دوستان خود درد دل کنند و همین امر سبب بروز احساسات می‌شود و آرام می‌گیرند.

در نهایت، با توجه به آثار مثبت دوست، توصیه می‌شود فرزند خود را از دوست یابی محروم نسازید و در انتخاب و حتی اصلاح دوست نیز تا حد ممکن به وی کمک کنید. والدین باید در ارتباط با دوستان مثبت ثابت قدم تر باشد و اولیای مدرسه نیز باید دانش آموزان را از فواید دوستان خوب و ضرر همسالان بد آگاه سازند.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: ملیحه قشقایی

تنظیم: علی سرمدی