از کجا بفهمیم جا پای شیطان می گذاریم؟!

قلمرو شیطان در وجود بشر محدود است به نفوذ در اندیشه او، نه تن و بدن او. نفوذ شیطان در اندیشه بشر نیز منحصر است به حد وسوسه کردن و خیال یک امر باطلی را در نظر او جلوه دادن. قرآن کریم این معانی را با تعبیرهای تزیین، تسویل، وسوسه و امثال اینها بیان می کند. اما اینکه چیزی را در نظام جهان بیافریند و یا اینکه تسلط تکوینی بر بشر داشته باشد؛ یعنی به شکل یک قدرت قاهره بتواند بر وجود بشر مسلط شود و بتواند او را بر کار بد اجبار و الزام نماید، از حوزه قدرت شیطان خارج است.

بر حسب منطق قرآن کریم، خداوند خودش به شیطان پست، اضلال و گمراه سازی را اعطا نموده است. معنی و مفهوم اضلال و قلمرو شیطان در این پست تنها دعوت انسان به سوی گناه می باشد و هیچ گونه اجبار و الزامی نسبت به بشر در کار نیست. هر چه هست وسوسه است و دعوت است و تزیین و تسویل است.

خداوند در آیه 21 از سوره نور می فرماید: «یا ایها الذین امنوا لا تتبعوا خطوات الشیطان و من یتبع خطوات الشیطان فانه یأمر بالفحشاء و المنکر»؛ «ای کسانی که ایمان آورده اید از گام های شیطان پیروی نکنید. هر کس پیرو گام های شیطان شود (گمراهش می سازد زیرا) او به فحشا و منکر فرمان می دهد و اگر فضل و رحمت الهی بر شما نبود هرگز احدی از شما پاک نمی شد، ولی خداوند هر که را بخواهد تزکیه می کند و خدا شنوای داناست.»

یعنی انسان با ایمان همواره هم متوجه خطرات و آفات راه است و هم برای مبارزه با آنها و ایستادگی در برابر آنها تنها از ذات مقدس الهی استمداد می جوید تا بتواند مسیر پر فراز و نشیب ایمان را تا پرواز کردن و رسیدن به نقطه اوج بپیماید.

اگر بگویید ما که شیطان را نمی شناسیم و او را نمی بینیم از کجا بفهمیم گام جای گام شیطان می گذاریم؟ این دیگر دیدن نمی خواهد. شیطان را از وسوسه هایش بشناسید. آنجا که شما می بینید یک وسوسه ای در قلب شما پیدا شد که شما را به یک عمل زشت و به یک عمل منکر و ناپسند دعوت می کند، بدانید که (جای) پای شیطان است، شیطان جلو افتاده و به شما می گوید: "بیا". آن وسوسه، "بیا" ی شیطان است.

نمی خواهد (شیطان را) به چشم ببینی، به دل ببین «و من یتبع خطوات الشیطان» آن که گام در جای گام های شیطان می گذارد باید بداند «فانه یأمر بالفحشاء و المنکر» «شیطان دعوت به کارهای زشت و ناپسند می کند.»

مۆمنان! مراقب وسوسه های شیطان باشید

سلام بن مستنیر می گوید: در محضر امام باقر علیه السلام بودم، حمران بن اعین (یكى از شاگردان معروف امام باقر) وارد شد، و چند سۆال كرد و از امام جواب شنید، هنگامى كه حمران خواست خداحافظى كند، به امام باقر علیه السلام عرض كرد: «وقتى كه ما در محضر شما هستم، (محضر ملكوتى و بیانات قدسى شما باعث مى شود كه) دل هاى ما نرم گردد، و جان هاى ما (از نداشتن) این دنیا، آرامش یابد، ثروت هائى كه در دست مردم است، به نظر ما خوار و پست جلوه كند، ولى وقتى كه از نزد شما بیرون مى رویم و با مردم به داد و ستد و تجارت، سرگرم مى گردیم، حال ما عوض مى شود و به دنیا علاقه مند مى شویم، و از معنویات دور مى گردیم» این تغییر حال چیست؟

امام باقر فرمود: انما هى القلوب مرة تصعب و مرة تسهل «این حالات، مربوط به دل ها است كه گاهى سخت مى شوند و گاهى نرم مى گردند». سپس فرمود: جمعى از اصحاب رسول خدا صلّى الله علیه و آله وسلّم به محضر آن حضرت آمده و عرض كردند: «اى رسول خدا! ما در مورد صفت نفاق كه مبادا به سراغمان آید، ترسان هستیم».

پیامبر صلّى الله علیه و آله و سلّم فرمود: چرا ترسان هستید؟ اصحاب گفتند: هنگامى كه ما در حضور شما هستیم، شما با نصایح خود، به ما تذكر مى دهید، و به آخرت تشویق مى نمائید، حالت خدا ترسى در ما پدید مى آید و دنیا را فراموش مى كنیم، و به گونه اى به آن بى میل مى شویم كه گویا آخرت و بهشت و دوزخ را با چشم مى نگریم، ولى وقتى كه از حضور شما مى رویم و به خانه هاى خود باز مى گردیم، و بوى فرزندان به مشام ما مى رسد و زنان و افراد خاندان را مى بینیم، حالت ما عوض مى گردد، به گونه اى كه گویا در حضور شما نبوده ایم، و هیچ گونه حالت معنوى نداشته ایم، آیا شما از اینكه این تغییر حالت ما، نشانه نفاق ما باشد، نگران نیستید؟

پیامبر صلّى الله علیه و آله و سلّم به آنها فرمود:كلا، ان هذه خطوات الشیطان فیر عبكم فى الدنیا...

«نه، هرگز (این اتفاق نیست) بلكه وسوسه هاى شیطان است كه شما را به سوى دنیا ترغیب و تشویق می كند، به خدا سوگند اگر از شما همان حالت را كه تعریف كردید(كه در نزد من پیدا مى كنید) نگه دارید و ادامه دهید، به مقامى می رسید که: لصافحتكم الملائكة و مشیتم على الماء «فرشتگان دست در دست شما مى نهادند، و بر روى آب (بدون وسیله) راه مى افتادید»... همانا مۆمن، دستخوش آزمایشات و پرتگاه هاى گناه قرار مى گیرد و بسیار توبه می كند، آیا سخن خدا را نشنیده اید كه مى فرماید: ان الله یحب التوبین و یحب المتطهرین «خداوند توبه كنندگان را دوست دارد، و پاكان را نیز دوست دارد» (بقره - 222) و نیز مى فرماید: و استغفروا ربكم ثم توبوا الیه «از پروردگار خود آمرزش طلبید و به سوى او باز گردید» (هود - 90) (اصول کافی)

وسائل متنوع وسوسه‏ گری شیطان

در آیات متعددی خداوند متعال دشمن‌های متعددی که هر انسانی می‌تواند در حیات دنیایی با آن مواجه باشد را معرفی می‌نماید. در فرهنگ قرآن خداوند متعال یکی از مهمترین دشمن‌هایی که انسان در طول زندگی با آن مواجه می‌شود را شیطان معرفی می‌نماید.

در فرهنگ قرآن راه ها و ترفندهای شیطان در آیات متعددی معرفی شده که توجه به این آیات می‌تواند به پیروزی انسان، در برابر شیطان کمک نماید.

«وَاسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُمْ بِصَوْتِک وَأَجْلِبْ عَلَیهِم بِخَیلِک وَرَجِلِک وَشَارِکهُمْ فِی الأَمْوَالِ وَالأَوْلادِ وَعِدْهُمْ وَمَا یعِدُهُمُ الشَّیطَانُ إِلاَّ غُرُورًا؛ و از ایشان هر که را توانستی با آوای خود تحریک کن و با سواران و پیادگانت بر آنها بتاز و با آنان در اموال و اولاد شرکت کن و به ایشان وعده بده؛ و شیطان جز فریب به آنها وعده نمی‏دهد.» [سوره اسراء آیه 64]

گرچه در آیه فوق، مخاطب شیطان است و خداوند به عنوان یک فرمان تهدیدآمیز به او می‏گوید هر چه از دستت ساخته است بکن و با وسایل گوناگون به اغوای بنی آدم برخیز، ولی در واقع هشداری است به همه انسان ها که طرق نفوذ شیطان را دریابند و از تنوع وسائل وسوسه‌های او آگاه شوند.

جالب اینکه قرآن در آیه فوق به چهار بخش مهم و اصولی از این وسائل، اشاره می‏ کند و به انسان ها می‏ گوید که از چهار طرف مراقب خویش باشند. در آیه کریمه طرق نفوذ شیطان و اسباب و وسائلی را که در وسوسه‌های خود به آن متوسل می‏شود به شکل جالب و گویایی چنین شرح می‏دهد:

1- تبلیغات و فریاد‌های گمراه کنند

«وَ اسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُمْ بِصَوْتِک؛ هر کدام از آنها را می‌توانی با صدای خودت تحریک و وسوسه کن». بعضی از مفسران آن را تنها به معنی نغمه‌های هوس‏انگیز موسیقی و خوانندگی تفسیر کرده‏اند منتها معنی وسیعی دارد که هر گونه تبلیغات گمراه کننده را که در آن از وسائل صوتی و سمعی استفاده می‌شود را شامل می‌گردد. به این ترتیب نخستین برنامه شیطان، استفاده از این وسایل است.

این مساله مخصوصا در دنیای امروز که دنیای فرستنده‌های رادیویی و دنیای تبلیغات گسترده سمعی و بصری است، از هر زمانی روشنتر و آشکارتر است، چرا که شیاطین و احزاب آنها در شرق و غرب جهان، بر این وسیله مۆثر تکیه دارند، و بخش عظیمی از سرمایه‌های خود را در این راه مصرف می‌کنند، تا بندگان خدا را استعمار و از راه حق که راه آزادی و استقلال و ایمان و تقوی است منحرف سازند و به صورت بردگانی بی اراده و ناتوان درآورند.

2- استفاده از نیروی نظامی

«وَ أَجْلِبْ عَلَیهِمْ بِخَیلِک وَ رَجِلِک؛ و لشگر سواره و پیاده‏ات را به سوی آنها با فریادت گسیل دار». این مطلب منحصر به عصر و زمان ما نیست که شیاطین برای یافتن منطقه‌های نفوذ، به قدرت نظامی متوسل می‌شوند، همیشه بازوی نظامی یکی از بازوهای مهم و خطرناک همه جباران و ستمگران جهان بوده است، آنها ناگهان در یک لحظه به نیروهای مسلح خود فریاد می‌زنند و به مناطقی که قصد اشغالش را دارند گسیل می‌کنند.

3- برنامه‌های اقتصادی و ظاهرا انسانی

«وَ شارِکهُمْ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ؛ و در اموال و فرزندان آنها شرکت جوی». یکی دیگر از وسائل مۆثر نفوذ شیطان، از طریق شرکت در اموال و نفوس است، باز در اینجا می‌بینیم بعضی از مفسران شرکت در اموال را منحصرا به معنی"ربا"، و شرکت در اولاد را فقط به معنی فرزندان نامشروع دانسته‏اند در حالی که این دو کلمه معنی بسیار وسیع‌تری دارند که همه اموال حرام و فرزندان نامشروع و غیر آن را شامل می‌شود.

4- برنامه‌های مخرب روانی

سپس هشدار می‌دهد که: «وَ ما یعِدُهُمُ الشَّیطانُ إِلَّا غُرُوراً؛ شیطان جز فریب و نیرنگ و غرور، وعده‏ای نمی‌دهد». استفاده از وعده‌های مغرور کننده و انواع فریب ها و نیرنگ ها یکی دیگر از برنامه‌های شیطان ها است، آنها روانشناسان و روانکاوان ماهری را برای اغفال و فریب مردم ساده‏ دل و حتی هوشیار تربیت کرده‏ اند، گاهی به نام اینکه دروازه تمدن بزرگ در چند قدمی آنها است، و یا اینکه در آینده نزدیکی در ردیف اولین کشورهای متمدن و پیشرو قرار خواهند گرفت، و یا اینکه نسل آنها نسل نمونه و بی‏ نظیری است که می‌تواند در پرتو برنامه‌های آنان به اوج عظمت برسد و امثال این خیالات و پندارها، آنها را سرگرم می‌سازند که همه در جمله "یعِدُهُمُ" خلاصه می‌شود [تفسیر نمونه ج‏ 12 ص 185]

فرآوری: زهرا اجلال

بخش قرآن تبیان  

منابع:

سایت طهور

سایت جنبش؛ خلاصه ای از بیانات استاد سابقون در حلقه معرفت

حوزه

مطالب مرتبط:

افشای برنامه های شیطان در تخریب افراد

برنامه نظامی و اقتصادی شیطان

بزرگترین وسوسه گر عالم