حضرت آدم مسئول اصلی گناه انسان ها!!
گفته می شود که آدم و حوا بعد از آنکه شیطان آنها را فریب داد و مرتکب گناه شده و از بهشت رانده شدند، روی زمین آمده و توبه کردند و سپس بخشیده شدند. اما ما انسان ها هنوز به خاطر گناه آنان در بوته آزمایش هستیم؟ مگر آنها هم انسان نبودند چرا میلیاردها انسان طی چندین قرن هنوز آزمایش می شوند و این همه سختی می کشند، اما آنها بخشیده شدن ؟ از طرفی حضرت آدم ( علیه السلام) و حضرت حوا در چه ماهی از سال توبه آنها به درگاه خداوند قبول شد؟
در این مقاله بر اساس آیات و روایات می خواهیم سوالات را پاسخ دهیم و از صحت و درستی این سوالات آگاه شویم.
عامل اصلی گناهان
در پاسخ چند نکته باید طرح شود:
نکته اول: گرفتاری های انسان ها به ترک اولای آدم و حوا علیهماالسلام بر نمی گردد، بلکه هر کسی مسئول کار خودش هست و گناه انسان ها هیچ ارتباطی به ترک اولای آنها ندارد.
نکته دوم: بعد از پذیرش توبه، آنها به بهشت برنگشتند. ترک اولای آن ها یک نتیجه قهری و یک نتیجه طبیعی داشت آن هم رانده شدن از بهشت بود.
نزدیک شدن به آن درخت هر چه که بود گندم، سیب، علم و هر چیز دیگر ، گناه نبود بلکه بر حسب رابطه علّی که بین این نزدیک شدن و هبوط در زمین بود خداوند به آنها متذکر شد که اگر به این درخت نزدیک بشوید به زمین هبوط می کنید.
آنها نزدیک شدند و نتیجه اش را هم دیدند. چون یک نهی ارشادی بود به خاطر تخلف از آن نهی ارشادی توبه کردند و خداوند هم از آنها پذیرفت .اما چون رانده شدن نتیجه عمل خودشان بود ،دیگر بازگشت امکان نداشت.
بازگشت زمانی امکان دارد که نتیجه، نتیجه قراردادی باشد. مثلاً فرض کنید کسی تخلف کرده به خاطر آن باید شش ماه زندان برود، توبه می کند، زندان را از او برمی دارند. اما اگر کسی بی احتیاطی کرد و تصادف کرد نمی تواند بگوید توبه کردم و دیگر بی احتیاطی نمی کنم. خسارت هایی که وارد شده، نتیجه آن عمل است و با توبه اصلاح نمی شود.
کار آدم و حوا علیهماالسلام هم نتیجه عملشان بود و با توبه هم اصلاح نمی شد. اما توبه ترک امر ارشادی و ارتکاب نهی ارشادی را خدا جبران کرد و توبه آنها را قبول کرده بعد هم حضرت آدم ( علیه السلام) را به عنوان پیغمبر انتخاب کرد.
نکته سوم: تلقی امتحان، مجازات و عقوبت در هبوط آدم و حوا علیهماالسلام قابل قبول نیست. امتحان از بزرگترین نعمت های خداست و جای امتحان نیز دنیاست و خداوند از همه بندگانش امتحان می گیرد، از پیغمبرانش گرفته تا بندگان عادی. همه چیز برای بندگان خدا امتحان است. فقر، غنا، سلامت، بیماری، طول عمر، قدرت، ضعف و ... همه اینها امتحان است. یعنی امتحان هم جنبه مثبت و هم جنبه منفی دارد.
امتحان خداوند از سنت های عام الهی است که هیچ کس از شمول امتحان الهی خارج نیست. اما این که ما امتحان را عقوبت و بد بدانیم ، صحیح نیست.
امتحان در واقع از بهترین نعمت های خداست که انسان را آبدیده و ورزیده می کند.
اگر بخواهیم مثال بزنیم امتحان های الهی شبیه بازی های فوتبالیست که نتیجه های خوب با هم مسابقه می دهند و مسابقات برای ورزیده شدن است.
انسان در کوره های امتحان دنیا آبدیده و ورزیده می شود و مسیر کمال را طی می کند که اگر این امتحان ها نبود هرگز انسان به کمال شایسته خودش نمی رسید.
اگر یک فلز ناخالص را مدت ها در کوره حرارت نداده و آبدیده نکنند هرگز خلوص خودش را به دست نمی آورد. انسان ها هم تا در کوره های آزمایش تحت فشار قرار نگیرند ، هرگز خلوص لازم و کمال لازم را به دست نمی آورند.
خداوند یکی از هدف های متوسط آفرینش را امتحان معرفی می فرماید " هو الذی خلق السموات و الارض فی سته أیام و کان عرشه علی الماء لیبلو کم " جای دیگر هم آمده "هو الذی خلق الموت و الحیاة لیبلوکم أیکم " این امتحان های الهی برای ساختن انسان است و در واقع هدف متوسطی است که انسان را به قرب الهی که هدف غائیست نزدیک می کند.
به عبارت دیگر نقش امتحان های الهی نقش عبادت است همان گونه که خداوند می فرماید " و ما خلقت الجن و الانس إلا لیعبدون " جن و انس را جز برای عبادت خلق نکردیم که این هم هدف متوسط است. خود عبادات مانند نماز ، روزه و نیز سایر عبادات همگی آزمایش هستند.
بنابر آنچه گفته شد از امتحان های الهی نباید تلقی منفی داشته باشیم بلکه باید سپاسگزار و شاکر ذات باریتعالی باشیم که این امتحان ها را قرار داده و این امتحان ها وسایل و کانال هایی هستند که ما را به قرب الهی نزدیک می کنند.
بعضی از مقاماتی که برای انبیاء در قرآن آمده بعد از امتحان هایی بود که پشت سر گذاشتند.
مثلا حضرت ابراهیم (علیه السلام) بعد از اینکه خداوند امتحان های سخت را از او گرفت فرمود: " إنی جاعلک للناس إماما " یعنی بعد از امتحان های سخت تازه به مقام امامت که بالاترین مقام برای انسان هست، دست یافت با اینکه مدتی پیغمبر بود.
تأکید می کنم کانال زدن و ارتباط برقرار کردن بین امتحان هایی که خداوند از ما می گیرد و ترک اولای آدم و حوا سلام الله علیهما معقول نیست.
ما انسان ها هر کدام تکلیف خود را داریم. این گونه نیست که جرم پدر را به حساب پسر یا فرزند ، یا جرم فرزند را به حساب پدر بگذارند. هر کسی به حساب خودش رسیدگی می شود.
نکته پنجم: اصلاً خداوند انسان را برای زمین خلق کرد آنجا که به فرشتگان فرمود: " إنی جاعل فی الارض خلیفة " بنا بود جانشین خدا بر روی زمین بشود. منتها خداوند برای اینکه آمادگی پیدا کند مدتی او را در بهشت مکان داد و به او تذکر هم داد که چه کاری نکند. بنابر این انسان برای زمین خلق شده و زمین مدرسه ای است که تا انسان این مدرسه را طی نکند هرگز به کمال شایسته خودش نمی رسد.
اعتقاد ما نسبت به انسان و اعمال او چنین است. اما مسیحیت معتقد است با گناه آدم همه انسان ها به یک پلیدی مبتلا شدند و برای رهایی از این پلیدی خداوند پسر خودش را که حضرت مسیح بود قربانی کرد تا انسان پاک بشود.
این مطلب از نظر ما قابل قبول نیست و در اسلام هر کسی مسئول کار خودش است و با گناه کسی دیگران به پلیدی مبتلا نمی شوند.
در روایت آمده که توبه حضرت آدم و حوا سلام الله علیهما در ماه ذیحجه قبول شد و تعداد این روایت فراوان است.
البته نقل های دیگری هم گفته شده، که هیچ کدام مورد اعتنا نیست. اما قطعاً در ماه محرم نبوده و حتی در ماه های دیگر هم نبوده بلکه در ماه ذیحجه بوده و روایت آن از بقیه روایات قوی تر است.
نتیجه
ارتباط برقرار کردن بین امتحان هایی که خداوند از ما می گیرد و ترک اولای آدم و حوا سلام الله علیهما مورد قبول نیست زیرا هر کسی مسئول اعمال خویش است. امتحان های الهی نیز برای ورزیده شدن انسان و حرکت در مسیر کمال انسانی است که اگر این امتحان ها نبود هرگز انسان به کمال شایسته خودش نمی رسید. خداوند انسان را برای زمین و زندگی زمینی خلق کرده لذا زندگی آدم و حوا سلام الله علیهما در بهشت موقتی بود.
بازآوری: مریم جعفری
بخش اعتقادات شیعه تبیان
منبع:
پاسخ به سوالات اعتقادی استاد محمدی، موجود در سایت رادیو معارف
مطالب مرتبط:
