تبیان، دستیار زندگی
برخلاف تهاجم¬ نظامی، در تمامی دوران حیات اهل بیت علیهم السلام مبارزه سنگین نرم افزاری آنان با جبهه باطل کاملا مشهود است به طوری که دستگاه حاکم نهایتا ناچار به ترور شخص امام می شود زیرا قدرت برتر امام در نبرد فرهنگی موجب پیشرفت روزافزون جبهه حق می گردد. ا
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : محمد بخشی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

جهاد پیشوای هشتم در صحنه غبارآلود جنگ نرم

امام رضا

نبرد میان حق و باطل همیشه ی تاریخ در دو جنبه ‌ی سخت افزاری و نرم افزاری وجود داشته است. نبرد سخت افزاری مانند جنگ های نظامی و محاصره های اقتصادی و نبرد نرم افزاری مانند فشارهای سیاسی و هجوم های فرهنگی. نبردهای سخت افزاری به علت ماهیت مادی آشکارشان به آسانی شناخته می ‌شوند؛ اما گاه اثبات هجمه ‌های فرهنگی نیازمند دقت بیشتری است.[1]


در قرآن کریم چنین آمده است که تخریب شخصیتی فرستادگان الهی، که نوعی عملیات فرهنگی است، در میان تمامی اقوام بوده، همه پیامبران مورد این هجمه قرار داشته‌اند.[2] در بررسی اوضاع اجتماعی دوران امام رضا علیه السلام نیز می توان هر دو نوع مبارزه را مشاهده کرد.

جهاد در دو جبهه نبرد سخت افزاری و نرم افزاری

یکی از مشکلات حکومت بنی عباس قیام های علویان بود. شکنجه و قتل و فشارهای اقتصادی شدید به شیعیان از سویی و قیام های زیدی ها و اسماعیلیان با حکومت بنی عباسی، میدان نبردهای سخت افزاری را به طور وسیعی در این دوران باز کرده بود. از سوی دیگر جریان باطل در ابعاد وسیعش، تهاجم فرهنگی عظیمی نیز بر ضد امام رضا علیه السلام و شیعیان دوران ایشان طراحی کرده بود. این تهاجم، طیفی عظیم داشت، از یاران امام کاظم علیه السلام گرفته تا دستگاه عباسی.

شبیه خونی از درون

جریان وقف و واقفی ها، که حتی برای مدتی برخی بزرگان شیعه را متزلزل کرد جامعه شیعی را سخت تحت تاثیر قرار داد. جریانی که عامل اصلی آن سه تن از وکلای امام کاظم علیه السلام بودند. علی بن ابی حمزه بطائنی، زیاد بن مروان قندى و عثمان بن عیسى رواسى.‏ در زمان امام کاظم علیه السلام وکیلان ایشان در مناطق خود بوده، شیعیان وجوهات شرعی خود را به آنان می دادند.[3] پس از شهادت امام کاظم این سه نفر با انکار امامت حضرت رضا علیه السلام و ادعای زنده بودن و غایب شده امام کاظم علیه السلام از تحویل دادن اموال به امام رضا علیه السلام خودداری کردند. این انگیزه مادی موجب تولید شبهه بزرگ وقف (توقف بر امامت امام کاظم علیه السلام) در میان جامعه شیعی شد خصوصا که مدعیان آن سه تن از بزرگان اصحاب امام کاظم علیه السلام بودند.[4]

دنیاطلبی یاران سابق و ایجاد فرقه وافقیّه از سویی و دشمنی مخالفان اهل بیت علیهم السلام و برنامه ریزی در شایعه سازی و جعل احادیثی گمراه کننده یا تفرقه انگیز توسط آنان از سوی دیگر، جهات مختلفی بود که مردم عصر امام رضا علیه السلام را از چندین جهت مورد تهاجم فرهنگی قرار دهد. هجومی که خود امام برای مقابله با آن وارد میدان مبارزه شد

تهمتی باورنکردنی به امامان شیعه

علاوه بر این شبهه فرهنگی که یاران سابق امام کاظم علیه السلام با طراحی آن، مشکلی برای امام رضا علیه السلام ایجاد کردند، حکومت عباسی نیز در تخریب جایگاه ائمه علیهم السلام و شیعیان در جامعه تلاش می کرد تا مردم از دور علویان فاصله بگیرند و برخورد با قیام ‌های آنان آسان ‌تر شود.

پراکندن این شایعه که امامان شیعه سایر مردم را عبد و برده خود می دانند، و جعل و نسبت دادن احادیثی با مضامین منحرف به ائمه علیهم السلام، از جمله شیوه ‌هایی بود که جبهه باطل در جنگ فرهنگی بر ضد امام رضا علیه السلام از آنها استفاده می‌کرد. عباسیان سعی داشتند با ترویج این فکر که امامان شیعه سایر مردم را تحقیر کرده، آنان را برده خود می دانند، از گرایش مردم به تشیع جلوگیری کنند.

محمد بن ادریس شافعی طی مسافرتی به یمن رفت. ماموران حکومتی به هارون الرشید چنین گفتند که شافعی قصد دارد به همراه یکی از علویان بر ضد او قیام کند. هارون بر شافعی سخت گرفته، دستور توقیف او به پایتخت را صادر کرد. اما زمانی که شافعی نزد هارون حاضر شد گفت:

«مگر چنین نیست که تمام علویان مردم را برده خود می ‌دانند، پس چگونه کسی را به قیام بر ضد تو ترغیب کنم که می خواهد مرا برده خود کند!»

هارون نیز چنان از این کلام خشنود شد که خلعت عالمان بر تن شافعی کرد! [5] هرچند «ممكن است شافعى از روى تقیه چنین مطلبى را اظهار كرده باشد، اما به هر روى چنین به دست مى‏آید كه روزگارى این شایعه در جامعه رواج داشته»[6] است.

ابوصلت نیز روزی به محضر امام رضا علیه السلام رسیده، عرض می کند: مردم می گویند شما ادعا دارید که آنها بردگانتان هستند!

امام با شنیدن این کلام رو به سوی آسمان کرده خدا را گواه می گیرند که نه خودشان و نه پدرانشان چنین ادعایی نداشته ‌اند. حضرت رضا علیه السلام سپس برای دفع این ادعا استدلال نیز می آورد.[7]

دام‌های نامرئی

ساختن و سپس پراکندن احادیثی که در آنها مضامین مبالغه آموز در مورد ائمه علیهم السلام آمده است یا احادیثی که مرتبه امامان را مانند سایر مردم قرار داده، یا روایاتی که با صراحت عیوب دشمنان اهل بیت علیهم السلام را بیان کرده است نیز یکی از راهکارهای جنگ فرهنگی بر ضد شیعه است که امام رضا علیه السلام خود به شیعیان تذکر می دهد تا در مواجه با آن آماده بوده، ندانسته خودشان به دشمنان کمک نکنند.

ابراهیم بن ابی محمود به امام رضا علیه السلام عرض می کند: روایاتی در فضیلت امام علی و سایر اهل بیت علیهم السلام در دست شیعیان است که راوی آنها مخالفین اهل بیت علیهم السلام هستند و مانند آن را از شما نشنیده ‌ایم. آیا می‌توانیم به مضمون این روایات معتقد باشیم؟ امام در جواب ابراهیم می فرماید:

نبرد میان حق و باطل همیشه ‌ی تاریخ در دو جنبه ی سخت افزاری و نرم افزاری وجود داشته است. نبرد سخت افزاری مانند جنگ های نظامی و محاصره های اقتصادی و نبرد نرم افزاری مانند فشارهای سیاسی و هجوم های فرهنگی

«.... مخالفان ما سه دسته روایت در فضل ما جعل کرده‌اند: روایات مبالغه، روایات اشتباه و کوتاهی، و روایاتی در عیب و فحش به دشمنان ما. آنگاه که مردم روایات مبالغه ای در مورد ما را می شنوند، شیعیان ما را تکفیر کرده، به آنان چنین نسبت می دهند که قائل به ربوبیت ما هستند. و چون روایات تقصیر و اشتباه ما را بشنوند، باور می‌کنند ما چنین هستیم و وقتی روایات بدگویی به دشمنان ما را می شنوند که نام دشمنان ما صریحا در این روایات [جعلی] آمده است، نام ما را صریحا آورده، به ما ناسزا می گویند و این در حالی است که خدا فرموده است:

"شما مومنان به آنان كه غیر خدا را مى‏خوانند دشنام مدهید تا مبادا آنها از روى دشمنى و نادانى خدا را دشنام گویند"[8]».[9]

این روایت نیز به خوبی نشان می دهد جامعه اسلامی در زمان امام رضا علیه السلام چگونه مورد هجوم فرهنگی جبهه ی باطل قرار گرفته است.

جهاد در مقابل هجوم بی‌امان دشمن

دنیاطلبی یاران سابق و ایجاد فرقه وافقیّه از سویی و دشمنی مخالفان اهل بیت علیهم السلام و برنامه ریزی در شایعه سازی و جعل احادیثی گمراه کننده یا تفرقه انگیز توسط آنان از سوی دیگر، جهات مختلفی بود که مردم عصر امام رضا علیه السلام را از چندین جهت مورد تهاجم فرهنگی قرار دهد. هجومی که خود امام برای مقابله با آن وارد میدان مبارزه شد.[10]

پی نوشت:

[1] - البته توجه به این نکته ضروری است که گاه فرماندهان جبهه حق بنا بر دلایلی از شرکت یا دامن زده به نبرد سخت افزاری سرباز می زدند اما جبهه نبرد فرهنگی را هرگز رها نکرده دائما در این سنگر مشغول به دفاع و بلکه حمله نیز بوده اند.

[2] - ذاریات 52: كَذلِكَ ما أَتَى الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ قالُوا ساحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ.

[3] - سید محمد صادق عارف، "تحلیلی از زندگانی امام رضا علیه السلام"، ص 77.

[4] - برای اطلاع بیشتر از جریان وقف ر.ک: محمد فضل الله (مترجم:سید محمد صادق عارف)، "تحلیلی از زندگانی امام رضا علیه السلام"، صص 77 تا 89.

[5] - رسول جعفریان، "حیات فكرى و سیاسى ائمه"، صص:447و 448.

[6] - همان ص 448.

[7] - عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج‏2، ص: 18.

[8] - انعام 108.

[9] - بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏26، ص: 239.

[10] - بر خلاف تهاجم‌های نظامی که در بسیاری موارد (تقریبا تمامی موارد پس از واقعه عاشورا) اهل بیت علیهم السلام مستقیم یا حتی غیر مستقیم از آنها حمایت نکردند، در تمامی دوران حیات اهل بیت علیهم السلام مبارزه سنگین نرم افزاری و فرهنگی اهل بیت علیهم السلام با جبهه باطل کاملا مشهود است به طوری که دستگاه حاکم نهایتا ناچار به ترور شخص امام می‌شود زیرا قدرت برتر امام در نبرد فرهنگی موجب پیشرفت روزافزون جبهه حق می گردد. این امر خود بیانگر اهمیت و جایگاه مهم فرهنگ در جامعه است.

محمّد بخشی                   

بخش تاریخ و سیره معصومین تبیان


مطالب مرتبط:

ویژه نامه های ولادت امام رضا علیه السلام

نماهنگ های ولادت امام رضا علیه السلام

نواهنگ های ولادت امام رضا علیه السلام

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.