تبیان، دستیار زندگی
در این درس تاریخچه آبرسانی به شهرهای ایران وضعیت آبی کشورمان و مقایسه آن با سایر کشورها و آشنایی با چرخه آب در طبیعت دلایل صرفه جویی نمودن در مصرف آب تخمین زدن آب مصرفی خانواده دانش آموزان و آشنایی با استاندارد مصرف آب مورد نظر قرار دارد....
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شیر مکانیزه – جلسه اول

اهداف:

تاریخچه آبرسانی به شهرهای ایران
 وضعیت آبی کشورمان و مقایسه آن با سایر کشورها و آشنایی با چرخه آب در طبیعت
دلایل صرفه جویی نمودن در مصرف آب
تخمین زدن آب مصرفی خانواده دانش آموزان و آشنایی با استاندارد مصرف آب

زمان عملیاتی

یک جلسه ( 90 تا 120 دقیقه ای)

وسایل لازم

جدول های آمار مربوط به مصرف آب(می توانید فایل این جدول ها را از بخش منابع بیش تر بردارید و پرینت بگیرید)

روند کار

1- در این بخش، توضیحاتی در مورد تاریخچه آبرسانی به شهرهای ایران و هم چنین نحوه گسترش شبکه آبی کشور توضیحاتی به دانش آموزان بدهید. توضیحات لازم به صورت کامل در زیر آورده شده اند:
برای کاربرد آب های طبیعی در آبرسانی شهرها، اولین بار در سال 1301 ایجاد لوله کشی آب در شهرهای ایران مورد بررسی قرار گرفت و قسمتی از شهرهای آبادان، مشهد و بیرجند لوله کشی شدند. شهر تهران در ابتدا به وسیله 26 رشته قنات آبرسانی می شد.

در سال 1301 به علت افزایش جمعیت و کمبود آب، از رودخانه کرج کانالی به طول 53 کیلومتر به تهران کشیدند و 84/9 میزان آب عبوری از رودخانه کرج را برای آبرسانی شهری به تهران آوردند. برای لوله کشی تهران از سال 1303 بررسی هایی آغاز شد و تا سال 1329 ادامه یافت و از پایان سال 1329، لوله کشی تهران آغاز شد و در سال 1334، اولین تصفیه خانه تهران در جلالیه به بهره برداری رسید که هم اکنون نیز بخشی از آب مصرفی تهران را تامین می کند.

از آن زمان تا حال، شبکه آبرسانی کشور گسترش زیادی یافته. اگر چه شبکه های لوله کشی بسیاری از شهرهای ایران هنوز نیاز همه ساکنان را برآورده نمی کنند و نیاز به گسترش بیشتر دارند، ولی اکثر شهرها و روستاها دارای آب لوله کشی می باشند. در حال حاضر، تأسیسات آب تهران با 6600 کیلومتر لوله کشی و چهار تصفیه خانه می تواند تا حداکثر 6/20 متر مکعب آب در ثانیه را در مساحتی برابر 260 کیلومتر مربع در اختیار مردم قرار دهد.


2- در این قسمت دانش آموزان را با چرخه کلی آب در جهان، مقدار آن در کره زمین ، نحوه قابل مصرف نمودن آن و همچنین مقایسه وضعیت آبی کشورمان با سایر کشورها آشنا می شوند. در ابتدا باید دانش آموزان را با نحوه آبرسانی آشنا نمایید. بهتر است این بخش را با سۆالی آغاز نمایید: به نظر شما، آب چه مراحلی را طی می کند تا به دست ما برسد و برای فراهم نمودان آن، به چه تجهیزاتی نیاز داریم؟
حالا توضیح دهید که برای اینکه آب لوله کشی مناسب به دست ما برسد، تاسیسات زیر مورد نیاز می باشند:

تاسیسات مربوط به برداشت آب از چاه ها، چشمه ها، رودخانه ها یا دریاچه ها
تاسیسات تصفیه آب شامل استخرهای ته نشینی مواد معلق در آب، صافی ها، دستگاه های هوازنی و کلرزنی


3- تاسیسات ذخیره آب و ایجاد فشار در شبکه مانند منابع زمینی و منابع هوایی. در این زمان می توانید به منابع هوایی اشاره نمایید که دانش آموزان به احتمال زیاد با آنها برخورد داشته اند. در شکل زیر می توانید یکی از این منابع ذخیره آب هوایی را مشاهده کنید.

شیر مکانیزه – جلسه اول

منبع آب هوایی

4- شبکه های پخش آب در شهر شامل شاهلوله ها، لوله های اصلی و فرعی، شیرها و اتصالات

5- بخش های مربوط به انشعابات مصرف کنندگان، مثل کنتور ....
پس از آشنا نمودن آنها با نحوه انتقال آب و آماده سازی آن، در این بخش می خواهیم یک دید کلی در مورد میزان آب موجود در زمین و چرخه آب در طبیعت به آنها بدهیم. به آنها بگویید که تنها 5/2 درصد از کل آبهای موجود در کره زمین، آبهای شیرین می باشند که %69 از این آبهای شیرین را یخهای قطبی تشکیل می دهند و 30 درصد آن آبهای زیرزمینی و بقیه آن آبهای سطحی می باشند، در نیتجه تنها از 100/76 درصد از آبهای موجود در کره زمین می توان برای رفع نیازهای روزمره استفاده نمود که حجم آن برابر 6/10 میلیون کیلومتر مکعب می باشد. چرخه آب در طبیعت در شکل زیر آورده شده است. بهتر است آن را تکثیر کنید و در اختیار دانش آموزان قرار دهید.

شیر مکانیزه – جلسه اول

چرخه آب

در این مرحله آنها را با وضعیت بارندگی در نقاط مختلف جهان آشنا می کنیم.
جدول زیر میزان بارندگی در نقاط مختلف جهان را نشان می دهد:

جدول بارندگی

این جدول را نیز تکثیر نمایید و در اختیار دانش آموزان قرار دهید. حالا این سۆال را مطرح کنید که به نظر آنها وضعیت آبی کشور چگونه است؟
به آنها بگویید که با توجه به وضعیت بارندگی در نقاط گوناگون جهان و مقایسه آن با ایران، ایران جزء کشورهای خشک و کم آب دنیا می باشد.

3- در این قسمت اطلاعاتی به دانش آموزان می دهیم تا بتوانند ضرورت صرفه جویی در مصرف آب را کاملاً درک نمایند.

به آنها توضیح دهید که با افزایش روز افزون جمعیت شهرها و پیشرفت صنایع در همه کشورهای جهان، آبرسانی شهرها مسئله بسیار مهم و پیچده ای به وجود آورده است که حل نمودن آن تنها با کمک متخصصان کارآزموده امکان دارد.
برای کشور ما، ایران که از کمبود آب نیز در تنگنا می باشد، مسئله فوق اهمیت ویژه ای دارد. مهاجرت روزافزون مردم از روستاها به شهرهای کوچک و از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ، پیشرفت زندگی مدرن و توجه بیشتر به بهداشت، مقدار نیازهای آبی را افزایش می دهد. به وجود آمدن صنایع مادر مانند ذوب آهن و پتروشیمی نیز این مشکلات را بیشتر می کند.
مسئله کمبود آب در ایران را نمی توان به سادگی رفع نمود. برای حل این مشکل باید بتوانیم از منابع آبی کشور بهره برداری دست بکنیم، از هدر رفتن آبهای طبیعی جلوگیری کنیم و رودخانه ها را تا حد امکان مهار نماییم و مهم ترین راه، صرفه جوی در مصرف آب می باشد، یعنی آب را درست مصرف کنیم و تا حد امکان از هدر رفتن آن جلوگیری کنیم تا بتوانیم از منابع محدودمان به درستی استفاده کنیم.

4- به دلیل ارتباط مستقیم دستگاه ما با صرفه جویی آب در بخش خانگی و عمومی، در این بخش می خواهیم دانش آموزان را با میانگین مصرف سرانه و درصد خانگی آب در حالات مختلف آشنا کنیم. میانگین مصرف سرانه مردم در کشورهای گوناگون جهان در شبانه روز در جدول زیر آورده شده است.

مصرف سرانه آب

جدول فوق را در اختیار دانش آموزان قرار دهید و از آنها بخواهید که با بیان دلیل بگویند که ایجاد صرفه جویی در چه مناطقی اهمیت بیشتر دارد؟ و به نظر آنها کشور ما جزء کدام قسمت می باشد؟
در جدول زیر نیز بیش ترین مصرف سرانه برای شهرهای ایران آورده شده. این جدول زیر به دانش آموزان بدهید تا اهمیت صرفه جویی در کلان شهرها را بهتر بفهمند.

سرانه مصرف ایران

از آنجا که مقدار زیادی از آب شرب صرف مصارف همگانی می شود، بهتر است با اینگونه مصارف نیز دانش آموزان را آشنا کنیم تا بتوانند تشخیص دهند که صرفه جویی در چه جاهایی می تواند بیشتر مۆثر واقع شود. در جدول زیر، مقدار مصرف آب مۆسسات همگانی را مشاهده می کنید. این جدول را نیز در اختیار دانش آموزان قرار دهید.

مصرف مۆسسات همگانی

پس از آنکه دانش آموزان با جداول استاندارد مصرف آب آشنا شدند، از آنها بخواهید مصرف سرانه اعضای خانواده خود را به صورت تخمینی اندازه بگیرند. روش این کار را به صورت زیر به آنها آموزش دهید. ابتدا باید ببینیم که هر دقیقه که شیر آب باز شد، چند لیتر آب از آن خارج می شود تا بتوانیم با اندازه گیری کل زمان هایی که شیر آب های خانه باز است، مقدار کل مصرف خانه را بر حسب لیتر به دست آورند.

برای مقصود اول، از آنها بخواهید یک سطل زیر شیر قرار دهند و شیر را به مدت یک دقیقه باز کنند. پس از یک دقیقه شیر را ببندند و حجم آب موجود در سطل را توسط یک ظرف مدرج یا ظرفی که حجم آن معین باشد ( مثل شیشه نوشابه خانواده) اندازه گیری کنند.

در طول شبانه روز اندازه بگیرند که کل شیرهای منزل شامل آشپزخانه، توالت و حیاط و ... چند دقیقه در مجموع باز می شوند و زمان باز بودن کلیه شیرها را با هم جمع نمایند و در عدد به دست آمده از آزمایش قبل ( حجم آب ریخته شده در سطل در طول یک دقیقه ) ضرب نمایند.

سپس در پایان روز، عدد به دست آمده را بر تعداد اعضای خانواده تقسیم نمایند. با این کار، مصرف سرانه هر فرد خانواده را در روز بر حسب لیتر بدست آورده اند و دانش آموزان را موظف نمایید تا اعداد بدست آمده را برای جلسه بعد به شما تحویل دهند ( به عنوان تکلیف ) تا بتوانید در مورد آنه و زیاد و کم بودن آنها با توجه به جداول داده شده بحث نمایید.

ارزیابی

در پایان این جلسه بچه ها باید بتوانند
- با توجه به وضعیت بارندگی کشور و کمبود آب در ایران دلایل صرفه جویی در مصرف آب را توضیح دهند.

- مقدار آب مصرفی و هدر رفت روزانه ی آب را در خانه تخمین بزنند و به راه های ساده ی صرفه جویی در مصرف اشاره کنند.

منابع بیشتر

جدول های مورد استفاده در متن درس را می توانید با کلیک کردن بر روی تصاویرشان ببینید و پرینت بگیرید.

بخش پژوهش های دانش آموزی سایت تبیان

تنظیم: یگانه داودی

شیر مکانیزه – جلسه اول
شیر مکانیزه – جلسه  دوم
شیر مکانیزه – جلسه  سوم
شیر مکانیزه – جلسه  چهارم
شیر مکانیزه – جلسه  پنجم
شیر مکانیزه – جلسه  ششم
شیر مکانیزه – جلسه  هفتم
شیر مکانیزه – جلسه  هشتم