تبیان، دستیار زندگی
رونق اقتصادی در بخش های مختلف کشاورزی، صنعت و معدن، ساختمان و خدمات می تواند به سیما و منظر یک شهر جلوه های شکوفایی وپویایی لازم را ببخشد و عدم رونق اقتصادی باعث یکنواختی و ایستایی منظر شهری می شود.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

برگ برنده


رونق اقتصادی در بخش های مختلف کشاورزی، صنعت و معدن، ساختمان و خدمات می تواند به سیما و منظر یک شهر جلوه های شکوفایی وپویایی لازم را ببخشد و عدم رونق اقتصادی باعث یکنواختی و ایستایی منظر شهری می شود.

اقتصاد

در فرآیند توسعه ی شهری عامل اقتصاد و زمینه های اشتغال به عنوان مهم تربن عامل جذب جمعیت به حساب می آید. به طور کلی، دلایل مهاجرت و جابجایی افراد به سمت شهرها را می توان به شرح زیر عنوان نمود:

1) اشتغال و دست یابی به موقعیت شغلی مناسب تر

2) خدمات

3) محیط زیست مناسب تر

4) ازدواج

بیش ترین درصد افراد مهاجر با هدف جستجوی فرصت شغلی مطمئن ومناسب تر دست به مهاجرت می زنند. سلسله مراتب این مهاجرت ها به شکل نمودار زیر نمایان گر می شود:

پدیده ی مهاجرت به شکل تکاملی آن امری طبیعی است؛ ولی در بیشتر مواقع به علت ناپایدار بودن عوامل توسعه در یک پهنه و محدودیت زمینه های اشتغال و خدمات، افراد دست به مهاجرت می زنند. مهاجرت می تواند بیشتر در بعد اجتماعی آن مورد بررسی قرار گیرد. ولی عامل اشتغال و تأمین معیشت، سهم تعین کننده ای در پدیده مهاجرت و جابجایی جمعیت دارد. لذا اقتصاد در رشد بی رویه ی شهرها بسیار موثر می باشد؛ به طوری که به علت وجود زیرساخت های لازم در نقاط شهری، انگیزه های سرمایه گذاری و جذب سرمایه به سمت شهرها بیشتر است که به دنبال آن رونق اقتصادی و رشد و توسعه ی شهری حاصل می شود. جذب امکانات و خدمات بیشتر توسط شهرها از دیگر عوامل جذب جمعیت به حساب می آید. به طور معمول رشد بی رویه و نامتوازن شهرها به علت مهاجرت های بی رویه و کنترل شده منجر به توسعه ی کالبدی ناهماهنگ می شود. البته این مشکل در دهه های هفتاد و هشتاد بیشتر وجود داشت. به طوری که در این دو دهه، توسعه ی اغلب شهرها در سطح( برون زا) به شکل گسترده اتفاق افتاد. این در حالی است که در دهه ی نود به علت کاهش میزان زاد و ولد در سطح کشور و به طور کلی کاهش نرخ رشد جمعیت، شاهد تثبیت نسبی جمعیت بوده ایم. ضمن این که توسعه ی متعادل تر منابع در سطح کشور، در ایجاد تعادل جمعیتی و جلوگیری از جابجایی بی رویه آن موثر بوده است.

اقتصاد در رشد بی رویه ی شهرها بسیار موثر می باشد؛ به طوری که به علت وجود زیرساخت های لازم در نقاط شهری، انگیزه های سرمایه گذاری و جذب سرمایه به سمت شهرها بیشتر است

بنابراین در سال های اخیر، در روند بازنگری طرح های جامع شهری، توسعه ی درون زا( افزایش تراکم ناخالص بافت کالبدی و تراکم خالص مسکونی) و هم چنین ساماندهی بافت موجود، مد نظر می باشد. لذا امید می رود در سال های آینده به سیما ومنظر شهری توجه بیشتری مبذول شود. در این راستا کاربری هایی که نقش بیشتری در سیما و منظر شهری ایفا می کنند و باید مورد توجه بیشتری قرار گیرند، که عبارتند از:

1) خیابان ها

2) ساختمان های مسکونی و خدماتی

3) راسته های تجاری و مجتمع های تجاری

4) فضاهای تفریحی

5) فضاهای سبز عمومی

6) مراکز تجمع( مساجد، حسینیه ها، کتابخانه ها، فرهنگسراها، سینماها، سالن های اجتماع و...)

ترکیب مناسب و هماهنگ این کاربری ها( از نظر نما، حسن همجواری و طراحی معماری) در کنار هم می تواند منظر شهری را از هویت مناسبی برخوردار نمایند. برای این منظور بخش دولتی( شامل شهرداری، سازمان های دولتی- ادارات، بانک ها و...) و بخش خصوصی با هماهنگی یکدیگر و با مدیریت شورای شهر و شهرداری می توانند ساماندهی مناسب را ایجاد نمایند. بدیهی است ارتقای کیفیت منظر شهری تحت تأثیر عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی امکان پذیر خواهد بود. ولی سهم اقتصاد در سرعت بخشیدن به این امر بیشتر خواهد بود.

امروزه اقتصاد شهری با برج های ( مسکونی، خدماتی و...) سر به فلک کشیده و هم چنین مراکز تجاری بزرگ، خودنمایی می کند. بخش خدمات به عنوان اولویت اول و بخش صنعت به عنوان اولویت دوم پایه های اقتصادی بیشتر شهرهای متوسط، بزرگ و کلان شهرها را تشکیل می دهند. البته در بعضی از شهرهای متوسط می توان جلوه های صنایع و خدمات را نیز در خدمت بخش کشاورزی مشاهده نمود( به عنوان مثال: شهرهای گرگان، بابل، برازجان و...)

منظر شهر

بعضی از شهرها با محوریت فعالیت های صنعتی( هم چون شهرهای آبادان، نفت شهر، مبارکه و...) و یا خدماتی( همانند بنادر شمالی و جنوبی کشور، مناطق آزاد تجاری و...) جلوه گر می شوند. به طور کلی سیما و منظر اغلب شهرها با عملکرد اقتصادی آن ها ارتباط مستقیم دارد و با یک نگاه کلی به سیمای عمومی بعضی از شهرها، می توان به عملکرد اقتصادی آن ها پی برد. شاهد این ادعا شهرهای بلداجی( با عملکرد تولید گز)، محلات( با عملکرد تولید گل وگیاه و سنگ های ساختمانی)، بعضی از شهرهای شمالی هم چون چالوس، محمودآباد، بابلسر و...( با عملکرد گردشگری و اقامتی) و...

لذا رونق اقتصادی در بخش های مختلف کشاورزی، صنعت و معدن، ساختمان و خدمات می تواند به سیما و منظر یک شهر جلوه های شکوفایی وپویایی لازم را ببخشد و عدم رونق اقتصادی باعث یکنواختی و ایستایی منظر شهری می شود. در این ارتباط می توان به بعضی از خیابان های کلان شهرها اشاره نمود که سیما ومنظر آن ها به علت رونق اقتصادی همواره در حال تغییر و تحول هستند. به عنوان مثال، خیابان های ولی عصر، انقلاب، آزادی، پاسداران و... در تهران، خیابان های اصلی منتهی به حرم امام رضا(ع) در مشهد مقدس، خیابان چهارباغ در اصفهان و...

به طور کلی سیما و منظر اغلب شهرها با عملکرد اقتصادی آن ها ارتباط مستقیم دارد و با یک نگاه کلی به سیمای عمومی بعضی از شهرها، می توان به عملکرد اقتصادی آن ها پی برد.

با توجه به مطالب عنوان شده می توان این گونه نتیجه گیری نمود که عامل اقتصادی مهم ترین عامل شکل دهنده والبته تأثیرگذار در سیما ومنظر شهری است و هر چه رونق اقتصادی در یک شهر بیشتر باشد، تغییر و تحول در سیما و منظر آن شهر تداوم بیشتری خواهد یافت.

فرهاد محلاتی

کارشناس ارشد معماری

بخش محیط شهر تبیان


مطالب مرتبط :

پیش به سوی زیبایی

سیمای شهر ما چگونه زیبا می شود؟

فرهنگ، عنصری هویت بخش به منظر شهری