سطل آب یخی که خودش چالش ساز می شود
هراز چندگاهی اتفاق یا موضوعی در شبکه های اجتماعی همه گیر می شود و موجی از نظرات و بحث ها را با خود به همراه می آورد. این روزها صجبت اکثر شبکه های اجتماعی سطل آب یخی است که کم کم خودش هم به چالش تبدیل شده. فضای مجازی دیگر آنقدر وسیع شده که گاهی اهمیتش فراتر از واقعیت ها می شود. از آنجا که فضای مجازی در انحصار زمان و مکان نیست اتفاقی که در دورترین نقطه رقم میخورد بدون هیچ وقفه ای برای همگان قابل دسترسی می شود.
چالش سطل یخ یا Ice Bucket Challenge یک کمپین است که در آن افراد از ریختن یک سطل آب یخ روی خود فیلم می‌گیرند و با دعوت از نفرات جدید آن را در اینترنت منتشر میکنند. هدف اصلی این جنبش حمایت از بیماری ALS است که در آن به سلول‌های عصبی حمله صورت می‌گیرد و بدن فلج میشود و فقط مغز توانایی فعالیت دارد. برای نقطه آغاز این جنبش چند منبع مختلف وجود دارد. اما در اکثر رسانه ها عنوان شده که چالش آب یخ توسط پیت فرتز (Pete Frates) آغاز شده است. موج اولیه این حرکت حدود دو سال پیش در آمریکا و به شکل هایی دیگر اتفاق افتاد تا مدتی قبل که به شکل چالش آب سرد مطرح شد. شبکه های اجتماعی در گسترش این حرکت به قدری تأثیرگذار بودند که در ده روز گذشته با یک رشد چند برابری میزان مبلغ کمک شده به این کمپین به حدود 100 میلیون دلار رسید.
یکی ازدلایل استقبال از این کمپین حضور افراد شناخته شده ای مانند مارک زاکربرگ (بنیانگذار فیسبوک)، بیل گیتس (مدیرعامل مایکروسافت)، لیونل مسی، ژوزه مورینیو، کریستیانو رونالدو، نیمار، جنیفر لوپز، ... و نیز جورج بوش (رییس‌جمهور سابق آمریکا) می باشد. با همه گیر شدن و استقبال از این جنبش کسان دیگری هم طرح های مشابهی را مطرح کردند به این امید که مانند چالش آب سرد مورد توجه قرار بگیرد. مانند یک خبرنگار هندی که ابتکار جدیدی برای مبارزه با فقر در هند را مطرح کرد. این خبرنگار زن از مردم آن کشور دعوت کرده در کارزار سطل برنج شرکت کنند و هر کدام یک سطل برنج به نیازمندان هدیه بدهند تا به بسیاری از مردم مناطق روستایی هند که در شرایط دشوار اقتصادی و فقر زندگی میکنند کمک کنند، و یا فردی که برای حمایت از کودکان غزه چالش سطل خاک را مطرح می کند و با ریختن سطلی از خاک روی سرش توجه همگان را متوجه کودکان غزه می کند و تصویر آن را در شبکه های اجتماعی قرار می دهد.
دعوت به شرکت در این کمپین در چند روز گذشته بین هنرمندان و ورزشکاران کشور ما هم شدت گرفته و با انتقادات و نظرات بسیاری همراه بوده. تا به الان تعدادی از چهره های شناخته شده مانند ترانه علیدوستی، رضا عطاران، رضا صادقی و... این حرکت را انجام دادند و عده ای هم به این چالش دعوت شدند و فعلا سکوت کردند. برخی هم عکس العمل های متفاوتی از خود نشان دادند مانند میترا حجار، با انتشار عکس و پیامی با این عنوان: "همه شاهد باشین من مریضم، کسی من و به چالش دعوت نکنه." و یا نیکی کریمی که این پیام رو منتشر کرده: میشه تو این کمی آبی یک سطل آب رو به هدر ندیم و اگه قرار کمک کنیم خودمون یواشکی بریم به این همه مراکزی که تو کشورمون به کمک احتیاج دارن رسیدگی کنیم."
علی ضیاء هم که در ابتدا دعوت به این چالش را پذیرفته بود عنوان کرده است که اشتباه کرده: "... فکر می‌کنم باید به جای آب روی سرم خاک بریزم، برای همدردی با کودکانی که میانه خون و درد و آتش زندگی میکنند، من چالش آب را پس می‌گیرم و برای همدردی با کودکان غزه همه کار می‌کنم."
و دریک حرکت غیرمنتظره برنامه ای که از گروه نوجوان شبکه دو به طور زنده پخش میشود روی آنتن زنده برنامه مجید واشقانی بازیگر این شب های سریال انقلاب زیبا را به این چالش دعوت می کند و با ریختن سطل آبی روی سرش از او میخواهد تا شخص دیگری را به این چالش دعوت کند.
حالا دیگر این شبکه های اجتماعی به حدی قدرتمند شدند که حتی تلویزیون هم تحت تأثیر خود قرار میدهند. برخی اهالی فرهنگ و هنر و مشخصا چند شاعر و طنزپرداز، در صفحه‌های شخصی خود در شبکه‌های اجتماعی به محاسبه این پرداخته‌اند که تاکنون احتمالا چند متر مکعب آب در جریان این کمپین در ایران هدر رفته و آن را در حد یک سیل دانسته‌اند که در شرایط کم‌آبی که به وضعیت بحرانی توصیف میشود، می تواند ما را با خود ببرد!
نکته اینجاست که چرا فضای مجازی ما جدی ترین و مهم ترین مسائل را هم به چالش می شکد و از دل آن موضوعی جدید می سازد. راه افتادن یک کمپین برای حمایت از یک کار نیک کاری است مورد قبول و پسندیده اما نکته قابل تأمل اینجاست که با همه گیر شدن این کمپین در فضای مجازی کم کم دارد از فضای خیرخواهانه خود دور می شود. اینجا درست زمانی است که باز هم فضای مجازی در بین کاربران این شبکه ها در کشور ما فضای جدیدی را ایجاد می کند و بیشتر به جنبه سرگرمی و فان موضوع توجه می شود. باز هم موجی از جوک ها و شوخی های مختلف ردو بدل می شود تا جایی که موضوع اصلی از یاد می رود.
نکته ای که مورد غفلت قرار می گیرد این است که کاربرانی که به شدت در حال دنبال کردن این حرکت هستند و یکی پس از دیگری دوستان خود را به این چالش دعوت می کنند به خصوص هنرمندان و ورزشکاران فراموش کرده اند که این حرکت فرسخ ها دور از مملکت ما شکل گرفته و شاید در فرهنگ ما به درستی قابل فهم نباشد و برداشت هایی اشتباه شکل بگیرد. اگر قرار است کمکی بشود این همه تبلیغات و هیاهو لازم نیست علاوه بر اینکه عده ای کم کم با ارائه طرح های خود هدف اصلی بنیانگذاران این حرکت را هم فراموش کرده اند. تعدادی برای پیوستن به این کمپین بحث کمک به مۆسسه خیریه محک را بجای بیماران ALS مطرح کردند و باز موجی تازه ایجاد شد و گردانندگان محک عنوان کردند آثار مادی و معنوی این حرکت تنها متعلق به بیماران ALS می باشد واز مردم خواستند تا ازاین کار پرهییز کنند.
شاید بهتر بود به بخش حمایت مالی این حرکت بیشتر توجه می شد. غرق شدن در شبکه های اجتماعی گاهی ما را از این نکته غافل میکند که برای تقلید از یک حرکت مۆلفه هایی هم لازم است باشد تا یک حرکت خیرخواهانه را که با فضای سرگرمی همراه است تبدیل به یک سرگرمی و شوخی صرف نکنیم. این طرح در جای خودش برای کمک به بیماران امری نیکو است حال اگر به دنبال ایجاد کارهای اینچنینی باشیم می توانیم بجای به چالش کشیدن یک جنبش خودمان برای ارائه یک طرح خوب دست به کار شویم و یا حداقل خدشه ای به آن وارد نکنیم.
شما چه پیشنهادی دارید؟
زهرا فرآورده
بخش ارتباطات تبیان
