خوردن و آشامیدن از نگاه دین
آیت‌الله جوادی آملی در کتاب مفاتیح الحیات خوردن و آشامیدن را از نگاه دین این‌گونه توصیف می‌کند: خوردن و آشامیدن در نگاه دین بهره‌گیری از نعمت الهی در مسیر بندگی خداست، از همین رو در آموزه‌های دینی برای این رفتار توصیه‌هایی آمده است؛ از جمله نهی از خوردن و آشامیدن به سان بیگانگان.
امام صادق(ع) می‌فرمایند: امیرالمۆمنین(ع) پیوسته می‌فرمودند: امور این امت همواره به خیر و صلاح خواهد بود، مادامی که به سان بیگانگان غذا نخورد و لباس نپوشد، پس هرگاه چنین کردند خدا خوارشان می‌کند.
این پیش‌گفتاری بود برای ورود به بخش آداب خوردن و آشامیدن کتاب مسحورکننده مفاتیح الحیات. این بخش صفحات 139 تا 153را در بر می‌گیرد که سعی شده در این نوشته به صورت اجمالی به بخش‌هایی از آن‌ها اشاره شود.
حلال‌خوری
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: هر کس غذای حلال بخورد فرشته‌ای بالای سرش بایستد و برایش آمرزش بخواهد تا از خوردن فارغ شود.
شست و شوی دست
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: شست و شوی دست پیش از غذا فقر را دور می‌کند و پس از غذا غم را بزداید و دیده بهبود بخشد.
امیر المومنین(ع) فرمودند: شستن دست پیش از غذا و پس از آن، روزی را زیاد می‌کند.
امام باقر(ع) می‌فرمایند: صاحبخانه پیش از غذا قبل از همه و پس از غذا بعد از همه دستان خود را می‌شوید.
گفتن بسم‌الله
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: با جماعت بخورید و بسم‌الله الرحمن الرحیم بگویید تا برکت غذا زیاد شود.
امام کاظم(ع) می‌فرمایند: هنگام نوشیدن بسم‌الله الرحمن الرحیم بگویید و پس از آن الحمدالله رب‌العالمین.
مرحوم صدوق می‌گوید: روایت شده که هر کس فراموش کرد برای هر نوع غذایی بسم‌الله بگوید،(پس از یادآوری) بگوید: بسم‌الله علی اوله و آخر.
سپاسگزاری
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: پاداش کسی که می‌خورد و سپاس آن را می‌گزارد همانند کسی است که برای خدا روزه می‌گیرد.
راه نرفتن
امام صادق(ع) می‌فرمایند: در حال راه رفتن غذا نخور مگر از روی ناچاری.
نایستادن
انس گوید: رسول خدا(ص) از ایستاده آشامیدن نهی فرمودند. پرسیدم: ایستاده غذا خوردن چه حکمی دارد؟ فرمودند: خوردن بدتر است.
ندمیدن
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: در خوردنی و آشامیدنی فوت نکنید.
نخوابیدن
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: درحالی‌که بر شکم خوابیده‌اید غذا نخورید.
داغ نبودن
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: از غذای داغ بپرهیزید زیرا برکت را می‌برد و غذای سرد بخورید، چرا که هم گواراست و هم برکتش بیشتر است.
با طهارت بودن
امیرالمۆمنین(ع) فرمودند: رسول خدا(ص) از غذا خوردن هنگام جنابت نهی فرمود.
ساده نشستن
امیرالمۆمنین(ع) فرمودند: بر سر سفره به سان غلام و بنده بنشینید و یک پا را بر روی پای دیگر نگذارید و چهارزانو ننشینید چرا که خدای عزوجل این‌گونه نشستن و صاحب آن را دشمن می‌دارد.
به آرامی خوردن
امام صادق(ع) فرمودند: نشستن بر سر سفره را طولانی کنید چرا که از عمرتان به شمار نمی‌آید.
بهره‌گیری از سبزی
امام رضا(ع) می‌فرمایند: من از سفره‌ای که در آن سبزی نباشد غذا نمی‌خورم.
سرنکشیدن ظرف
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: از سر مشک(و ظروفی مثل پارچ) آب ننوشید و نیز فرمود: بسان چارپایان آب ننوشید. با دستانتان بیاشامید که بهترین ظرف‌های شمایند.
پس از دیگران نوشیدن
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: کسی که به گروهی آب می‌دهد خودش پس از دیگران آب بنوشد.
آروغ نزنید
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: هر که در دنیا زیاد آروغ بزند در قیامت گرسنگی‌اش بیشتر خواهد بود.
و نکات بسیار دیگری از این دست که: ظرف غذا و آب طلا نباشد، از سمت دستگیره ظرف، ننوشید، شکسته نبودن محل نوشیدن و ... .
در ادامه به چند روایت در مورد غذاخوردن و اطعام که در این ماه پر برکت به آن توصیه شده است می‌پردازیم:
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: خدا سه چیز را دوست دارد: کم حرفی، کم خوابی و کم خوری. غذایتان را با یاد خدا و نماز هضم و ذوب کنید و با شکم پر نخوابید که سنگدل می‌شوید.
امام علی علیه‌السلام: قوتُ الجسادِ الطَّعامُ وَ قوتُ الرواحِ الطعامُ؛
غذای جسم، خوردن و غذای روح، خوراندن است.
دعوات(راوندی) ص142 - مشکاة الأنوار ص 325
امام صادق علیه‌السلام: ثَلَاثَةٌ إِنْ یَعْلَمْهُنَّ الْمُۆْمِنُ کَانَتْ زِیَادَةً فِی عُمُرِهِ وَ بَقَاءَ النِّعْمَةِ عَلَیْهِ...تَطْوِیلُهُ فِی رُکُوعِهِ وَ سُجُودِهِ فِی صَلَاتِهِ وتَطْوِیلُهُ لِجُلُوسِهِ عَلَی طَعَامِهِ إِذَا أَطْعَمَ عَلَی مَائِدَتِهِ وَ اصْطِنَاعُهُ الْمَعْرُوفَ إِلَی أَهْلِهِ.
سه چیز است که اگر مۆمن از آن‌ها مطلع شود، باعث طول عمر و دوام بهره‌مندی او از نعمت‌ها می‌شود...طول دادن رکوع و سجده، زیاد نشستن بر سر سفره‌ای که در آن دیگران را اطعام می‌کند و خوش‌رفتاری‌اش با خانواده.
کافی(ط-الاسلامیه) ج 4، ص 49، ح 15
امام صادق علیه‌السلام: الْمَکَارِمُ عَشْرٌ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَکُونَ فِیکَ فَلْتَکُنْ ..... صِدْقُ الْبَأْسِ وَ صِدْقُ اللِّسَانِ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَةِ وَ صِلَةُ الرَّحِمِ وَ إِقْرَاءُ الضَّیْفِ وَ إِطْعَامُ السَّائِلِ وَ الْمُکَافَأَةُ عَلَی الصَّنَائِعِ وَ التَّذَمُّمُ لِلْجَارِ وَ التَّذَمُّمُ لِلصَّاحِبِ وَ رَأْسُهُنَّ الْحَیَاء
مکارم ده تاست: اگر می‌توانی آن ها را داشته باش ... : استقامت در سختی‌ها، راستگویی، امانتداری، صله رحم، میهمان نوازی، اطعام نیازمند، جبران کردن نیکی‌ها، رعایت حق و حرمت همسایه، مراعات حق و حرمت رفیق و در رأس همه، حیا.
کافی(ط-الاسلامیه) ج 2، ص 55، ح 1
امام باقر علیه‌السلام: إنَّ اللّه یُحِبُّ إطعامَ الطَّعامِ وَ إفشاءَ السَّلامِ؛
خداوند غذا دادن و (به همه) سلام کردن را دوست دارد.
محاسن ج2، ص388، ح7
پیامبر صلی الله علیه و آله: مَنْ اَطْعَمَ مُسْلِما جائِعا اَطْعَمَهُ اللّه‌ُ مِنْ ثِمارِ الْجَنَّةِ؛
هر کس مسلمان گرسنه‌ای را غذا بدهد، خداوند از میوه‌های بهشت به او بخوراند.
نهج الفصاحه ص757 ، ح 22951
پیامبر صلی الله علیه و آله: کُلوا جَمیعا وَ لا تَفَرَّقوا فَاِنَّ البَرَکَةَ مَعَ الجَماعَةِ؛
با هم غذا بخورید و پراکنده نباشید، که برکت با جماعت است.
نهج الفصاحه ص 615 ، ح2180 - بحارالأنوار(ط-بیروت) ج 63، ص 349 ، ح9
پیامبر صلی الله علیه و آله: اَلْمُۆمِنُ یَأْکُلُ فی مِعاءٍ واحِدَةٍ وَ الْمُنافِقُ یَأْکُلُ فی سَبعَةِ أمْعاءٍ؛
مۆمن کم خوراک است و منافق پرخور.
وسائل الشیعه، ج 24، ص 241، ح30436
پیامبر صلی الله علیه و آله: مَنْ اَکَلَ وَ ذو عَیْنَیْنِ یَنْظُرُ اِلَیْهِ وَ لَمْ یُواسِهِ ابْتُلی بِداءٍ لا دَواءَ لَهُ ؛
هر کس غذا بخورد و دیگری به او نگاه کند، و به او ندهد، به دردی بی درمان مبتلا می‌شود.
تنبیه الخواطر معروف به مجموعه ورام ج 1 ، ص 47
پیامبر صلی الله علیه و آله: مَنْ قَلَّ طَعْمُهُ صَحَّ بَدَنُهُ وَ مَنْ کَثُرَ طَعْمُهُ سَقُمَ بَدَنُهُ وَ قَسا قَلْبُهُ؛
هر کس کم بخورد، سالم می‌ماند و هر کس زیاد بخورد تنش بیمار می‌شود و قساوت قلب پیدا می‌کند.
نهج الفصاحه ص728 ، ح 2779
پیامبر صلی الله علیه و آله: لاتأکُل طَعامَ الفاسِقینَ.
از غذای مردم فاسق تناول مکن.
وسائل الشیعه، ج24 ص 274 ، ح30531
امام کاظم علیه‌السلام: إنَّ اللهَ لَم یُحَرّم الخَمرَ لِاسمِها وَ لَکِنَّهُ حَرَّمَها لِعاقِبَتِها فَما کانَ عاقِبَتُهُ عاقِبَةَ الخَمر فَهو خَمرُ
خداوند شراب را به خاطر نامش حرام نکرده بلکه به خاطر عاقبتش حرام فرموده و هر چه پیامدهای شراب را داشته باشد نیز (در حکم) شراب است.
کافی(ط-الاسلامیه) ج6 ، ص 412 ،ح 2
فرآوری: مریم مرادیان نیری
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منابع:
جهان نیوز
آوینی
مطالب مرتبط:
