در ستایش صلح طلبی و انسانیت

در مورد قابلیتهای دراماتیک سینما جنگ و رخدادها و حالات اطراف هشت سال نبرد ایران و عراق بسیار گفته شده اما کمتر اثری را می توان یافت که در حوزه سینمای جنگ سراغی از واقعیت های سینما و خواسته های مخاطب گرفته باشد و به دور از هیجان زدگیهای مختص دوره برقراری جنگ و اندک سالهای پس از آن، لایه های درونی و نتایج مثبت و منفی جنگ را دستمایه تولید قرار داده باشد.

سینمای محمد علی باشه آهنگر و به طور ویژه "بیداری رویاها" و "ملکه" جز معدود آثاری است که نگاهی این زمانی این مکانی به مسئله جنگ ، خواسته های مخاطب داشته و برای رسیدن به واقعیت های به دور از تعصب و هیجان زدگی سراغ تصویری کردن گوشه هایی از عواقب جنگ تحمیلی هشت ساله ایران و عراق رفته است. باشه آهنگر تلاش دارد تا در آثارش نگاهی به دور از تعصب به رخدادهای جنگ داشته باشد و در سالهای پس از جنگ با نگاهی تازه به لایه های زیرین جنگ و عواقب اخلاقی و اجتماعی آن فیلمسازی را دنبال کند.

"ملکه" شاید جز معدود آثار منتسب به سینمای جنگ است که قابلیت ارائه بین المللی و نمایندگی کردن سینما ایران در عرصه جهانی را دارد.این ویژگی نه تنها از حیث تکنیک و جنس کارگردانی،تصویربرداری و تدوین و ارائه بازی بازیگران قابل دفاع است بلکه از بعد معنایی و جنس نگاه فیلمنامه نویسان اثر هم به جد قابل بررسی است.

دغدغه اصلی سینمای محمدعلی باشه آهنگرمسئله اخلاق و انسانیت است و بستر دراماتیك جنگ بهانه ای برای طرح این موضوع و درگیر كردن مخاطب با این زاویه نگاه است.به بیان بهتر باشه اهنگر از دریچه تجربیات شخصیش از جنگ به مسئله اخلاق ، قضاوت و انسانیت می پردازد. از وجهی دیگر حتی می توان سینمای باشه اهنگر را به بررسی جامع و چند بعدی مسئله جنگ و پوسته شکنی از روش نگاه کلیشه ای به آن مرتبط دانست.

مزیت تجربه شخصی باشه آهنگر از جنگ و درک عینی و منطبق با واقعیت او از جنگ با تمام کژی ها و درستی های نهفته در دل آن این مزیت را به سینمای باشه آهنگر بخشیده تا تصویری به دور از احساسات زدگی وبا نگاهی عاری از تبلیغات و غلو نمایی های نه چندان کار گشا به مسئله تراژیك جنگ بپردازد.

از دریچه نگاه باشه آهنگر جنگ تنها به درگیری خشونت بار دو طرف مخاصمه فارغ از محق بودن یا نبودن هر یک از طرفین محدود نمی شود در "ملکه" درگیری های نظامی تنها رویه اولیه مسئله غامض و پیچ در پیچی به نام جنگ را تشکیل می دهد.

جنگ به معنای عرفی و محاوره ای آن در سینمای باشه آهنگرتنها بهانه ای برای ورود به موضوع اصلی یعنی تاثیر و تاثراین واقعه دو سر باخت بر افراد و اجتماع اطراف آنها در هردو سوی تخاصم است. باشه آهنگر و گوهری برای نگارش فیلمنامه "ملكه" در همان مسیری قدم میزنند كه پیشتر با "بیداری رویاها" در آن گام نهاده بودند. جان مایه اصلی این دو اثر مشخص را داستان از چشم برداشتن عینك احساسات زدگی و سانتیمانتالیسم و فاصله گرفتن از سینمای تبلیغی برای تهییج عواطف وطن پرستانه مخاطبین سینمایی و بر چشم گذاشتن عینك واقع بینی با تكیه بر نگاهی ژرف به لایه های درونی تر پیامدهای جنگ در دوره وقوع و حتی در دوره های پس از پایان آن تشكیل می دهد.

باشه آهنگردر "ملكه" با تکیه بر حربه روایت گری دیده بان فیلم به عنوان شخصیت اصلی قصه، تماشاگرش را در جایگاه قضاوت می نشاند . باشه آهنگرو گوهری با تکیه بر حضور روحی دیده بان سابق و گره افکنی های ذهنی او برای سیاوش به عنوان نماینده نقطه دید مخاطب و راوی داستان تماشاگر را درگیر همان احوالاتی می كنند كه سیاوش را درگیر كرده است. تشخیص درست از غلط، تلاش برای رسیدن به تعریفی قابل ارائه از قضاوت و تمیز دادن امر اخلاقی از امر غیر اخلاقی و ... .

اینجاست که مخاطب همزمان از زاویه نگاه فیلمساز نگاهی چند بعدی به مسئله جنگ ، درگیری و انتقام پیدا می کند و از دیگر سو دغدغه ذهنی تک تک طرفین مخاصمه را از آن خود می کند. تماشاگر در مقاطع مختلف با قرار گرفتن خودآگاه یا ناخودآگاهش در جایگاه فرمانده عراقی، سیاوش دیده بان جوان و پر شرو شور، اسدا.. داغ دیده ، مسئول توپخاته خودی یا حتی سربازان عراقی یا بصورتی غیابی خانواده کشته شدگان درگیری ها و حتی مردم عادی در حال زندگی در شهر امکان حکم صادر کردن قطعی و مصرانه را از تماشاگر سلب می کند و زاویه نگاه مخاطبش را به سمت انزجار از کلیتی به نام جنگ سوق می دهد.

استفاده استعاری از برج بلند دیده بانی برای طرح داستان "ملکه" هم به وضوح در نسبت مستقیم با نوع نگاه باشه آهنگر و گوهری به مسئله قضاوت و اهمیت جان انسان ها و دوری از تعصب و حس غریزی انتقام جویی و برتری طلبی به هر قیمتی قرار دارد. حتی اصرار سیاوش بر پنهان ماندن دیدگاهش از فرماندهان ارشد منطقه کنایه از مسئولیت خطیرشخصی است که در مقام خدایی در صحنه نبرد ظاهر می شود و دستور کشته شدن یا نشدن گروهی از افراد را صادر می کند و یا در بعدی عمیق تر از همان جایگاه مسلط بر کلیت کارزار عواقب شلیک هر یک گلوله خمپاره را در جمیع جهات می بیند، از کشته شدن سربازان دشمن تا اثرات روحی آن بر فرماندهان دشمن تا کشته شدن نظامیان و غیر نظامیان خودی در پی اقدام تلافی جویانه طرف مقابل و ادامه توالی این چرخه خون آلود و ...

نکته کلیدی اما اینجاست که هر نوع چرخش در زاویه نگاه سیاوش از تلاش برای شلیک درست دقیق به مواضع دشمن تا تلاش برای کمتر شدن تلفات طرفین درگیری یا حتی تلاش برای جلوگیری از خودکشی فرمانده مغموم عراقی به سرنوشتی قابل اتکا ختم نمی شود چرا که ذات خشن جنگ در نهایت آسیب زا است حتی اگر به صورت انفجار خمپاره های عمل نکرده در کارگاه بازیابی خمپاره ها نمود پیدا كند."ملكه" چه از حیث مضمون و چه از حیث تكنیك و كارگردانی اثری جهانی است و استاندارد های سینمای جنگ ایران را چند پله بالابرده است كه پرداخت تفصیلی به آن در این نوشته نمی گنجد."ملکه" حکایت مضموم بودن جنگ است و در ستایش صلح معقول چرا که جنگ و درگیری را از هر نوعی آسیب زا می داند و زنجیره خشونت را غیر قابل کنترل تصویر می کند.تنها مسیر درست پیش رو صلح طلبی است و دوری ازجنگ و کینه توزی و خون را با خون نشستن.

شناسنامه فیلم

ملکه

سال تولید: 1390

کارگردان:محمدعلی باشه آهنگر

تهیه کننده:سید ابوالقاسم حسینی

بازیگران: ابراهیم برزیده/ مجتبی اسودیان/حسین باشه آهنگر/ مالك سراج/هومن برق‌نورد/ مهدی سلطانی/ حمید آذرنگ/ مصطفی زمانی/ میلاد كیمرام / همایون ارشادی / دانیال حسناوی

سایر عوامل:مدیرفیلمبرداری: علیرضا زرین‌دست/ صدابردار: عباس رستگارپور/ طراح گریم: سعید ملكان/ طراح صحنه و لباس: عباس بلوندی/ جلوه‌های ویژه: محسن روزبهانی/ مدیرتولید: مهدی اكبری‌زادگان/ عكاس: امیرحسین شجاعی

خلاصه داستان:فیلم داستان کشتن و نکشتن است ( جنگ و صلح) دیده بانی با وجدانش درباره کشتن و نکشتن دشمن درگیر است . ..

مطلب مرتبط:

آبرومندی رقت انگیز!