عاملی که باعث عاقبت به خیری می شود!
یکی از ارکان زندگی انسان دین و آیین است که در تمام جوامع، همه به نحوی با آن عجین شده اند. یکی در جهت رد آن برمی آید، یکی می خواهد اثباتش کند. بعضی ها اصلا خدا را قبول ندارند، بعضی هم حاضرند برای برداشت های مختلفی که از دین داشته اند حتی آدم بکشند و زندگی دیگران رو به نابودی بکشند. به نظر شما ریشه این نگاه ها کجاست و اشتباهات از کجا سرچشمه می گیرد؟ در این مقاله به بررسی این مهم بر اساس آیه ی تفکر می پردازیم.
مزیت و برتری انسان نسبت به سایر موجودات به واسطه ی تفکر و تعقل است و همین، موجب شده که تمام موجودات را مسخّر خودش کند و با اختراع، ترکیب و نوسازی ها اسباب آسایش خودش را هرچه بیشتر فراهم کرده و روز به روز پیشرفت کند.
همین قدرت تفکر و تعقل موجب طمع به داشته های دیگران شده و باعث ایجاد خیلی از خون ریزی ها می شود.
کجا مشاهده شده که گله ای از حیوانات به محدوده حیوانات دیگر لشکر کشی کرده و با اسباب، وسایل و اسلحه های مختلف به جان هم بیفتند بعد هم به واسطه همان تفکر و تعقل، در جهت توجیه بر بیایند و بگویند: در صدد اجرای حقوق بشر هستیم!!
بنابراین باید گفت بزرگترین داشته ی انسان از بین نعمات گسترده ای که در اختیار دارد، قدرت تفکر و تعقل اوست که اگر به راه درست هدایت شود، باعث عاقبت به خیری و سعادت دنیوی و اخروی او می گردد.
یگانه ی مهربان هم همیشه نسبت به استفاده انسان از قوه تفکر و تعقل تأکید داشته و برای آن اهمیت ویژه ای قائل است. خیلی از آیین های پوشالی، پیروانشان را به طرفداری بی قید و شرط و عدم تحقیق و تحقق نسبت به آن آیین و گفته ها و خواسته هایش تشویق می کنند و هرگونه تحقیق و تفحص را گناه و اشتباه می دانند؛ همین باعث افتادن در باتلاق خواسته های کسی می شود که با استفاده از سادگی مردم، مشغول پاسخ به امیال و آرزوهایش است، اما خداوند متعال همواره انسان ها را به تفکر و تعقل تشویق کرده و اسلام عزیز نیز بر همین پایه استوار شده است.
در دین مبین اسلام تقلید در اصول دین جایز نیست و هرکس موظف است خودش با جستجو، اصول دین را برای خود به اثبات برساند؛ بعد از پذیرش اصل دین، در فروع دین نیز فرد قدرت انتخاب دارد و می تواند خودش علم پایه و قدرت استنباط را به دست بیاورد یا راه احتیاط را پیش گرفته یا تقلید کند.
در قرآن کریم خردمند به کسانی گفته می شود که علاوه بر اینکه اهل تفکر هستند در آیات و نشانه های الهی نیز تدبر کرده، راه را بیابند و برای دیگران چراغ راه شوند و کمک کنند چراغ روشنایی و نور هدایت، در زندگی ایشان نیز روشن شود.
در سوره آل عمران آیه ی 191 می فرمایند:
الَّذِینَ یَذْكُرُونَ اللّهَ قِیَامًا وَ قُعُودًا وَ عَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَكَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَ الأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ
همان ها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابیده اند، یاد می کنند و در اسرار آفرینش آسمان ها و زمین می اندیشند (و می گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده ای! منزهی تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار!
این آیه یکی از آیات کلیدی قرآن کریم است که به آیه تفکر معروف شده است. در این آیه همانند دیگر آیات قرآن، حکمت و زیبایی موج می زند؛ همین یک آیه برای اهل بصیرت کافی است تا راه خودشان را پیدا کنند و به بیراهه نروند، به شرط اینکه با تمام وجود به دنبال کشف حقیقت باشند.
خردمندان همیشه و در همه حال در حال تفکر، تدبر و تتبع در اسرار بی منتهای الهی می باشند، به هر طرف که می نگرند از آسمان گرفته تا به زمین به جستجوی بت عیار خویشتن هستند و در چینش بی بدیل حضرت دوست، نوای بی وجودی سر می دهند.
با توجه به اینکه یگانه ی مهربان ضمانت کرده است که خواهان واقعی هدایت را دست خالی نگذارند، کسی که اهل تفکر و تدبر باشد حیات دوباره ای پیدا می کند و همین یادآوری همیشگی خدا، باعث رشد و تعالی شخص پوینده ی راه می گردد.
دعا و مناجاتی سازنده و باعث رشد کردن است که دارای پیشینه ی تفکر، اندیشه و سپس ایمان و عرفان باشد؛ در طول تاریخ خوارج بسیار دعا و مناجات می کردند به طوری که پیشانی هایشان از اثر سجده همانند زانوی شتر شده بود، اما به چه عاقبتی دچار شدند؟
در برابر امام خود ایستادند و به جنگ و منازعه پرداختند و عاقبت به قعر جهنم سقوط کردند؛ امروزه به عربستان که سفر کنید در مسجد الحرام و مسجد النبی، وهابیون در حال قرائت قرآن و اقامه ی نماز هستند، اما آیا این عبادت چیزی جز پوست دین و ظاهر آن می باشد؟
آیا این عبادت همراه با تفکر و تعقل است؟ عکسبرداری را حرام می دانند اما مناظر واقعی را نمی بینند و با حق و حقیقت مبارزه می کنند.
تعقل و اندیشه همراه با ایمان و عرفان و آنگاه دعا و مناجات باعث شکل گیری نور در قلب و جاری شدن حکمت بر زبان می شود.
الهی کمک کن در راه درست قدم برداریم و بتوانیم نشانه های بی شمارت را درست ببینیم؛ چه با چشم سر، چه با چشم دل.
محمدحسین تاج
بخش قرآن تبیان
منابع:
تفسیر نمونه، جلد سوم
تفسیر نور
مطالب مرتبط:
برای عاقبت بخیری، در پایان شب این عمل یادتان نرود
مهمترین دلیل عاقبت به خیری علامه امینی(ره)!
