کسبه بی انصاف، حبیب الله نیستند

بیشترین روى سخن قرآن در سوره مطفّفین در آیه های 2 و 3  با كاسب‏ها، قپان‏دارها، همه كسانى كه جنس كشیدنى و كیلى دارند. پمب بنزینى‏ها، به آن‏ها كه حمل گازوئیل و نفت و بنزین و سایر مواد را بر عهده دارند است. یعنى هر گاه جنسى به مردم مى‏دهید، ترازوهایتان را پر بگیرید و دقیق باشید كه كم نباشد؛ یعنى با ترازو بازى نكنید تا كسى كه یك كیلو جنس خریده تنها صاحب نهصد گرمش باشد؛ یعنى در روز روشن صد گرم از مال مردم را ندزدید، زیرا این نوع دزدى از دزدى شبانه نیز بدتر است.

دزدى كه شبانه و در تاریكى به در خانه‏اى كلید مى‏اندازد یا از دیوار مردم بالا مى‏رود، در تاریكى مى‏آید و در تاریكى نیز مى‏رود؛ اما كاسبى‏ كه روز روشن مال مردم را این‏طور ذره‏ذره مى‏دزدد، دزد بى‏حیا و قهارى است.

قرآن مى‏فرماید: اگر جنس را وزن مى‏كنید و به مردم مى‏دهید، ترازوهایتان را پر بكنید. دقت شود! نمى‏گوید به مردم جنس اضافه بدهید، مى‏فرماید مطابق پولى كه داده‏اند جنس تحویلشان بدهید و میزان سنجشتان را پر بگیرید. اگر میزان كیلوست در وزنش دقت كنید؛ اگر معیار لیتر است، مواظب باشید سر ظرف خالى نماند یا حوصله كنید تا محتویات ظرف كاملا خالى شود. مثلا، صاحب ماشین خودش در ماشین نشسته تا روغن موتورش را عوض كنند. پیمانه روغن را كامل پر كنید و از لب پیمانه كم نگیرید. بعد هم صبر كنید تا روغن داخل ظرف كاملا خالى شود. عجله نكنید و ظرف را زود بر ندارید. زیرا این خیانت است.

اگر از كسى كه مخالف و دشمن قرآن هم هست بپرسیم كه دوست دارى كسى از جنسى كه خریده‏اى و بابتش پول پرداخته‏اى كم بگذارد؟

مى‏گوید: نه؛ اگر بپرسیم: كسى كه این كار را مى‏كند به نظر تو چه نوع انسانى است؟ مى‏گوید: خیلى دزد است خدا لعنتش كند! حال، اگر به او بگوییم: قرآنى كه با آن مخالف هستى به همه دستور مى‏دهد كه كم‏فروشى نكنند، مى‏گوید: درست گفته است.

كم‏فروشى خلاف فرمان است‏

كه ترازوى حق به میزان است‏

آن كه با سنگ كم‏متاع فروخت‏

آتش از سنگ جست و ریشش سوخت‏

آب در شیر گاو كرد آن كرد

آمد آن آب و ماده گاو ببرد

در قرآن می خوانیم: «لا تُلْهِکُمْ أَمْوالُکُمْ وَ لا أَوْلادُکُمْ عَنْ ذِکْرِاللَّه»؛[ منافقون/9] «اموال و اولاد شما، باعث غفلتتان از یاد خدا نگردد.» جالب اینجاست که اولاد بعد از اموال ذکر شده است؛ یعنی آن چیزی که بیش تر عامل غفلت می شود، اموال و ثروت اندوزی است؛ که بعضاً آن چنان در کسب و کار غرق می شویم که حلال و حرام، انصاف و وجوهات را فراموش می کنیم.

قرآن کریم گروهی از تاجران و کاسبان را نام می برد که اهل داد و ستد، و تجارت هستند؛ ولی کار آنها را از یاد خدا غافل نمی کند: «رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللَّه »؛[ نور / 37] «مردانی که تجارت و خرید و فروش آنها را از یاد خدا باز نمی دارد.»

مردانی که تجارت آنها را مشغول نمی کند؛ از چه؟ از اولویت ها، از چیزهایی که در سرنوشت ما اهمیت دارد؛ یعنی اینها اهل تجارت و کسب هستند؛ ولی غافل نیستند.

در روایات نیز آمده که انصاف:

علامت ایمان است:

پیامبر اكرم(صلی الله و علیه و آله) یكى از نشانه‏هاى مۆمن واقعى را انصاف دانسته و می‌فرماید: «كسى كه با فقیر، همدردى كند و در باره مردم با انصاف باشد مومن واقعى است.»[ مجلسی محمد باقر؛ بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار ، ج72، ص25.]

وسیله كسب عزّت است:

امیر مۆمنان علی(علیه السلام) می‌فرماید:

«هر كس با مردم به انصاف رفتار كند خداوند بر عزتش بیفزاید».[ همان، ص33]

بهترین اعمال، انصاف است:

امام صادق (علیه السلام) مى‏فرماید:

«بالاترین اعمال سه چیز است: رعایت انصاف نسبت به مردم تا آنجا كه هر چه براى خود دوست دارى براى آنان نیز دوست بدارى. مواسات نمودن با برادرت در مال، یاد خدا در هر حال.»[ همان، ص31].

حسن ختام مطلب را با احادیثی از اهل بیت پیرامون انصاف به پایان می بریم:

رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم:

أَنصِفِ النّاسَ مِن نَفسِكَ وَ انصَحِ الأُمَّةَ و َارحَمهُم فَإِذا كُنتَ كَذلِكَ وَ غَضِبَ اللّه‏ُ عَلى أَهلِ بَلدَةٍ أَنتَ فیها و َأَرادَ أَن یُنزِلَ عَلَیهِمُ العَذابَ نَظَرَ إِلَیكَ فَرَحِمَهُم بِكَ، یَقولُ اللّه‏ُ تَعالى: (و َما كانَ رَبُّكَ لِیُهلِكَ القُرى بِظُلمٍ و َأَهلُها مُصلِحونَ)؛

با مردم منصفانه رفتار كن و نسبت به آنان خیرخواه و مهربان باش، زیرا اگر چنین بودى و خداوند بر مردم آبادی اى كه تو در آن به سر مى ‏برى خشم گرفت و خواست بر آنان عذاب فرو فرستد، به تو نگاه مى ‏كند و به خاطر تو به آن مردم رحم مى‏ كند. خداى متعال مى ‏فرماید «و پروردگار تو (هرگز) بر آن نبوده است كه شهرهایى را كه مردمش درستكارند، به ستمى هلاك كند».(مكارم الاخلاق ص‏ 457)

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم: ألا اُخْبِرُكُمْ بِاَشبَهِكُم بى؟ قَالوا: بَلى یا رَسولَ اللّه‏ِ. قالَ: اَحسَنُكُم خُلقا وَ اَلیَنُكُم كَنَفا وَ اَبَرُّكُم بِقَرَابَتِهِ وَ اَشَدُّكُم حُبّا لاِخوانِهِ فى دینِهِ وَ اَصبَرُكُم عَلَى الحَقِّ وَ اَكظَمُكُم لِلغَیظِ وَ اَحسَنُكُم عَفْوا وَ اَشَدُّكُم مِن نَفْسِهِ اِنْصافا فِى الرِّضا وَ الْغَضَبِ؛

آیا شما را از شبیه ترینتان به خودم با خبر نسازم؟ گفتند: آرى اى رسول خدا! فرمودند: هر كس خوش اخلاق‏تر، نرم‏خوتر، به خویشانش نیكوكارتر، نسبت به برادران دینى‏اش دوست‏دارتر، بر حق شكیباتر، خشم را فروخورنده‏تر و با گذشت‏تر و در خرسندى و خشم با انصاف ‏تر باشد. (كافى ج 2، ص 240 و 241، ح 35)

امام صادق علیه‏ السلام: ثَلاثٌ مَنْ اَتَى اللّه‏َ بِواحِدَةٍ مِنْهُنَّ اَوْجَبَ اللّه‏ُ لَهُ الْجَنَّةَ: اَلاْنْفاقُ مِنْ اِقْتارٍ وَ الْبِشْرُ لِجَمیعِ الْعالَمِ وَ الاِنْصافُ مِنْ نَفْسِهِ؛

هر كس یكى از این كارها را به درگاه خدا ببرد، خداوند بهشت را براى او واجب مى ‏گرداند: انفاق در تنگدستى، گشاده ‏رویى با همگان و رفتار منصفانه.(کافی ج 2 ، ص 103 ، ح 2)

فرآوری: زهرا اجلال             

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع:

بیانات حجةالاسلام سرلک

حوزه

اندیشه قم

تکناز

مطالب مرتبط:

می دانید انصاف داشتن یعنی چه؟

چرا در جامعه عدالت اقتصادی وجود ندارد؟ 

عامل مهم برای اخلاق‌مند شدن مردم!