معلم‌ها بدانند

کودک بیش فعال، دوست مدرسه...

شاید سال‌ها پیش کمتر کسی راجع به بیش فعالی کودکان چیزی شنیده بود. روزهایی که خانه‌ها آپارتمانی نبود و بچه‌ها به راحتی در حیاط خانه به جست و خیز مشغول بودند و شیطنت‌هایشان کمتر به چشم می‌آمد. اما با گذشت زمان و کوچک شدن منازل و همچنین کم شدن تعداد فرزندان این شیطنت‌ها بیشتر دیده می‌شود و واژه بیش فعالی بیشتر شنیده و گفته می‌شود.

بیش فعالان چگونه‌اند؟

ابتدا باید بدانید هر بچه‌ای بیش فعال نیست؛ در واقع بیش فعالی را فقط و فقط پزشک متخصص باید تایید کند. ممکن است والدینی خسته از کار روزانه شیطنت‌های طبیعی کودکشان را تحمل نکنند و او را بیش فعال بخوانند یا به طور مداوم از فریاد زدن‌های بی موقع فرزندشان اظهار نگرانی کنند.

بنابراین بهتر است با اعمال و رفتار چنین بچه‌هایی آشنا شوید: کودک بیش فعال سرجایش بیش از حد تکان می‌خورد و ثانیه‌ای آرامش ندارد، او با دست و پاهایش بازی می‌کند، قبل از اینکه سوالتان کامل شود جواب می‌دهد، هنگام بازی نوبت را رعایت نمی‌کند و آرامش ندارد، گاهی بدون هیچ دلیل خاصی بالا و پایین می‌پرد و فریاد می‌کشد.

 کودک بیش فعال زیاد سخن می‌گوید یا در هنگام صحبت دیگران کلام را قطع می‌کند؛ بازی‌ها و فعالیت‌هایش را نیمه تمام رها می‌کند و اکثر کارها زود او را خسته می‌کنند.

معمولاً این اختلال از سه سالگی به بعد تشخیص داده می‌شود، اما بیشتر کودکان در سنین مدرسه و با تشخیص معلم به مراکز درمانی ارجاع داده می‌شوند.

کودک بیش فعال در مدرسه

اکثر کودکان وقتی به سن مدرسه رفتن می‌رسند، مدرسه را زیاد دوست ندارند چون تقریباً بعد از هفت سال بازی و آرامش اولین مکانی است که آن‌ها را نسبت به گذشته محدود می‌کند. آن‌ها مجبورند چندین ساعت روی صندلی بنشینند، ساکت باشند و به حرف‌های کسی که تا به حال ندیده‌اند گوش سپارند. در روزهای اول چون دوستی ندارند کمی ناراحت هستند و رغبت زیادی به مدرسه نشان نمی‌دهند؛ اما هر چه زمان پیش می‌رود و با محیط مدرسه آشنا می‌شوند؛ معلم خود را فردی مهربان می‌یابند و به مدرسه علاقه‌مند می‌شوند.

تمام این وقایع در مورد کودکان بیش فعال متفاوت است. مدرسه این بچه‌ها را بسیار محدود می‌کند. چنین کودکانی در مدرسه بی تاب و بی قرار هستند؛ خصوصاً زمانی که صدای بازی بچه‌ها از حیاط مدرسه می‌آید دستورالعمل‌ها را اجرا نمی‌کنند. آنان یک فعالیت را به پایان نرسانده فعالیت بعدی را آغاز می‌کنند یا دست به کارهای خطرناک می‌زنند. مثلاً از درختان آویزان می‌شوند بدون اینکه به عواقب آن فکر نمایند؛ لوازم‌های شخصی‌شان را گم می‌کنند و بسیار کم توجه هستند.

بزرگترین خصیصه بیش فعالان کم توجهی است. آن‌ها اصلاً  تمرکز ندارند و کارهایشان را با عجله انجام می‌دهند، معمولاً در نیمکت کلاس پا تکان می‌دهند یا با دهان صدا تولید می‌کنند؛ صدایی شبیه ششیشش... و دقیقاً کار سخت مربی از همین جا آغاز می‌شود. زمانی که معلمی مطمئن شد کودکی بیش فعال است با رفتارش می‌تواند کودک را دوست مدرسه کند یا برای همیشه وی را از تحصیل دلزده و فراری نماید.

رفتار معلم با کودک بیش فعال

حالا شما می‌دانید کودکی در کلاس دارید که با دیگر شاگردها متفاوت است؛ بنابراین حتماً رفتاری متفاوت می‌طلبد. مهمترین نکته اینست که کودک در مدرسه و کلاس باید احساس آرامش کند و آن محیط را همانند منزلش امن بداند. اولین کار اینست که مدیر و معاونان مدرسه از مشکل کودک مطلع باشند تا اگر خطایی از وی سر زد بدانند با او چگونه رفتار کنند. اولیای مدرسه باید بدانند که این رفتار عمدی نیست.

بنابراین، هرگز از کودک بیش فعال در مقابل همکلاسی هایش انتقاد نکنید و وی را مورد سرزنش قرار ندهید. این کار شما باعث می‌شود طفل با احساس گناه رو به رو شده و دائم خودش را سرزنش کند. بنابراین، توصیه ما به معلم‌ها اینست که مشکلات و معضلات دانش آموز بیش فعال را بشناسید و با والدین آن‌ها به طور پیوسته در ارتباط باشید.

آن وقت درباره علاقه مندی ها و چیزهایی که چنین کودکانی دوست ندارند آشنا شوید. گفتیم کودکان بیش فعال بی قرارند؛ پس هنگامی که دانش آموز بیش فعال شما در کلاس بیش از حد تکان می‌خورد اجازه دهید چند دقیقه کوتاه به بیرون از کلاس برود و در حیاط مدرسه بدود. حتی جلوی پا کوبیدن و صدا در آوردن او را با همین دویدن ها می‌توانید بگیرید. اما اگر هوا سرد بود و خواستید در کلاس انرژی جمع شده‌ را تخلیه کنید به اتفاق بچه‌های کلاس چند بار روی نیمکت بنشینید و بایستید یا در جا بالا و پایین بپرید. من مطمئنم دانش آموزان دیگر هم از این اتفاق لذت می‌برند.

این کودکان نه تنها حواسشان پرت می‌شود بلکه حواس دیگر بچه‌ها را هم پرت می‌کنند، در نتیجه جلوی حواس پرتی آنان را با جمله‌ای مثل «حواس‌ها جمعه» یا «همه به من توجه کنید» بگیرید.

آخر این که رفتارهای صحیح چنین دانش آموزانی را ترغیب کنید؛ وقتی دقیقاً مطابق میل شما رفتار می‌کنند آن‌ها را جلوی دانش آموزان تشویق کنید. حتی زمانی را برای صحبت انفرادی با دانش آموز بیش فعال خود در نظر بگیرید. تکالیف درسی را کم کم به او بدهید و در بین تکالیف هم از زمان استراحت برای وی غافل نشوید. چون حجم زیاد تکالیف، او را بی قرار می‌کند و ممکن است تکالیف را انجام ندهد.

هر قدر می‌توانید راجع به این کودکان اطلاعات کسب کنید، آرام و مرحله‌ای تدریس کنید تا کودک بتواند تمرکز کند. هنگام صحبت با وی ساده سخن بگویید و ارتباط چشمی داشته باشید. او را با دیگران مقایسه نکنید و فعالیت‌هایی را انتخاب کنید که قادر به انجام آن باشید.

نتیجه گیری

بهتر است بدانید که تنها دارو درمانی برای کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی پاسخگو نیست. باید روش‌های تربیتی و برخورد مناسب با این کودکان را فرا بگیرید. نتیجه چنین حمایت‌ها و آموزش‌هایی اینست که به کودک بیش فعال یاری می‌رسانند تا سوی موفقیت گام بردارد.

مرکز یادگیری سایت تبیان- تهیه: فاطمه رضایی گلستان

تنظیم: علی سرمدی