ریزه کاری های آموزش کودکان
کییرکگارد گفت: «گذشته فقط زمانی حیات خواهد داشت که رو به آینده داشته باشد، در حالی‌که درک آن فقط با داشتن نگاه به عقب میسر است». گذشته یکی از بخش‌های اساسی دانش و تجربه فرهنگی کودک است. فقط با اندیشیدن در مورد تاریخ گذشته، می‌توان مفاهیم خاصی را درک کرد... مفاهیمی که زمان حال را روشن می‌کنند و برای برنامه‌ریزی آینده موثر واقع می‌شوند. فقط از طریق بازگشت به گذشته می‌توان زمان حال را به‌طور کامل درک کرد. چگونه کودکان کم‌کم درک اندیشمندانه‌ای از تاریخ پیدا می کنند؟
تحقیقات انجام شده، در مورد روش‌های یادگیری کودکان نشان می دهد، «مفاهیم زمان و مکان کم‌کم ساخته شده‌اند و شامل گسترش تدریجی نوعی سیستم ارتباطی‌اند». کودکان از طریق جمع‌آوری تدریجی واقعیت‌ها و ایده‌ها به یادگیری می‌پردازند. اما روش مهم‌تر یادگیری برای آنان، مشاهده موقعیت‌ها به‌عنوان یک کل و مشاهده‌ی الگویی از ارتباط ها است که بتواند در ایجاد ساختار درک به آن‌ها کمک کند.
همین تشابه را می‌توان در روشی‌که کودکان از طریق آن داستانی را یاد می‌گیرند مشاهده کرد.
آنان یک داستان را نه تنها از طریق تکرار سلسله جزئیات آن، بلکه با درک شکل کلی داستان، توانایی پر کردن جاهای خالی و نگفته‌ی داستان و پیش‌بینی وقایع بعدی آن، به‌تدریج متوجه می‌شوند. درک داستان به زمان نیاز دارد. معدود کودکان خردسالی هستند که بتوانند بدون از قلم انداختن چیزی، همه‌ی داستان نقل شده را شرح دهند. به یاد داشتن و بیان نکته‌هایی از داستان که کودک آن‌ها را به‌طور تصادفی و بدون نظم و ترتیب به یاد آورده و بیان می‌کند (به یاد داشتن بخش‌های خوب) بهتر از بیان نکردن هر گونه نکته‌ای در مورد داستان است.
وظیفه معلم نه تنها آسان تر کردن جمع آوری اطلاعات، بلکه پرورش ساخت روابط در ذهن کودک و ایجاد داربستی است که کودک بتواند درک خویش را بر پایه آن بنا کند.
در این جا روش هایی را ملاحظه می کنید که با استفاده از آن ها می توان کودک را به تفکر درباره ساختارها و همین طور جزئیات، تاریخ و انتقال از مرحله «چه اتفاقی افتاد؟» به مرحله «چرا این اتفاق افتاد؟» تشویق کرد:
-کودکان را تشویق کنید تا حوادث مهمی را که در یک محدوده زمانی خاص برای آنان اتفاق افتاده در قالب یک کتاب یا یک نمودار ستونی ثبت کنند. چه حوادثی مهم هستند؟ به چه دلیلی این حوادث اهمیت دارند؟ چگونه این حوادث با آن چه در قبل به وقوع پیوسته یا در آینده به وقوع خواهد پیوست، مرتبط می شوند؟
- تقویمی را برای خانه یا کلاس تهیه کنید و در آن حادثه های مهم و روزمره را ثبت کنید. تقویم های مختلف را مقایسه کنید. چه نکته هایی را برداشت می کنید؟ چه نکته هایی برای شما مجهول است؟
- یک کپسول زمان را برای فردی در آینده طراحی کنید تا او با رجوع به آن کپسول بتواند نسبت به دوره ای که شما در آن زندگی کرده اید، آگاهی پیدا کند. از یک جعبه، کیف یا بطری استفاده کنید. چه نقاشی، نوشته یا پیامی را برای مردم آینده باقی می گذارید؟ مردم زمان های گذشته چه چیزهایی را در کپسول زمان خود باقی گذاشته اند؟
- نکته های اساسی و کلیدی تاریخی را بررسی کنید. شواهد موجود در اطراف خود را مورد تفکر و بررسی عمیق قرار دهید. برای مثال «چگونه این نام بر آن نهاده شده ست؟» نام خیابانی آشنا، شهر یا رودخانه ای را انتخاب کنید و سعی کنید بفهمید این نام ها از کجا گرفته شده است.
- به تحقیق در مورد آثار تاریخی قدیمی، عتیقه ها و پیشینیان بپردازید. با استفاده از حواس خود آن ها را مورد بررسی قرار دهید، تئوری ها (داستان هایی) را درباره تاریخ و منشأ احتمالی آن درست کنید. این شواهد بر چه چیزی دلالت دارد؟
- عکس های تاریخی مانند نقاشی ها یا چاپ های قدیمی را بررسی کنید. چه سرنخ هایی را در مورد چگونگی زندگی مردم بدست می آورید؟ داستان پردازی کنید (بیان یک داستان از روی یک عکس، یک تکلیف چالش برانگیز برای کودک است، و این کار برای کودکان زیر 9 سال دشوار است).
- درباره دوره های تاریخی خاصی که داستان ها، برنامه های تلویزیونی و فیلم ها در آن واقع شده اند، بیاندیشید.
- با پدربزرگ ها، مادربزرگ ها یا سایر افراد بزرگ تر مصاحبه کنید. از آن ها سوال کنید در مدرسه چه کارهایی انجام می دادند؟ در تعطیلات به کجا می رفتند؟ اولین خاطرات آن ها کدامند؟ پرسش های مصاحبه را آماده کنید و بخشی از تاریخ شفاهی را روی نوار ضبط کنید.
- حوادثی که پشت سر هم می آیند، مانند ترتیب صحیح یک داستان، یا روایت تاریخی یک واقعه را مورد دقت و تمرین قرار دهید. عکس ها یا کارت پستال های هواپیما را به ترتیب تاریخ آن ها مرتب کنید. کودک را به حدس و گمان های حساب شده تشویق کنید. از او بخواهید تا دلیل های ترتیب انتخاب شده را برای گمان شما بیان کند.
- زمان حال را با گذشته مقایسه کنید. برای مثال، انسان های اولیه برای بقاء به چه چیزی احتیاج داشتند؟ ما برای ادامه زندگی به چه چیزی نیاز داریم؟
- به دیدن مکان هایی بروید که اهمیت تاریخی دارند. به دنبال سرنخ هایی باشید تا با استفاده از آن ها گذشته مکان را کشف کنید. این مکان چند سال قدمت دارد؟ چه کسی در این جا زندگی می کرد؟ ما چطور می توانیم جواب سوال هایمان را پیدا کنیم؟
- از طریق مدل سازی، طراحی، نقاشی، برنامه های کامپیوتری، بازی های نمایشی (لباس پوشیدن به سبک شخصیت های تاریخی، نقش بازی کردن، اجرای نمایش نامه)، تقلید، بداهه گویی و اجرای دوباره حادثه های تاریخی، گذشته را بازسازی کنید.
- در مورد علت های وقوع حادثه ها و زمان وقوع آن ها از کودکان سوال کنید و دیدگاه های آن ها را بررسی کنید.
- اغلب آتش علاقه به گذشته را تجربه ها یا داستان های تخیلی مشتعل می کند. وسایل ارتباط جمعی پُر از جشن های تاریخی و سالگرد رویدادها هستند. کودکان با آگهی های تبلیغاتی مواد غذایی و مجله های کمدی بمباران می شوند. آن ها در موارد زیادی از شخصیت های تاریخی برای انتقال پیام های خود استفاده می کنند. امروز، شما برای دریافتن بخش هایی از تاریخ نیازی به رفتن به یک مکان تاریخی ندارید، آن ها در اطراف شما قرار گرفته اند. وظیفه اصلی یک تاریخ نویس (در صورتی که بخواهد یک کار عملی ارائه دهد) از معلم گرفته تا دانش آموز، در کنار هم قرار دادن قطعه های مختلف است. ما تا حدی می توانیم نقش های از بین رفته پرده نقش دار زمان و مکان را دوباره بازسازی کنیم، و همین است که تاریخ را پُرجاذبه می کند.
فرآوری: نرگس انتظامی بیان
بخش خانواده ایرانی تبیان
منبع: آموزش تفکر به کودکان، رابرت فیشر؛ ترجمه مسعود صفایی مقدم، افسانه نجاریان
مطالب مرتبط:
