چگونه فقر به دنیا آمد ؟!

فقر نیز ثمره ازدواج است؟

در روایتی از امیرالمومنین علی علیه السلام، فقر ثمره و نتیجه ازدواجی ناخرسند و بد فرجام معرفی شده است، در این باره حضرت می فرمایند : «هنگامى كه اشیا دو به دو با هم ازدواج كردند، تنبلى و ناتوانى با هم ازدواج كردند و از آن‏ها فقر به دنیا آمد.» (منابع فقه شیعه (ترجمه جامع أحادیث الشیعة) / ج‏22 / 161)

بله، دو زوج همگون، زوجی که هر دو از عدم و نیستی سخن می گویند ازدواجشان جز فقر و نداری ثمری نخواهد داشت. دراین فرصت سخن ما اندر احوالات سستی  و تنبلی است و صحبت از ناتوانی را به فرصتی دیگر موکول می کنیم.

تنبلی و ثمرات آن

گاه فقر به خواسته‌ی خود فرد در زندگانی او متولد می گردد و روز تولد فقر زمانی است که درد تنبلی و سستی وجود فرد را به خود فرا گیرد دراین حال کسی جز خود فرد را در تنگدستی اش نباید سرزنش کرد. فقر تنها یکی از موالید تنبلی است، تنبلی و سستی در کار علاوه بر فقر فرزندان  ناخلف دیگری نیز با خود به همراه دارد از آن جمله:

1)‌ تباه شدن دین، دنیا و آخرت

حضرت موسى بن جعفر علیه السلام در ضمن سفارش خود به یكى از فرزندانش فرمود: بپرهیز از تنبلى و سستى كه آنها تو را از نصیب دنیا و آخرتت محروم مى‏گردانند. (جهاد النفس وسائل الشیعة / ترجمه صحت /  297 ) و  امیر مۆمنان علیه السلام فرمود: «سستى و تنبلى، آخرت را تباه مى‏كند.» (منابع فقه شیعه (ترجمه جامع أحادیث الشیعة) /  ج‏22/  159 )

فقر ثمره ی وجود تنبلی هم دنیای فرد را تباه می سازد چرا که او رااز دست یابی به لذایذ حلال دنیا محروم می کند و در عین حال می تواند منجر به کفر و نفاق نیز گردد و در این حال فرد فقیر مصداق خسر الدنیا و الآخرت می گردد. امام صادق «علیه السلام » فرمودند : تنبلى به دین و دنیا هر دو زیان مى‏رساند. (الحیاة / ترجمه احمد آرام / ج‏1 / 539 ) و امیر المومنین علی علیه السلام فرمودند:اى پسرم من بر تو از تنگدستى مى‏ترسم (كه مبادا بر اثر بى‏چیزى دست طمع پیش مردم دراز كرده به داده خدا رضاء ندهى) پس از (شرّ) آن به خدا پناه بر كه تنگدستى جاى شكست و كم بودى در دین است‏.(ترجمه و شرح نهج البلاغة (فیض الإسلام) / ج‏6 / 1238 )

2) ناتوانی در اداء حق

پیغمبر اكرم (صلی الله علیه و آله) در ضمن سفارش خود به على علیه السلام فرمود: اى على! مزاح و شوخى نكن كه ارزش و آبرویت مى‏رود، و دروغ نگو كه نور (چهره‏ات) مى‏رود، و از دو خصلت پرهیز كن: از سستى و تنبلى اگر سستى و بى‏تابى كنى نمى‏توانى در راه حق شكیبا باشى، و اگر تنبلى كنى حقى را نمى‏توانى اداء كنى، یا على! هر كه سستى و بى‏تابى بر او چیره شود آسایش و راحتى از او رخت مى‏بندد. (جهاد النفس وسائل الشیعة / ترجمه صحت /  297 )

ابن سنان از امام صادق علیه السّلام روایت میكند كه فرمود: از دو خصلت دست باز دارید كسالت و خستگى، اگر خسته شدى در برابر حق صبر نمیكنى، و اگر كسالت پیدا كردى حقى را ادا نخواهى كرد .

امام  على علیه السّلام فرمودند: از كسالت دورى كنید، زیرا هر كس كسل شد نمیتواند حق خداوند را انجام دهد (ایمان و كفر ( ترجمه الإیمان و الكفر بحار الأنوار) / ج‏2 / 592  )  هر كس خود را بسستى سپارد أداء حقوقی را واگذارد، و هر كس از گفتار سخن‏چین پیروى كند دوست خود را از دست بدهد. (منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئى)   / ج‏21  /  308  )

هر كه سستی‏ گرفت حق بنهاد                گوش نمّام دوست از كف داد

3) کلید هر بدی، زشتی و ناکامی

امیرالمومنین علی علیه السلام فرمود:«هر كس تنبلى و سستى‏اش مداومت یابد، آرزویش ناكام و عملش زشت خواهد شد.» و عمر بن یزید از امام صادق علیه السلام روایت مى‏كند كه فرمود: «بپرهیز از تنبلى و دلتنگى؛ زیرا آن دو، كلید هر بدى و زشتى است. (منابع فقه شیعه (ترجمه جامع أحادیث الشیعة) /   ج‏22  /  161  )

4) عدم اعتماد مردم

یکی دیگر از نتایجی که تنبلی با خود به همراه دارد کناره گیری مردم از وی و برداشتن چشم امید از اوست. چرا که اگر شخص سست و تنبل وعده ای دهد نمی توان یقین داشت که به وعده اش عمل خواهد کرد از این رو   امام على «علیه السلام » می فرمایند: در كارهاى خود بر آدم تنبل تكیه مكن. (الحیاة / ترجمه احمد آرام / ج‏1 /   537  )

و اینگونه است که سستی و تنبلی ثمره وجودی فرد را به باد فنا داده و هدفمندی نظام هستی را به فراموشی می سپرد. چگونه از انسانی که تن به تن پروری و تن آسایی داده می توان شرف و آبرویی را انتظار داشت،امام علی علیه السلام می فرمایند: نیکوترین کارها پاسداری از آبرو  و شرف است به وسیله مال. ( الحیاة/ ترجمه احمد آرام/ ج3/ 297) در وصف فردی که بار زندگی خویش را به دوش دیگری سپرده و در جهت رزق حلال گام بر نمی دارد می توان گفت انسان مرده ای بیش نیست که بوی تعفنش دیگران را آزار می دهد و خاکی پذیرای مدفون ساختنش نیست.

مریم پناهنده                   

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع:

1) الحیاة/ ترجمه احمد آرام/ ج 3و 1‌

2)منابع فقه شیعه (ترجمه جامع أحادیث الشیعة) /   ج‏22

3)منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (خوئى)   / ج‏21

4)ایمان و كفر ( ترجمه الإیمان و الكفر بحار الأنوار)   / ج‏2

5)جهاد النفس وسائل الشیعة / ترجمه صحت

6) ترجمه و شرح نهج البلاغة (فیض الإسلام) /   ج‏6

مطالب مرتبط:

چه تلخ است فقر و نداری!!

هشدار؛ مرگ بزرگ دارد جامعه را می گیرد!!! 

موسیقی حرام؛ مسبب فقر!

نتایج شوم فقر بر جامعه !