بازیافت کاغذ- جلسه اول
اهداف:
آشنایی با صنعت کاغذ و بازیافت آن
آموزش روشی ابتدایی برای بازیافت کاغذهای باطله
فرهنگ سازی در زمینه ی تفکیک زباله های کاغذی
وسایل مورد نیاز: کاغذ - قلم
1-1 صنعت کاغذ و اهمیت بازیافت کاغذ
در این پروژه با مطالب بسیاری درباره کاغذ، شیمی کاغذ، صنعت کاغذ، صنعت بازیافت کاغذ و ... آشنا می شویم. هم چنین اهمیت تفکیک زباله ها، به خصوص کاغذ آشکار می شویم و در نهایت می‌آموزیم چگونه با ابزارهای ابتدایی کاغذهای باطله را بازیافت کنیم. چندین آزمایش مختلف نیز برای کیفیت کاغذهای ساخته شده انجام خواهد شد.
به نظر شما چرا مقوا و کاغذ باطله زباله نیستند؟ چرا باید کاغذ و مقوا را از بقیه زباله ها جدا کرد؟
تفکیک زباله ها
بحث تفکیک زباله های تر و خشک این روزها بسیار داغ است. اکثر کشورهای دنیا با جداسازی زباله ها، حجم زباله‌های قابل دفن خود را کمتر می کنند. با تفکیک زباله ها، کاغذ، پلاستیک، قوطی های فلزی و شیشه ای و ... از بقیه زباله ها جدا شده و به مراکز بازیافت منتقل می شوند.
تفکیک زباله‌ها
این کار دو هدف ارزشمند در بر دارد:
• کاهش حجم زباله ها جامد و قابل دفن یعنی کاهش آلودگی محیط زیست
• حفظ و نگهداری منابع طبیعی تجدید پذیر و تجدید ناپذیر کاغذ جزء مواد زیست تخریب پذیر و تجدید پذیر به شمار می آید. کاغذ عمدتاً از چوب درختان که منابعی تجدید پذیر هستند درست می‌شود. بعد از این که از آن ها استفاده شد و به‌صورت زباله در آمدند، به سرعت توسط باکتری‌های موجود در خاک تجزیه شده و به محیط زیست برمی‌گردند. با این حال بازیافت کاغذ مزایایی دارد که در طی این درس به اهمیت آن پی می‌بریم.
به نظر شما چرا با وجود این همه درخت باز هم باید کاغذهای باطله را بازیافت کنیم؟
به طور کلی هدف از بازیافت کاغذ حفظ محیط زیست و منابع طبیعی می‌باشد. که در ذیل مفصلاً به آن می پردازیم.
1-2 اهمیت حفظ محیط زیست
o کاهش قطع درختان: همه‌ی ما می‌دانیم که معمولاً کاغذ از تنه ی درختان به دست می آید. برای ساخت یک تن کاغذ، حدود 17 درخت تنومند لازم است. هر نهال حدود 25 سال طول می‌کشد که به یک درخت بزرگ تبدیل شود. این روزها، صنایع کاغذ سازی برای حفظ محیط زیست، هر ساله برای تامین منابع چوبی خود شمار زیادی درخت می‌کارند و از همین درختان برای تولید کاغذ استفاده می‌کنند. با این حال استفاده‌ی مجدد از کاغذهای باطله یک امر لازم است، زیرا با این کار مشکل دفع زباله ها کمتر می شود.
o کاهش دفن زباله ها: منبع اولیه صنعت کاغذ همان الیاف سلولزی (Fiber) می‌باشد. این الیاف می توانند هم از تنه درختان به صورت تازه تهیه شوند و هم قدیمی باشند و از کاغذهای باطله به دست آیند. برای هر تن کاغذ باطله که به منظور بازیافت از زباله ها تفکیک می شود، حدود چهار متر مکعب فضا برای دفن آن ها (landfills) صرفه جویی می شود. این کار دو مزیت اقتصادی نیز دارد:
اولاً: کاغذ باطله به طور رایگان در اختیار صنعت کاغذ قرار می‌گیرد.
ثانیاً: با کاهش حجم زباله ها، هزینه ی دفن آن ها کاهش می یابد. در شهر تهران، حدود 10% از حجم زباله ها را کاغذ و مقوا تشکیل می‌دهد. در حالی که در کشورهای پیشرفته این رقم تا حدود 35% نیز می رسد. این کشورها بیشتر از نصف زباله‌های کاغذی خود را بازیافت کرده، و دوباره استفاده می کنند.
o کاهش آلودگی آب و هوا: با استفاده از الیاف بازیافت شده در کاغذ سازی، تا حدود 95% آلودگی کم‌تری به هوا و آب وارد می‌شود. الیاف قدیمی معمولاً نیازی به بی رنگ شدن ندارند. در صورتی که الیاف جدید ساخته شده از چوب باید حتماً به کمک مواد شیمیایی کلر دار، سفید سازی( bleaching) شوند. این مواد شیمیایی در نهایت به صورت پساب سمی وارد محیط زیست می‌شوند.
o کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای: کاغذ یک ماده‌ی زیست تخریب پذیر است و وقتی که در خاک دفن شده و به کمک میکروارگانیزم‌ها تجزیه می‌شود، مقدار بسیاری گاز متان (CH4) تولید می‌کند. متان گاز گلخانه ای می باشد. یعنی افزایش متان در اتمسفر کره زمین، باعث گرم شدن کره زمین (global warming) و اثرات جانبی ناشی از آن می شود.
1-3 حفظ انرژی
با بازیافت کاغذ و استفاده‌ی مجدد الیاف آن در صنعت کاغذ می توان حدود 90% در مصرف آب و 28-70% در مصرف انرژی صرفه جویی کرد. برای این که اکثر انرژی و آب مصرف شده در صنعت کاغذ برای تبدیل چوب به الیاف کاغذی (تولید الیاف نو) می‌باشد.
تاریخچه بازیافت الیاف سلولزی: استفاده از فیبرهای کاغذی قدیمی در صنعت کاغذ همیشه مطرح بوده است. به طوری که در حدود 150 سال پیش در آمریکا، از لباس‌های فرسوده و فرش‌های پاره شده به عنوان منبعی برای الیاف سلولزی استفاده می‌شده است. امروزه، منابع کاغذهای باطله بسیار گوناگون است.
از روزنامه‌های باطله گرفته تا جعبه‌های مقوایی همگی مناسب برای بازیافت هستند. در طی ده سال گذشته، صنعت بازیافت کاغذ بسیار متحول گشته است. در گذشته، کاغذهای ساخته شده از الیاف قدیمی کیفیت پایینی داشتند. اما امروزه به دلیل پیشرفت فن آوری، کاغذهای ساخته شده از کاغذهای باطله کاملاً قابل رقابت با کاغذهای ساخته شده از الیاف جدید هستند و با آن ها می توان کاغذهایی با کیفیت های بالا ساخت. به طور کلی اکثر کاغذهای بازیافت شده در روزنامه ها، جعبه و مقوا سازی، چاپ کتاب، صنایع عایق سازی، صنایع بسته بندی و کارخانه های دستمال کاغذی استفاده می‌شود.
پس چرا همیشه کاغذهای جدید از کاغذهای باطله ساخته نمی شوند؟
چرا بازهم باید درختان قطع شوند؟
در اکثر کشورهای پیشرفته در صنعت کاغذسازی، حدود یک سوم الیاف کاغذی از الیاف قدیمی کاغذهای باطله بدست می آید. به طور کلی در دنیا، بیشتر از 95 میلیون تن کاغذ باطله هر ساله بازیافت شده و مجدداً تبدیل به کاغذ و مقوا می‌شوند. به عبارتی، کاغذهای باطله حدود یک سوم الیاف مورد نیاز برای ساخت کاغذ جدید در دنیا را تأمین می کنند. با این حال به چند دلیل نمی‌توان همیشه و به طور کامل از الیاف قدیمی استفاده کرد:
• الیاف سلولزی (فایبرها) فقط حدود پنج تا هفت بار می‌توانند استفاده شوند. بعد از این تعداد استفاده به اندازه‌ای کوچک می‌شوند که دیگر مناسب برای تهیه کاغذ نیستند و در مراحل شستشو از بین می روند.
• مسلماً همه‌ی کاغذها و مقواهای باطله را نمی توان همیشه بازیافت کرد. چرا که بسیاری از آن ها به مواد غذایی و یا دیگر مواد آغشته گشته و غیر قابل استفاده برای بازیافت می شوند.
• همیشه همه کاغذهای ساخته شده به چرخه‌ی کاغذهای باطله نمی‌پیوندند. مقدار بسیار زیادی از کاغذها به صورت کتاب و اسناد، بایگانی می شوند.
تکلیف: سۆالات موجود در جدول زیر را پاسخ داده و جدول را کامل نمایید. در پایان حداقل یک سۆال به جدول اضافه نموده و به آن پاسخ دهید.
| پرسش | درست | نادرست | توضیحات |
مصرف بالای کاغذ و در نهایت بالا بودن درصد میزان زباله ها نشان دهنده پیشرفته بودن یک کشور است. | |||
بطور کلی بازیافت باعث صرفه جویی در هزینه های یک شهر می شود. | |||
کارتون‌های قدیمی نیز قابل بازیافت هستند. | |||
تمام کاغذهای باطله قابل بازیافت هستند. | |||
حدود یک سوم الیاف کاغذی مورد نیاز صنایع کاغذسازی از الیاف قدیمی کاغذ می باشد. | |||
صنایع کاغذسازی برای تأمین الیاف سلولزی درختان بسیاری باید بکارند. | |||
کاغذهای ساخته شده از کاغذهای باطله کیفیت پایینی دارند. | |||
حجم زباله های کاغذی بالاترین درصد را در بین بقیه زباله ها دارد. | |||
الیاف کاغذی هرگز از بین نمی روند و همیشه قابل استفاده هستند. | |||
نیازی به بازیافت کاغذ نیست چون یک منبع زیست تخریب پذیر و تجدید پذیر می باشد. |
محل بازدید/ اردو/ خرید: بعد از جداسازی زباله‌های خشک، کاغذ ها را برای بازیافت نگه داشته و زباله های خشک دیگر اعم از پلاستیک، شیشه، فلز و.. را به غرفه های بازیافت که در میادین میوه و تره بار به چشم می‌خورند تحویل دهید. از مسئول مربوط این غرفه‌ها بپرسید سرنوشت زباله های تر که این مراکز تحویل می‌گیرند چه خواهد شد؟
منابع مطالعه: برای اطلاع بیشتر در مورد ترکیبات کاغذ و استفاده صحیح انرژی به منابع معرفی شده مراجعه نمایید.
_ کتاب زباله طلای کثیف/ مترجم منیره شاخساری/ نشر شرکت انتشارات فنی ایران.
_ سایت فارسی رشد شما را با ترکیب شیمیایی کاغذ آشنا می سازد.
_ سایت اینترنتی انگلیسی زبان معرفی شده شما را با نحوه استفاده صحیح انرژی بیشتر آشنا می کند.
مطالب مرتبط:
بخش پروژه های دانش آموزی تبیان
تهیه: بهاره امینی- تنظیم: فاطمه گودرزی
