بحران کتاب در سرزمین ادبیات و فلسفه
بررسی وضعیت کتاب و کتابخوانی در یونان بر اساس داده ها و تحقیقات گوناگون.
بحران اقتصادی شش سال اخیر در همه بخشهای زندگی مردم یونان اثرگذار بوده است. در برخی از محلههای پایتخت، یک سوم مغازهها به خاطر فروپاشی مصرف داخلی به اجبار بسته شدهاند. از پس ویترینهای سفید شده، سکوت خاکآلودهای، بازماندههای بسیاری از مغازهها را پوشانده است.
در شش سال اخیر، خرید کتاب از اولویتهای مردم عملا خارج شده است. در سال 2013 میلادی 1500 کتابفروشی در سراسر یونان و 3500 مرکز متفرقه از جمله سوپر مارکتها، توزیع کتاب در این کشور را بر عهده داشتهاند. 50 درصد یا بیشتر از کتابفروشیها و رسانههای کتاب واقع در شهر آتن و بقیه در شهرستانهای بزرگ از جمله شهرهای تسالونیکی، پاتراس، هراکلیون و لاریسا بوده است. پس از سال 2008 و آغاز بحران اقتصادی، اعمال سیاستهای ریاضت اقتصادی، اثرات خود را در بازار کتاب نشان داده است. اگر در سال 2006 در یونان یازده میلیون نفری، عناوین کتابهای منتشره 10296 مورد بوده است (بدون در نظر گرفتن کتابهای الکترونیک)، این آمار در سال 2011 به 8333 مورد کاهش یافته است.
طبق اعلام مرکز ملی کتاب یونان، در سال 1990 تعداد 374 ناشر وجود داشته، اما در سالهای اخیر این تعداد به 927 مورد افزایش یافته است. در این کشور 18 درصد از ناشرین 77 درصد صنعت نشر را در اختیار دارند. بیشتر ناشرین توسط خود اداره میشود و به شکل موروثی در اختیار فرزندان خود قرار میگیرد. 82 درصد ناشرین در شهر آتن فعالیت داشته و 11 درصد در شهر تسالونیکی و 7 درصد در سایر شهرها مشغول به کار هستند.
طبق یک تحقیق به عمل آمده که به عنوان نمونه در میان هزار نفر از جوانان 18 تا 35 سال مردم این شهر صورت گرفته است، 60 درصد آنها به مطالعهی «ادبیات خارجی»، 51/5 درصد به «ادبیات یونان»، 20/7 درصد به موضوعات «روانشناسی»، 9/7 درصد به موضوعات «یونان باستان» و 8 درصد به «هنر» علاقهمند هستند. در این تحقیق 49/3 درصد در سالهای 1 الی 5 کتاب، 25 درصد 6 الی 10 کتاب، 13/6 درصد 20 کتاب به بالا و 12/1 درصد 11 الی 19 کتاب را در حوزههای مختلف مطالعه نمودهاند. تحقیق دیگری از یک نمایشگاه کتاب یونان نشان میدهد 46 درصد هنگام بازدید از نمایشگاه «کتاب» خریداری نموده و 54 درصد نیز هیچ کتابی از نمایشگاه تهیه نکردهاند.
چندی پیش نتایج یک نظرسنجی به عمل آمده از سوی موسسهی Metron Analysis نشان داد که مردم این کشور از دوستداران واقعی و دائمی شبکههای مختلف تلویزیونی بوده و در نهایت «مردمی غیرعلاقهمند به امر مطالعه» هستند. 31 درصد اخیرا کتابی را خارج از موضوعات شغلی خود مطالعه کرده و 24 درصد در رابطه با شغل خود کتاب خواندهاند. 3 درصد مردم این کشور محبوبترین نویسندهی ادبیات کشورشان را «نیکوس کازانتزاکیس» میدانند و 81 درصد هیچ شناختی نسبت به نویسندگان کشورشان ندارند. 47 درصد از یونانیان معتقدند در کشورشان اصولا سیاستی برای فرهنگ وجود ندارد.
در آمارگیری دیگری که از سوی موسسهی VPRC در میان حدود یک هزار تن از شهروندان آتن انجام گرفته است، نشان می دهد که 40 درصد مردم این کشور به مطبوعات کشورشان و 44 درصد به شبکه رادیوهای کشورشان اعتماد بیشتری دارند.
در راستای مشکلات اقتصادی این کشور مرکز ملی کتاب یونان که از سال 1994 برای کمک به نویسندگان و ناشران و برای حمایت از آثار یونانی در سراسر جهان شروع به کار کرده بود، تعطیل شد. این مرکز به دستور وزیر فرهنگ یونان و به دلیل تنگناهای مالی به کار خود خاتمه داد. در راس وظایف این مرکز، برگزاری سالانهی نمایشگاه کتاب شهر تسالونیکی جای داشت و اهدای جوایز ادبی وحتی برنامهریزی برای اهدای کتابهای بیشتر به مدرسهها از وظایف آن به شمار می آمد.
یونان از شش سال پیش تاکنون دچار رکود اقتصادی و در نتیجه افزایش بیسابقهی بیکاری در بین جمعیت فعال خود شده است. رکود اقتصادی یونان که اجرای طرحهای ریاضت اقتصادی مورد نظر گروه سه جانبه متشکل از صندوق بینالمللی پول، بانک مرکزی اروپا و اتحادیهی اروپا آن را تشدید کرده، سرمنشاء اصلی بحران بدهیهای حاکمیتی منطقهی یورو شده است. بر اساس برآوردهای دولت، میزان بدهیهای عمومی یونان تا سال 2014 به حدود 319 میلیارد و 400 میلیون یورو معادل 174/5 درصد کل تولید ناخالص داخلیاش خواهد رسید.
یونان که از سال 2010 از استقراض خارجی استفاده میکند در مقابل مجبور شده است بودجه خود را به شدت کاهش و میزان دریافت مالیاتها را افزایش دهد. اجرای این سیاستها نه تنها موجب بهبود وضع اقتصادی کشور نشده، بلکه نرخ بیکاری را از 8 درصد به بیش از 27 درصد رسانده است. بیش از 30 درصد از شهروندان زیر خط فقر قرار گرفته و تعداد قابل توجهی از شرکتهای خصوصی تعطیل شدهاند.
منبع: نشریهی رواق