آیا  نور محیط کار شما کافی است؟

اگرچه امروزه تحقیقات پردامنه ای در زمینه اهمیت نورپردازی و به خصوص نور طبیعی بر انسان صورت گرفته، و شواهد انکار ناپذیری بر تأثیر مثبت نور روز و بهره مندی از منظر طبیعی بر سلامت، آسایش و بازدهی افراد به دست آمده است، جای تعجب است که چرا همچنان برخی از معماران و طراحان در نورپردازی فقط وضوح و کارآمدی و در طراحی پنجره فقط زیبایی نما و دید نه چندان سنجیده به خارج را مد نظر قرار می دهند.

تحقیقات نشان می دهد که میزان شدت، نوع منبع، رنگ، جهت و نحوه توزیع نور در محیط های گوناگون فعالیت انسانی ممکن است تا حدود زیادی بر رفتارها، روحیات، بازدهی و کارآیی وی موثر باشد و اساساً در این میان ، نور طبیعی، کامل ترین و مطلوب ترین نور است. تابش نور طبیعی و ارتباط بصری با محیط خارج در فضاهای زیستی انسان اعم از محل کار، فراغت، تفریح، تحصیل و نظایر آن علاوه بر افزایش کارایی و بازدهی فرد موجب کاهش اضطراب، بهبود رفتار ، ارتقای شخصیت و نیز حفظ و افزایش سلامتی و آسایش می شود.

اهمیت نور روز و ریتم بیست و چهار ساعتی را می توان از طریق مثالی در مورد کارگران شیفتی دریافت. بررسی های انجام یافته در این زمینه نشان می دهد که تغییر ساعات کار و استراحت( شیفت شب) دو نوع تاثیر به همراه دارد:

تاثیر کوتاه مدت  ناهماهنگی با نور روز که شامل خستگی مفرط، گیجی، کسالت و نداشتن آمادگی کامل برای کار است و تاثیر دراز مدت،  مشتمل بر احتمال بروز بیماریهای قلبی-عروقی، امراض معدی-روده ای و مشکلات احساسی و اجتماعی است؛ به عبارت ساده این کارگران از تغییر در چرخه طبیعی فعالیت کاری در روز و خواب در شب دچار ناراحتی می شوند. این تحقیقات نشان می دهد که میزان آمادگی، هشیاری و عملکرد ادراکی با تغییر شیفت و قرارگیری در معرض نور خورشید بهبود می یابد.

مزیت نور روز

اشعه ماورا بنفش نور روز برای آسایش و سلامتی بشر ضروریست، از نرمی استخوان جلوگیری می کند، پوست بدن را در وضعیت سلامتی نگه می دارد و از طریق ایجاد ویتامین D به جذب کلسیم در بدن کمک می کند. این نور میکروب کش و در بعضی از فعل انفعالات شیمیایی بدن موثر است. وقتی بدن در مقابل این اشعه قرار می گیرد، مویرگ ها منبسط می شوند و فشارخون قدری پایین می افتد. علاوه بر احساس سلامت، ضربان نبض تند و اشتها زیاد می شود. نور روز انرژی زا و محرک فعالیت بدنی است و بازدهی کار را بالا می برد.

موارد احتیاط

درخشندگی بیش از حد ممکن است باعث تحریکات و ایجاد حساسیت، انحراف و خستگی چشم، سردرد و بی خوابی شود. همچنین باید از تابش بیش از اندازه اشعه ماوراء بنفش بر بدن اجتناب شود. در صورت وجود نور جبهه غرب در اتاق کار، بدلیل شدت زیاد این نور بخصوص در تابستان، می بایست با پرده یا سایبان مصنوع و طبیعی(درختکاری) شدت آن را کنترل نمود.

کنترل نور خورشید در محیط کار

ساختمان به عنوان پوسته سوم انسانی، از اهمیت فراوانی برخوردار است و باید با توجه به شرایط آب و هوایی (دما ، رطوبت، تابش آفتاب وغیره ) طراحی شود. ساختمان های ساخته شده بر اساس آب و هوای هر منطقه نه تنها در مقابل عوامل نامساعد جوی عملکرد خوبی دارند ، بلکه یک محیط زندگی انسانی سالم و زیبا نیز فراهم می کنند.

در طول روز باید در حد امکان نور طبیعی خورشید به داخل اتاق کار بتابد. با کنار زدن پرده ها و باز کردن پنجره ها به این هدف خواهید رسید. وقتی قسمت های مختلف محیط کار به نور مناسب دست پیدا می کند، کارایی و انرژی در اتاق کار شما جاری خواهد شد.

جهت اجتناب از تابش نور شدید در تابستان از سایبانهای افقی، عمودی، طبیعی(درختکاری) و پرده استفاده نمایید. ایجاد سایه بر روی پنجره ها یا یك دیوار شیشه ای از تابش مستقیم آفتاب به سطح شیشه جلوگیری نموده و در نتیجه حرارت ایجاد شده ، ناشی از تابش آفتاب ، در فضای پشت شیشه بمقدار قابل ملاحظه ای كاهش می یابد .

در محیط کار و فعالیت تأمین نور طبیعی از طریق نورگیر و پنجره ها،که توسط  مهندسان معمار آن ساختمان طراحی می شوند، صورت می گیرد. شرایط لازم جهت بهره مندی از نور مناسب روز در این زمینه عبارتند از:

- بهره مندی از روشنایی طبیعی کافی و مناسب برای انجام دادن فعالیت و حرکت ایمن و راحت در محیط کار (بهره مندی از نور جبهه های جنوبی و شمالی ساختمان) و در عین حال اجتناب از موارد چشم آزار و نیز جذب گرمای ناخواسته(پرهیز از نور غرب و شرقی ساختمان و یا کنترل این نور توسط پرده، سایبان، درختکاری و غیره)

- تامین شرایط مناسب برای ارتباط بصری با محیط خارج در عین رعایت محرمیت فضای داخل(ارتفاع کمتر پنجره) و تهویه طبیعی فضاهای داخلی در عین اجتناب از سر و صدای خارج (استفاده از پنجره های دو جداره).

- ایجاد جذابیت در محیط از منظر کیفیت روشنایی به منظور افزایش سلامتی روانی و جسمانی، رضایت از محیط و افزایش کارایی کاربران

منابع:

1- پوردیهیمی،شهرام.تأثیر نور روز بر انسان،نشریه صفه شماره 46،دانشگاه شهید بهشتی:تهران

2- شوارتس،گورگیا.اصول فنگ شویی،ترجمه ملیندا اسکندری،1383 ،نشرققنوس:تهران

3- کسمایی ،مرتضی: اقلیم در معماری،1384، نشر خاک: تهران

منابع لاتین:

1- AIA,building connections,energy and resource efficiencies,washington:1993

2- Evans,benjamin,H.Daylighting in architecture,new york , 1981

3- Hong,yeji.the psychology of lighting, architectural magazine,inc9,2002.