کارنامه اداره کتاب در ترازو
روایت هایی از وضعیت نشر در یک سال اخیر
«اینکه نمی‌شود! چرا یک کتاب باید مدت‌ها در اداره کتاب اسیر شود؟ در نهایت هم کسی نباشد به تو بگوید مشکل کتابت چیست. چرا این قدر نگاه‌های سلیقه‌ای؟ چرا فلان کتاب من مجوز نشر نمی‌گیرد اما ناشر دیگری همان را بدون حذفیات آنچنانی منتشر می‌کند!»
اینها بخشی از گلایه‌های فعالان عرصه کتاب است. البته نه در یک سال اخیر، بلکه در سال‌هایی که گذشت. حالا چند وقتی می‌شود که اوضاع قدری آرام‌تر شده. نه این که مشکلات کاملاً حل شده باشد؛ نه! اما چرخه نشر به ثبات بیشتری دست پیدا کرده. در این گزارش نظر تنی چند از اهالی کتاب را درباره وقایعی که در یک سال اخیر، فعالان این عرصه شاهد آن بوده‌اند جویا می‌شویم.
خداحافظی با اعمال سلیقه‌ها
اعظم کیان افراز، مدیر مسئول انتشارات افراز معتقد است در 5-6 ماه اخیر کتاب‌ها زمان بسیار کمتری را در اداره کتاب به انتظار کسب مجوز نشر می‌مانند. وی درباره فعالیت معاونت فرهنگی در یک سال اخیر می‌گوید: « از جمله عملکردهای مثبت وزارت ارشاد از زمانی که آقای جنتی مدیریت این وزارتخانه را بر عهده گرفته می‌توان به تسریع در روند بررسی کتاب‌ها اشاره کرد. با اینکه هنوز قانون مدونی منتشر نشده و در اختیار اهالی کتاب قرار نگرفته ولی فعالیت‌های این حوزه قانونمند‌تر شده است. وقتی نگاه‌های سلیقه‌ای حذف شود مردم هم به مرور اعتماد خود را به کتاب‌های منتشر شده به دست خواهند آورد. »
دغدغه اهالی نشر کمتر می‌شود
راضیه تجار، عضو هیأت موسس انجمن قلم ایران و نویسنده هم یکی از مهم‌ترین تحولات را در حوزه کتاب تسریع روند بررسی کتاب‌ها عنوان می‌کند و می‌گوید: «در یک سال اخیر کتاب‌ها با سرعت بیشتری بررسی می‌شوند. اتفاقی که در چند ماه اخیر بسیار محسوس رخ می‌دهد. در چنین شرایطی هم خیال ناشران قدری آسوده‌تر می‌شود و هم خیال اهل قلم. حداقل از این طریق تکلیف کتاب‌ها زودتر مشخص می‌شود و ناشران با دغدغه کمتری به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند. »
اداره کتاب روی شیب تغییر
رضا حاجی آبادی، مدیر مسئول انتشارات هزاره ققنوس در ارتباط با فعالیت‌های وزارت ارشاد در دولت یازدهم می‌گوید: « در شرایط فعلی کتاب‌هایی که برای بررسی به وزارت ارشاد سپرده می‌شوند در نهایت در سه ماه تکلیف‌شان معلوم می‌شود. از سویی اعطای مجوز نشر به کتاب‌های آموزشی نیز روند معقولی پیدا کرده است.
این فعال عرصه نشر معتقد است؛ همین که ناشران احساس کرده‌اند تغییراتی رخ داده نشانه تحول خوبی به شمار می‌آید. وی در این باره می‌گوید: «به عقیده من بهتر است مدیران وزارت ارشاد تا حد ممکن کارها را به عهده خود اهالی کتاب بسپارند و خود به مدیریت در سطح‌های کلان فرهنگی مشغول شوند. »
واگذاری ممیزی و پرسش‌های بی‌جواب
بهنام ناصح داستان نویس در ارتباط با عملکرد معاونت فرهنگی در یک سال اخیر می‌گوید: « در این چند وقت کتابی برای چاپ نداشته‌ام؛ اما تا جایی که از همکاران و ناشران شنیده‌ام شرایط نشر به نسبت گذشته خیلی بهتر شده است. آن طور که شنیده‌ام متولیان وزارت ارشاد به دنبال آن هستند که بخشی از ممیزی را به عهده خود ناشران بگذارند. با اینکه برخی از فعالان عرصه کتاب موافق این مسأله هستند اما معتقدم که به این اقدام هم نقدهایی وارد است. همان طور که می‌دانید ناشران در پی کسب منافع اقتصادی هستند. ناشر هزینه می‌کند و برای آنکه پولش بدون نتیجه خرج نشود نگاه محافظه کارانه‌تری پیدا می‌کند. به ممیزی‌هایی دست می‌زند که حتی اداره کتاب هم کاری به آن ندارد. اگر این اقدام به صورتی انجام شود که به خودسانسوری ختم نشود خوب است و منجر به جلب مشارکت می‌شود. در غیر این صورت نه! ای کاش ممیزی همان گونه که نظر دکتر جنتی بود حذف می‌شد و ما در عرصه کتاب، همچون مطبوعات دادگاهی داشتیم که هیأت منصفه‌اش خود اهالی کتاب بودند.»
نگاه‌های سلیقه‌ای در ممیزی کتاب، فراز و فرودهای بی‌شمار قیمت کاغذ از جمله مشکلاتی بود که ناشران در سال‌های گذشته با آنها دست و پنجه نرم کردند. با وجود این فعالان عرصه کتاب معتقدند در چند ماه اخیر قدری فضای نشر آرام‌تر شده است. برای کسب مجوز نشر نیاز چندانی به توقف‌های آنچنانی نیست و کاغذبازی‌های سابق در معاونت فرهنگی در مسیر حذف شدن قرار گرفته‌اند. حالا باید منتظر ماند و دید که متولیان تا چه اندازه در تحقق وعده‌های خود موفق خواهند شد و چرخه نشر با چه سرعتی به کار خود ادامه می‌دهد.
منبع: ایران- مریم شهبازی
