فضاهای شهری ما سرزنده نیست ...
مصاحبه با دکتر سید حسین بحرینی(بخش دوم)
-آقای دکتر در بخش قبلی راجع به فضاهای شهری وحضور مردم در این فضاها به طور مبسوط صحبت کردیم . اگر موافق باشید قصد دارم مسیر بحث را به سمت موضوع سرزندگی این فضا ها هدایت کنم . میخواهم بدانم اصولا یک فضای شهری بانشاط و سرزنده از منظر یک شهرساز پیشکسوت چه ویژگی هایی دارد؟
ببینید برخلاف گذشته که شاید یک شهر خوب و شاد را شهری می دانستند که خیلی زیبا باشد ، فضاهای باشکوه ،ساختمانهای هماهنگ، نماهای جاذب و غیره ... داشته باشد؛ امروزه تأکید بر ساکنان یک شهر و فضاهای شهری است و بحث اصلی شهرسازی روی این مساله متمرکز است که چگونه مردم را به فضاهای شهری جذب کند بطوری که آنها بتوانند در این فضاها با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و یا به اصطلاح تعاملات اجتماعی داشته باشند و از طرفی بتوانند بخشی از زندگی ، فرهنگ و تمدن خودشان را در آن منعکس کنند .
به نظر من این نکته ی بسیار جالبی است که عده ای ، بخصوص در سالهای اخیر تاکید دارند که فضای شهری آینه ی تمدن و وضعیت پیشرفت اجتماعی یک شهر است ودیگر این که امروزه تاکید بر این است که فضاهای شهری باید طوری برنامه ریزی و طراحی شوند و ایمن و جذاب و راحت باشند که مردم برای انواع هدف ها ، مثل اوقات فراغت ، تفریح و یا حتی خیلی از فعالیت های معمولی روزانه وقت خود را صرف گذراندن در این فضاها بکنند . اما نکته حساس و ظریفی که لازم است که به آن اشاره کنم این است که در جهت سرزندگی بیشتر فضاهای شهری باید فضا را که یک مساله ی ذهنی وانتزاعی است به مکان تبدیل کرد .
- بله صحیح میفرمایید . اما شاید دوستان ما از وجه افتراق فضا و مکان اطلاعی نداشته باشند . این دو ماهیت ، چه تفاوتی با یکدیگر دارد ؟
بله ، مکان محلی است که در آن تعاملات اجتماعی اتفاق می افتد ، معنی پیدا می کند و حس مکان و حس تعلق و بخصوص زنده شدن خاطرات جمعی و یا به وجود آمدن خاطرات جمعی در آن شکل می گیرد و من فکر میکنم به این ترتیب فضا میتواند شاد و سرزنده و فعال باشد . ویک خاصیت خوبی هم که پیدا می کند این است که مردم آن فضا را متعلق به خودشان می دانند ، از آن مراقبت می کنند ، احساس مسئولیت جمعی نسبت به آن پیدا می شود و قطعا خود مردم نقش موثری در نگهداری و مراقبت از فضا و ایجاد امنیت و سرزندگی فضا خواهند داشت.
- استاد در ادامه بفرمایید فضاهای شهرهای ما در مقایسه با شهرهای مطرح جهان از نظر سرزندگی در چه جایگاهی قرار دارند ؟
فضاهای شهری ما در حال حاضر در وضعیت مساعدی قرار ندارند . همانطور که بیان کردم دلیل آن بر می گردد به تاریخ و فرهنگ مردم کشور ما . من اعتقادم بر این است که ما به دلیل نوع قدرت حاکمه ی مان در طول تاریخ ، اصولا فضاهای شهری سرزنده و فعال به آن صورت که در اروپا بوده است نداشته ایم . چون چه حکومت های محلی ) که خیلی اوقات اصلا وجود خارجی در کشور ما نداشته است ( و چه حکومتهای مرکزی ، مردم را وسیله ای برای تامین نیروی نظامی و اخذ باج و خراج و مالیات می دانستند و در عوض خدمات خاصی به مردم ارایه نمی کردند و فقط داعیه ی تامین امنیت را داشتند که آن هم به صورت جنگ و کشورگشایی برای ارتقاء وضع خودشان بوده است و این خود مردم بوده اند که محله و شهرشان را اداره می کردند . و به علت شرایطی که از نظر ناامنی وجود داشت وبسیاری از مسایل و مشکلات دیگر نظیر فقدان بهداشت مناسب ؛ فضای شهری ، فضایی زنده و فعال نبوده است .
اما در سالهای اخیر به دلیل تغییر در نگرش مردم و رابطه ی حکومت های محلی با آنها ، اتفاقات زیادی افتاده است . امروزه حکومت های محلی خودشان را موظف می دانند که روی این فضاها کار کنند . بعضی اوقات به طور سطحی و بعضی اوقات کمی عمیق تر . به طور سطحی به صورت اجرای کف سازی ها و نقاشی روی درودیوار است که این ها به نظر من بیشتر بزک کردن است و ممکن است که آنقدرها که باید ، تأثیر نداشته باشد که بتواند من و شما را به این فضاها بکشاند .ولی عمیقترش این است که با آگاهی دادن به مردم و ایجاد امکانات مختلف در فضاهای شهری ، مردم خودشان رغبت می کنند که در این فضاها حضور داشته باشند و گاهی اوقات حتی کارهای هنری انجام دهند. من فکر میکنم زمینه و پتانسیل این مساله در کشور ما خیلی خوب وجود دارد . منتها باید درست از آن بهره برداری شود ، مثلا تعزیه مراسمی است که با فرهنگ ما عجین می باشد . حالا این مراسم را می توان در اشکال و زمینه های مختلف برگزار کرد . به عبارتی باید زمینه برگزاری مراسم شاد را هم در فضاهای شهری ایجاد کرد . چیزی مثل کارناوال ها . فضاهای شهری در غرب بخصوص در اروپا ، بسیار فعال است . اصولا در این کشورها از قدیم فضاهای شهری را به صورت یک فضای مرکزی طراحی می کردند که مردم در این فضاها حاضر شوند و در تصمیم گیری جمعی شرکت کنند . به عبارتی این فضاها به طور خاص برای گردهمایی مردم شکل می گرفته است .
در هفته آینده و در بخش سوم مصاحبه با "آقای دکتر بحرینی" به بررسی عوامل مخرب سرزندگی فضاهای شهری خواهیم پرداخت .
مصاحبه: زینب محسنی نیا
کارشناس ارشد شهر سازی
بخش محیط شهر تبیان
