چگونگی اسارت شیطان در ماه رمضان
مرز سلطه شیاطین بر انسان، از حد تحریک و وسوسه، فراتر نمی‌رود. از این رو، آنان، انسان را به زشتی‌ها دعوت می‌کنند؛ لیکن نمی‌توانند او را به ارتکاب زشتی‌ها وادارند.
بررسی احادیث دینی در موضوع به بند کشیده شدن شیاطین و جلوگیری از اِغواگری آن‌ها در ماه رمضان، دو علت را نشان می‌دهد، با این توضیح که علت دوم، ادامه و نتیجه علت اول است:
علت اول: طبیعت پیشگیرانه روزه
روزه به طور طبیعی، زمینه‌ای را که شیطان بر اساس آن، انسان را به گمراهی می‌کشاند، از بین می‌برد. به تعبیر دقیق‌تر، زنجیری که در ماه رمضان، شیطان را به بند می‌کشد، چیزی جز خودِ روزه نیست. از این رو، در حدیث پیامبر خدا (ص) آمده است: «إنَّ الشَّیطانَ لَیَجری مِنِ ابنِ آدَمَ مَجرَی الدَّمِ فَضَیِّـقوا مَجارِیَهُ بِالجُوعِ؛ شیطان در انسان، همچون جریان خون، جاری می‌شود، پس با گرسنگی، گذرگاه‌های او را تنگ کنید».(1)
این حدیث، به روشنی بر این نکته دلالت دارد که روزه به طور طبیعی، مانع تسلط شیطان بر انسان می‌شود. زنجیری که روزه دارد، نه تنها شیطان را به بند می‌کشد، بلکه کشش‌های نفس امّاره را هم مهار می‌کند، آن را به اسارت در می‌آورد و جلوی سلطه آن را بر انسان می‌گیرد و به فرموده امیر مۆمنان (ع): «نِعمَ العَونُ عَلی أسرِ النَّفسِ وَ کَسرِ عادت‌ها التَّجَوُّع»؛ گرسنگی، چه خوب یاوری برای اسیر کردن نفْس و شکستن عادت آن است. (2)
بر این اساس، هدف همه احادیثی که درباره مفید بودن گرسنگی و نقش آن در خودسازی و تربیت نفس، وارد شده‌اند، ایجاد مانع طبیعی در برابر سلطه شیطان بر انسان، نگهداری انسان از کشش‌ها و اغواگری‌های نفس، و آزادسازی نیروهای عقلی و شکوفاسازی استعدادهای انسانی است، چنان‌که از این دو حدیث (که از مجموعه احادیثِ این گونه برگزیده‌ایم) روشن می‌شود.
پیامبر خدا (ص) فرمود: «جاهِدوا أنفُسَکُم بِالجُوعِ وَ العَطَشِ، فَإِنَّ الأجرَ فی ذلِکَ کَأَجرِ المُجاهِدِ فی سَبیلِ اللّه؛ به وسیله گرسنگی و تشنگی، با نفس خویش، جهاد کنید؛ چرا که پاداش آن، مثل پاداش جهادکننده در راه خداست».(3)
و نیز فرمودند: «أحیوا قُلُوبَکُم بِقِلَّةِ الضِّحکِ و قِلَّةِ الشَّبَعِ، وَ طَهِّروها بِالجُوعِ تَصفو وَ تَرِقُّ؛ دل‌های خود را با کم خندیدن و کم خوردن، زنده کنید و آن را با گرسنگی، پاک سازید تا صاف و رقیق شود» (4).
علت دوم: عنایت ویژه خداوند
افزون بر پشتوانه‌ای که روزه به طور طبیعی برای روزه‌داران در جلوگیری از سلطه شیطان و اغواگری‌های او پدید می‌آورد، این برنامه عبادی، خود به خود، زمینه‌ساز شمول عنایت‌های خدا بر آنان می‌گردد. آنچه در احادیث با عنوان «به بند کشیدن شیاطین در این ماه» آمده است، به همین نکته اشاره دارد. به عبارت دیگر، عنایت الهی، گزاف نیست بلکه ریشه این توفیق و عنایت الهی، در انتخاب خود انسان و ورود او به مهمان‌سرای رمضان، نهفته است. (5)
پی‌نوشت:
1. مجلسی، بحارالانوار، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403 ق. ج 70، ص 42 .
2. غررالحکم و دررالکلم، عبدالواحد بن محمد التمیمی، مکتب الإعلام الإسلامی، قم، 1366 ه. ش. ح 9944.
3. فیض کاشانی، المحجة البیضاء، نشر موسسه اسلامی قم 1378 ش. ج 5، ص 146.
4. فیض کاشانی، المحجة البیضاء، نشر موسسه اسلامی قم 1378 ش. ج 5، ص 154.
5. اقتباس از: محمد محمدی ری شهری، حکمت‌نامه پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله و سلم)، قم، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، 1386 ه. ش، ج 11، ص 30-32
باشگاه کاربران تبیان - برگرفته از وبلاگ: نوشته‌های من
مطالب مرتبط:
ماه رمضان با سیره رسول خدا (ص)
مزه واقعی ماه رمضان را درک کنیم
