شاید تا به حال نخوانده باشی!!!

همیشه در مطالب تاریخی وقتی که از جنگ های سه گانه در دوران خلافت حضرت علی علیه السلام صحبت به میان می اید، بیشتر مطالب بیان شده، حول و حوش چگونگی ایجاد و عوامل زمینه ساز این جنگ ها می باشد. هم چنین توضیحاتی در مورد چگونگی انجام و شروع جنگ ها داده می شود. اما در این مطلب سعی شده است که با نگاهی متفاوت به جنگ های سه گانه دوران خلافت حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام نگاه شود.

منظور از این نگاه متفاوت، نگاهی به تعداد شرکت کنندگان و اسامی فرماندهان این جنگ ها می باشد:

جنگ جمل در چشم انداز آمار:

این جنگ اولین جنگی است که مسلمانان را روبروی مسلمان دیگر قرار داد . تا قبل از آن ، طرفین جنگ ها ، کفار و مسلمانان بودند. اولین جنگ حضرت با گروهی از پیمان شکنان به رهبری طلحه و زبیر و عایشه اتفاق افتاد که در تاریخ، به دلیل نقض پیمانشان، از آنان به «ناکثین» تعبیر می شود. طلحه و زبیر پس از خروج از مرکز خلافت حضرت و شکستن بیعت خود، با همراهی و تشویق عایشه اولین جنگ را بر حضرت تحمیل کردند. این جنگ تنها 6 ماه پس از آغاز خلافت حضرت امیرالمومنین شروع شد.

زمان جنگ جمل: جمادی الاولی سال 36 ه ق

طول نبرد: کمتر از یک روز

محل نبرد: 3 محل محتمل می باشد:

1/ زابوقه (اطراف بصره)

2/ زاویه (یکی از محله های بصره) (احتمال کمتری برای این ناحیه وجود دارد.)

3/ حزیبه (محله ای در بصره)

اما به احتمال زیاد جنگ جمل در بیرون شهر بصره انجام گرفته است .

آمار شرکت کنندگان:

تعداد سپاه دشمنان علی علیه السلام معروف به سپاه جمل: 30 هزار نفر

تعداد سپاه امام: 20 هزار نفر

فرماندهان سپاه امام: فرمانده سواره نظام: عمار یاسر

فرمانده پیاده نظام: محمد بن ابی بکر

فرمانده پیش قراول: عبدا... بن عباس

فرمانده جناح راست: امام حسن علیه السلام (35ساله بودند)

فرمانده جناح چپ: امام حسین (33 ساله)

پرچم دار سپاه امام: محمد بن حنیفه

فرمانده سپاه جمل: فرمانده سواره نظام: طلحه بن عبیدالله

فرمانده سواره نظام سمت راست: مروان حکم

فرمانده سواره نظام سمت چپ: هلال بن وکیع

فرمانده سواره پیاده نظام: عبدالله زبیر

فرمانده پیاده نظام سمت راست: عبدالرحمن بن عتاب بن اسید

فرمانده پیاده نظام سمت راست: عبدالرحمن بن حارث

پرچم دار سپاه جمل: عبدالله بن حکیم

در سپاه علی علیه السلام بزرگان صحابه و تابعین زیادی شرکت کردند . حدود 80 نفر از کسانی شرکت داشتند که در جنگ بدر نیز دوشادوش پیامبر علیه کفار شمشیر می زدند. از صحابه پیامبر حدود 1100 نفر در این جنگ حضور داشتند . حدود 800 نفر از انصار در این جنگ شرکت داشتند و از بیعت کنندگان در بیعت رضوان حدود 400 نفر در این جنگ شرکت داشتند. تعداد کشته شدگان سپاه امام علی علیه السلام در جنگ جمل حدود 5 هزار نفر می باشد و تعداد کشته شدگان سپاه جمل به 3 طریق نقل شده است:

عده ای کشته هایشان را 5 هزار نفر، عده ای 10 هزار نفر و عده ای نیز 13 هزار نفر و یا 20 هزار نفر بیان کرده اند، که احتمال قوی تر این است که حدود 10 هزار نفر از اصحاب جمل در جنگ جمل کشته شدند.

جنگ صفین در چشم انداز آمار:

حضرت در اوایل حکومت خود، با فرستادن نمایندگانی به سوی معاویه، از او خواست با حضرت بیعت کند و در اولین فرصت، شام را ترک کرده، به سوی حضرت بشتابد. امیرالمومنین حتی برای یک لحظه مشروعیت حکومت معاویه را قبول نکردند و خواستار این بودند که معاویه بدون خونریزی و درگیری از حکومت برشام دست بردارد که او قبول نکرد و جنگ صفین را به پا داشت.

زمان جنگ: اواخر ذی القعده سال 36 هجری قمری ، اولین نبرد بین دو سپاه رخ داد . اما در صفر سال 37 پیکار اصلی بین دو سپاه شکل گرفت. 8 و 9 و 10 صفر سال 37 هجری قمری پیکار سخت شده و روز 11 صفر سال 37 قرآن ها بر سر نیزه رفت .

طول زمان نبرد: از اولین نبردها حدود 40 روز می باشد.

محل نبرد: صفین

تعداد شرکت کنندگان و نیرو:

نقل های زیادی در این خصوص وجود دارد اما نقل مشهورتر به این شکلمی باشند:

سپاه امام: 90 هزار نفر

سپاه معاویه: 85 هزار نفر

فرماندهان سپاه امام:

فرمانده سواره نظام کوفه: مالک اشتر نخعی

پیاده نظام بصره: سهل بن حنیف انصاری

پیاده نظام کوفه: عمار بن یاسر

پرچم دار: هاشم بن عتبه

فرمانده جناح راست: اشعت بن قیس

فرمانده جناح چپ: عبدا... بن عباس

فرمانده جناح راست پیاده نظام: سلیمان بن صرد خزاعی

فرمانده جناح چپ پیاده نظام: حارث بن مره عبدی

فرمانده سپاه قاسطین (سپاه معاویه):

فرمانده جناح راست: ابن ذی کلاع حمیری

فرمانده جناح چپ: حبیب بند مسلمه فهری

فرمانده سواره نظام شام: عمروعاص

فرمانده پیاده نظام: ضحاک بن قیس

پرچم دار لشکر معاویه: عبدالرحمن بن خالد بن ولید

آمار کشته شده ها: سپاه امام: خبر مشهور: 25 هزار نفر

سپاه معاویه: خبر مشهور: 45 هزار نفر

امیرالمومنین حتی برای یک لحظه مشروعیت حکومت معاویه را قبول نکردند و خواستار این بودند که معاویه بدون خونریزی و درگیری از حکومت برشام دست بردارد که او قبول نکرد و جنگ صفین را به پا داشت

جنگ نهروان در چشم انداز آمار:

به فاصله یک سال از جنگ صفیّن، سومین و آخرین جهاد حضرت با گروه خوارج در منطقه «نهروان» آغاز شد. خوارج یا مارقان از مسلمانان ظاهربین، قشری و سطحی نگر و به اصطلاح خشک مقدّس و متحجّر بودند که به اعمال ظاهری شریعت مانند نماز و روزه، اهتمام بیش تری می دادند، اما قدرت تحلیل گوهر دین و احکام آن و همچنین مسائل سیاسی و اجتماعی را نداشتند. شاهد آن فریب خوردن آنان از حیله معاویه در جنگ صفیّن در بالا بردن قرآن بر سرنیزه ها در لحظه شکست است که امام علیه السلام را تهدید کردند که باید با معاویه صلح کند، وگرنه جانش در خطر خواهد بود.

زمان: صفر سال 38 هجری قمری

طول زمان نبرد: کمتر از نیم روز

محل نبرد: نهروان

آمار شرکت کنندگان:

سپاه امام: بیش از 68 هزار نفر

سپاه خوارج: در ابتدا 4 هزار نفر بودند که با سخنرانی ها و رهنمودهایی که حضرت علی علیه السلام به آنها می کردند ، حدود 2000 تا 1500 نفر و یا کمتر باقی ماندند.

فرماندهان سپاهیان امام:

فرمانده جناح راست: حجر بن عدی

فرمانده جناح چپ: شبث بن ربعی یا معقل بن قیس ریاحی

فرمانده سوار نظام: ابو ایوب انصاری

فرمانده پیاده نظام: ابوقتاده انصاری

فرمانده سپاه مارقین (خوارج):

فرمانده جناح راست: زید بن حصین یا یزید بن حصین

فرمانده جناح چپ: شریح بن اوفی عبسی

فرمانده سواره نظام: حمره بن سنان یا عبدا... وهب

فرمانده پیاده نظام: حرقوس بن زهیر

فرآوری: زهره لطیفی

بخش نهج البلاغه تبیان

منابع:

نهج البلاغه

سایت حوزه

مطالب مرتبط:

نقدى بر آمار تلفات جنگ‌هاى امام على(علیه‌السلام)

قاسطین و انگیزه مقابله آنان در برابر امام علی (علیه السلام)

سه نفر تماشاچی!