تهیه کمپوست از زباله های تر - جلسه چهارم

اهداف:

آشنایی با مراحل و چگونگی تهیه کمپوست

وسایل مورد نیاز:

انواع زباله های تر آشپزخانه و باغبانی - جعبه بزرگ چوبی - خاک اره یا چوب خرده - کمی خاک

4-1 تاریخچه کمپوست

به نظر شما چه کسی اولین بار کمپوست درست کرد؟ طبیعت یا انسان؟
هنوز پاسخ دقیق این سۆال برای کسی معلوم نیست، اما در تاریخ ثبت شده است که حدود 2000 سال پیش در امپراطوری روم از این پدیده طبیعی استفاده می شده است. کلمه کمپوست برگرفته از زبان لاتین و به معنی "در کنار هم قرار دادن" می باشد. با در کنارهم قرار دادن مقادیر متناسب مواد تجزیه پذیر می توان خاکی غنی از مواد مورد نیاز گیاهان ساخت.

قرن‌هاست که کشاورزان برای بهبود کیفیت خاک، کمپوست ساخته و از آن استفاده می کنند. کمپوست یک چرخه ی طبیعی و زیستی خاک می باشد. انرژی خورشید، کربن دی اکسید هوا و مواد غذایی موجود در آب وخاک همگی باعث رشد گیاهان می شوند. وقتی که گیاهان می میرند و طی مراحل پیچیده ای توسط میکروارگانیسم‌ها تجزیه می شوند، مواد غذایی موجود در آنها به خاک، و دی اکسید کربن به هوا بر می گردد.

کمپوست کردن را عملی برای رشد میکروارگانیسم‌ها در نظر بگیرید. همانطور که یک کشاورز به نکات گوناگونی از جمله آب، حاصلخیزی خاک، شرایط آب و هوایی و … برای کاشت یک گیاه توجه می کند، کسی که میخواهدکمپوست نیز درست کند باید به نکاتی مثل مواد قابل کمپوست شدن، طرز آماده سازی آنها، رطوبت و … توجه کند. هر چند که کنترل شرایط فیزیکی و شیمیایی یک کمپوست بسیار ساده تر از کنترل شرایط رشد یک گیاه برای کشاورز می باشد.

4-2 چگونه کمپوست درست کنیم؟
تهیهء کمپوست مانند درست کردن کیک است. فقط کافی است مواد مورد نیاز را در هم ریخته، بهم بزنید و صبر کنید تا مواد تجزیه شوند (پخته شوند). نتیجه همان کود گیاهی خواهد بود!
برای کمپوست کردن نیازی به وسایل پیچیده و مدرن نیست. یک بیل برای زیر و رو کردن مواد کمپوست، یک سطل یا شلنگ برای آبیاری، و یک ظرف برای کمپوست کردن کافی است.

جمع آوری زباله های تر برای تهیه کمپوست

ظرف کمپوست:
ظرفی که در آن کمپوست درست می کنیم باید بتواند گرما ورطوبت مواد را در خود نگهدارد تا میکروارگانیسم‌ها بتوانند به کار خود ادامه دهند. این ظرف هم چنین باید دارای شیارها و حفره هایی باشد تا هوا از آن بگذرد. می توانید از سبدهای حصیری و یا جعبه های چوبی بزرگ استفاده کنید. مناسب تر است اگر بتوانید از ظروف بشکه ای در دار استفاده کنید.

زیرا با چرخاندن ظرف، تمام محتویات آن به راحتی زیر و رو می شوند و کار هوادهی آسان تر صورت می‌گیرد. باید ته ظرف محل یا سوراخ‌هایی برای خروج آب داشته باشد تا آب اضافی در ته ظرف انبار نشود. در بعضی از کشورهایی که کمپوست کردن در منازل بسیار متداول می باشد، سطل‌هایی مناسب همین کار در فروشگاه‌ها فروخته می شود.

این ظروف (compost bins) طوری ساخته شده اند که تمام شرایط مناسب برای کمپوست، در آنها رعایت شده است.
به طور خلاصه از هر نوع ظرفی که استفاده می کنید، باید حداقل ابعادی به طول، عرض و ارتفاع یک متر داشته باشد. ابعادی بزرگ‌تر از یک و نیم متر چندان مناسب نخواهد بود.

مواد مورد نیاز برای تهیه کمپوست:
• ضایعات آشپزخانه مانند پوست و دانه‌ی میوه ها، آشغال سبزیجات، پوست تخم مرغ، پوست دانه های موجود در آجیل، تفاله چای و قهوه، و هر گونه میوه و سبزی فاسد شده.
• ضایعات باغبانی مثل برگ خشک درختان، علف هرز، شاخه های نازک درختان، چمن، چوب‌های ریز شده، دانه ها و گل یا گیاه خشک شده، کود حیوانی، خاکستر، کاغذ خرد شده، خاک اره و ...

نکته: هرگز ضایعات گوشتی، استخوان، انواع لبنیات، روغن و یا چربی به کمپوست اضافه نکنید. این مواد ممکن است باعث جمع کردن حشرات شوند. مواد پلاستیکی و مصنوعی نیز اضافه نکنید. این مواد غیر قابل تجزیه هستند.

اضافه کردن برگ خشک به مواد کمپوست

4-3 مراحل آماده سازی کمپوست:
شما می توانید با رعایت مراحل ذیل، هم از مواد زاید آشپزخانه و هم از ضایعات باغبانی و یا مخلوطی از هر دو برای تهیه کمپوست استفاده کنید.
1. ظرف مناسب برای کمپوست را انتخاب کرده و آن را در محیطی مناسب قرار دهید. جایی که نه در معرض مستقیم نور خورشید باشد نه در معرض باد و باران.
2. در ته ظرف حدود چهار پنج سانتی متر خاک اره یا چوب خرد شده بریزید. این کار باعث می شود جریان هوا در ته ظرف نیز برقرار باشد.
3. مواد قابل کمپوستی آشپزخانه یا باغبانی را به آن اضافه کنید. برای اینکه کمپوست سریع تر آماده شود، بهتر است مواد را تا حد ممکن ریز کنید.
4. مقداری خاک یا کودگیاهی روی مواد کمپوست بپاشید. با این کار میکروارگانیزم‌های مورد نیاز این فرایند را در اختیار مواد کمپوست قرار می دهید. همچنین باعث می شود که سطح کمپوست خشک نشود و رطوبت خود را حفظ کند.
5. رطوبت مواد کمپوست را تنظیم کنید. اگر خیلی خشک است، مقداری خاک اره یا برگ خشک اضافه کنید و اگر خیلی رطوبت دارد، مقداری آب به آن اضافه کنید. به طور کلی مواد باید رطوبت کافی داشته باشند ولی نه به آن اندازه که اگر یک مشت از آن را در دست فشار دهید از بین انگشتان شما آب خارج شود.
6. صبر کنید تا مواد کمپوست به مرحله تجزیه (پختن) برسند. دمای مواد در عرض چهار یا پنج روز باید به 32 تا 60 درجه سانتیگراد برسد.
7. برای اینکه فرآیند کمپوست سریع تر انجام شود، بهتر است مواد داخل آن را هر چند وقت یکبار بهم بزنید.
8. به مرور که مواد تجزیه می شوند، ارتفاع مواد کمپوست کم و کمتر می شود. این خود نشانه ی آن است که مراحل پخته شدن (تجزیه شدن) فرآیند کمپوست به خوبی در حال انجام است.
9. هر دفعه که مواد جدید به ظرف کمپوست اضافه می کنید، مراحل 3 تا 5 را تکرار کنید.
10. اگر سعی کنید هر هفته مواد کمپوست را بهم بزنید، کودگیاهی شما زودتر آماده شده و بعد از دو ماه قابل بهره برداری است. ولی اگر آن را مخلوط نکنید، این کود شش تا دوازده ماه طول می کشد تا آماده شود.
11. بهترین کود گیاهی تهیه شده ازکمپوست باید شبیه خاک و رنگی تیره داشته باشد که تکه های کوچک مواد آلی در آن قابل رویت باشد و باید بویی شیرین و شبیه بوی خاک بدهد.
12. این کود گیاهی آماده شده را با کمی خاک مخلوط کنید و برای گل‌ها یا گیاهان استفاده کنید.

نکته: شستن دست‌ها با صابون و آب گرم بعد از هر گونه فعالیت روی کمپوست الزامی است!

تکیلف: ظرفی مناسب برای فرآیند کمپوست تهیه نمایید. صندوق‌های چوبی میوه نیز اگرچه کمی برای کمپوست کوچک هستند ولی می توانند جایگزین خوبی باشند خصوصاً اگر فضای کوچکی در اختیار دارید. اضافه کردن زباله های تر را تا یک ماه ادامه دهید و بعد از مدت یک ماه دیگر هیچ ماده‌ی جدیدی اضافه نکنید و فرصت دهید که مواد قدیمی تجزیه شوند.

محل بازدید/ اردو/ خرید: ______

منابع مطالعه: برای اطلاع بیشتر در زمینه پیشگیری از افزایش تخریب محیط زیست، تفکیک زباله ها و مراحل تهیه کمپوست به منابع زیر مراجعه نمایید.

_ مطالعه کتاب "انجام 50 کار ساده جهت حفاظت از کره زمین"/ مترجم: دکتر نصرال.. صمدی، ابتدا شما را با کارهایی که باعث تخریب محیط زیست می‌گردد آشنا می سازد، سپس راه کارهایی اعم از تفکیک زباله‌ها و بازیافت آنها را پیشنهاد می‌کند.

_ سایت معرفی شده مراحل و شرایط چگونگی تهیه کمپوست را به زبان انگلیسی توضیح می دهد.

بخش پژوهش های دانش آموزی سایت تبیان

تنظیم: یگانه داودی

تهیه کمپوست از زباله های تر - جلسه اول
تهیه کمپوست از زباله های تر - جلسه دوم
تهیه کمپوست از زباله های تر - جلسه سوم
تهیه کمپوست از زباله های تر - جلسه چهارم
تهیه کمپوست از زباله های تر - جلسه پنجم
تهیه کمپوست از زباله های تر - جلسه ششم
تهیه کمپوست از زباله های تر - جلسه هفتم
تهیه کمپوست از زباله های تر - جلسه هشتم