تشکیل نمایشگاه در مدارس
یکی از برنامه های خوب پرورشی در مدارس، تشکیل نمایشگاه آثار دانش آموزان در مناسبت های مختلف مذهبی و ملی است. موارد تشکیل دهنده ی این نمایشگاه ها می تواند نقاشی، عکس، خوشنویسی، نشریه، کاردستی و... باشد که حاصل تلاش های دانش آموزان طی سال تحصیلی است. برگزاری نمایشگاه های فرهنگی، هنری، کاردستی و ...از جمله فعالیت هایی است که در سال های اخیر در بسیاری از مدارس و آموزشگاه ها انجام شده اند. علی رغم این که تعدادی از این نمایشگاه ها از کیفیت خوبی هم برخوردار نیستند، در مجموع مورد توجه دانش آموزان قرار گرفته اند. یکی از مهم ترین واسطه های انتقال مفاهیم تربیتی، دیدنی های مناسب برای کودکان و نوجوانان است که این امر در نمایشگاه ها به خوبی اتفاق می افتد، به همین دلیل می توان گفت که نمایشگاه ها از نظر تربیتی و پرورشی از جایگاه ویژه ای برخوردارند.
متاسفانه در حال حاضر برای نمایشگاه هیچ تعریف، قاعده و برنامه خاصی وجود ندارد. از سوی دیگر کسانی هم که برای دیدن نمایشگاه مراجعه می کنند هدفشان بیش تر سرگرمی است، در حالی که اگر برای این نوع فعالیت ها برنامه ی مشخصی وجود داشته باشد می تواند یکی از واسطه های خوب تربیت و پرورش باشد.
اگر بتوانیم نمایشگاه های مدارس را تقویت کنیم، زمینه ی مشارکت و هم فکری دانش آموزان را در بسیاری از فعالیت های دیگر هم فراهم کرده ایم و انگیزه ی خوبی برای تلاش بیش تر در دانش آموزان به وجود آورده ایم. به عبارت دیگر به نمایش درآوردن تلاش های دانش آموزان، بهانه ای برای فعالیت های مستمر و برنامه ریزی شده ی مربیان پرورشی در طول سال تحصیلی خواهد بود. برگزاری درست نمایشگاه ها در مدارس به عنوان یک ابزار بیانی، تصویری، نیاز به شناخت کارکردهای این فعالیت و درک جایگاه واقعی آن در کنار سایر فعالیت های مدرسه دارد. مربی پرورشی در این زمینه باید بداند که:
چرا نمایشگاه تشکیل می شود و چه اتظاراتی از آن هست؟
حاصل نمایشگاه چیست و چه باید باشد؟
انواع نمایشگاه ها کدامند؟
نمایشگاه چگونه و چه وقت باید برگزار شود؟
آیا نمایشگاه برای همه دانش آموزان مدرسه تشکیل شود یا برای یک گروه و کلاس خاص؟
در نمایشگاه چه چیزهایی را باید به نمایش گذاشت؟
پس از برگزاری نمایشگاه چه باید کرد؟
چگونه می توان دانش آموزان را به خوب دیدن نمایشگاه تشویق کرد؟
چگونه باید سایر عوامل مدرسه را به تشکیل نمایشگاه تشویق کرد؟
انواع نمایشگاه ها
برخی از موضوعاتی را که می توان برای نمایشگاه های مدارس پیشنهاد کرد بدین شرح اند:
- نمایشگاه آثار هنری دانش آموزان(کاردستی،نقاشی، خوش نویسی، عکاسی و...)
- نمایشگاه های تاریخی و مذهبی در مناسبت های مختلف مانند دهه فجر، هفته ی دفاع مقدس و ...
- به نمایش گذاشتن زندگی زندگی شخصیت های مهم مذهبی، سیاسی، تاریخی و ...
- تشکیل نمایشگاه های کتاب و سایر محصولات فرهنگی مناسب برای دانش آموزان
- نمایشگاه های ابزارهای علمی و آموزشی
انواع مواد نمایشگاهی
آن چه می تواند مورد عرضه و نمایش قرار گیرد عبارت است از:
- خلاصه کتاب ها، کتاب های دست نوشته دانش آموزان
- آثار نقاشی و خوشنویسی دانش آموزان
- آثار عکاسی با دوربین
- کارهای دستی و آثار هنری
- ابزار آموزشی تهیه شده توسط دانش آموزان برجسته و نخبه ی سایر مدارس
اهداف برپایی نمایشگاه در مدرسه
اهدافی را که در این بخش برای نمایشگاه ها برخواهیم شمرد مربوط به نمایشگاه های فرهنگی و آثار دانش آموزی است نه نمایشگاه هایی که جنبه ی عمومی یا تبلیغاتی دارند. با این تعریف، نمایشگاه را می توان ابزاری بیانی تلقی کرد که شعاع تاثیر آن به ویژه در دانش آموزان بسیار زیاد است. برخی اهداف مهم تربیتی که نمایشگاه های مدرسه ای باید دنبال کنند عبارتند از:
1- تاثیرگذاری تربیتی بر دانش آموزان
هر اقدام و پیام تربیتی که به نوعی با هنر آمیخته باشد، در عمق وجود کودکان و نوجوانان تاثیر می گذارد و افکار و عواطف آن ها را تحت تاثیر فرار می دهد و متحول می سازد. تشکیل نمایشگاه یکی از فعالیت های فرهنگی و هنری است که اگر با مشارکت جدی و همه جانبه ی دانش آموزان همراه باشد تاثیراتش بسیار زیاد پایدار خواهد بود و موجب تغییر رفتار می شود. دیدن آثار خوب هنری دانش آموزان می تواند زمینه ی تشویق کودکان و نوجوانان دیگر را فراهم و آن ها را ترغیب به همکاری گروهی، تلاش و یادگیری کند. مربیان پرورشی مدارس برای ارائه ی آثار نمایشگاهی به صورت مطلوب، باید تلاش کنند آثار خوب و برگزیده ای را که دارای پیام تربیتی مناسب هستند برگزینند. نکته ی دیگر آن که باید بکوشند شرایط و فضای مناسب را برای ارئه ی آثار در نمایشگاه و چینش درست و زیبای آن فراهم سازند.
2- تقویت همکاری گروهی
اگر در مدارس برای آماده سازی و ارائه ی یک کار نمایشگاهی خوب به صورت خودجوش و خلاق از همه ی دانش آموزان مدد گرفته شود، این موضوع می تواند منجر به همکاری گروهی در دانش آموزان بشود و فضای لازم را برای اثرگذاری تربیتی و پیام دهی فراهم آید. چنین آثار و تاثیراتی را می توان جز اهداف غیرمستقیم فعالیت های نمایشگاهی دانش آموزی دانست. در چنین فضا و شرایطی به راحتی می توان مشاهده کرد که تغییر و تحول در حالات و رفتارها شامل روحیه ی نظم و ترتیب، همکاری، تلاش، احترام به نظر دیگران و .. چگونه در دانش آموزان صورت می گیرد.
3- تقویت حس زیبا شناسی در دانش آموزان
برگزاری نمایشگاه چه در مرحله آماده سازی و تهیه مواد، چه در هنگام گزینش آثار تهیه شده و چه در زمان تنظیم مواد نمایشگاهی و چینش آن ها، قطعا موجب تقویت حس زیبا شناسی و زیبا فهمی بهتر دانش آموزان خواهد شد که خود آثار غیر مستقیم تربیتی و هنری در چنین فضایی است. پرورش مهارت دیدن و خوب دیدن نیازمند اقدامات تربیتی خاصی است که در یک فضای خوب هنری با حضور و هدایت غیرمستقیم مربیان پرورشی تقویت می شود.
4- معرفی توانایی ها و قابلیت های دانش آموزان به والدین آن ها
یکی از راه های ایجاد حس اعتماد به نفس در دانش آموزان افزایش باور والدین آن ها نسبت به فرزندان خودشان است. مربیان پرورشی با برگزاری نمایشگاه های آثار دانش آموزی می توانند به این امر کمک کنند. اولیای دانش آموزان با دیدن این نوع نمایشگاه ها توانایی های فرزندان خود را بهتر باور می کنند و زمینه های رشد آن ها را بیش تر فراهم می سازند. در حقیقت نمایشگاه می تواند واسطه ای جذاب و مناسب برای پیوند میان مربیان، معلمان و اولیای دانش آموزان باشد و همین امر سبب توجه والدین به کارایی ها و نقش ارزشمند مدارس در شکوفایی و پرورش استعدادهای فرزندان آن ها شود که باعث کمک های بی دریغ به مدرسه نیز خواهد شد. به عبارت دیگر، وقتی والدین نتیجه و حاصل خدمات عوامل آموزشی را در مدارس دریابند قطعا در مقابل این خدمات و فعالیت ها احساس مسئولیت می کنند و در راه کمک به پیشبرد آن اهداف مشارکت خواهند کرد.
در مقاله بعدی به ارائه نکات اجرایی در تشکیل نمایشگاه خواهیم پرداخت.
