توصیه هایی اجرایی در استفاده از هنر در فعالیت های پرورشی (2)

در مقاله قبلی به ارائه توصیه هایی اجرایی در زمینه استفاده از هنر در فعالیت های پرورشی پرداختیم. اکنون به ارائه و شرح موارد دیگری در این زمینه خواهیم پرداخت.

شادی و تحرک در کلاس های پرورشی

در اجرای فعالیت های پرورشی کودکان و نوجوانان بیش از هر چیز به شادی، نشاط، هیجان و تحرک نیاز دارند. منظور از نشاط خنده و شادی بی مورد نیست، بلکه ایجاد یک فضای روحی است که هرکسی با بهره گیری از آن انگیزه و انرژی لازم و کافی برای تلاش داشته باشد. فضای شاد برای ایجاد خلاقیت از هر فضای دیگری مساعد تر است. برقراری نشاط در کلاس به معنای ایجاد بی نظمی و اختلال نیست. نظم باید در خدمت کلاس و تربیت باشد نه کلاس در خدمت نظم و انضباط خشک و بی روح. کلاس های ساکت و بی روح حداقل کارآیی را چه در زمینه ی آموزش و چه در زمینه ی مسائل پرورشی دارند.

تنوع در کلاس ها و کارگاه ها

وجود تنوع در فضای کلاس و کارگاه های هنری اهمیت زیادی دارد. ایجاد این تنوع به موضوع، زمان و کار بستگی دارد. گاهی نیاز است که دانش آموز به یک قطعه سرود یا موسیقی گوش بدهد. گاهی لازم است سکوت برقرار باشد تا دانش آموز بتواند درباره ی یک موضوع بیندیشد. گاه ضرورت دارد چیزی را با دقت مشاهده کند. زمانی باید در کلاس غوغا و هیجان برپا باشد و همه با یکدیگر به بحث و تبادل نظر بپردازند و همه این حالات به تصمیم مربی خلاق بستگی دارد.

ملموس و قابل درک بودن موضوعات کار هنری

موضوعات هنری که برای دانش آموزان مخصوصا کودکان مطرح می شوند، باید ملموس و قابل درک باشند. زیرا دانسته ها و تجربه های بچه ها محدود است. برای ملموس کردن موضوع برای دانش آموزان راه های مختلفی وجود دارد که مربی باید از آنان استفاده کند. برخی از این روش ها عبارتند از:

فراهم کردن امکان مشاهده مستقیم مانند بازدید از نمایشگاه و موزه، دیدن نمایش یا فیلم، تماشای تصویرهای کتاب ها و مجلات، دیدن اسلاید ، مشاهده یک موضوع از نزدیک در کلاس و ... این روش ها امکان دقت لازم و دوباره نگری را به دانش آموز می دهد.

نمره ندادن به آثار هنری دارای جنبه تربیتی

طبیعی است که مربی پرورشی علاقه مند است فعالیت های هنری دانش آموزان را ارزشیابی کند تا مطمئن شود که به اهداف تربیتی خودش رسیده است یا نه. اما باید دانست که ارزش حقیقی فعالیت های هنری که به قصد تربیت انجام می شوند به نتایجی بستگی دارد که در نگرش و رفتار دانش آموزان ایجاد می شود نه محصول کار آنان. بنابراین مربی  نباید به شیوه سایر دروس به ارزشیابی این فعالیت ها بپردازد و از روش نمره دادن استفاده کند. ارزشیابی با استفاده از معیارهای کیفی که حکایت از تغییر رفتار دارد بسیار موثرتر است. بدین منظور مربیان می توانند از شناسنامه ی تربیتی دانش آموزان استفاده کنند.

توجه به اصل شاگرد محوری

مربی باید به اصل شاگرد محوری اعتماد داشته باشد و بداند که تنها او نیست که به شاگردش چیزی می آموزد بلکه دانش آموز نیز ممکن است برای او حرفی داشته باشد و بتواند به وی چیزی بیاموزد. یک مربی خوب هرگز توانایی ها و استعداد درک مطالب و نیز آزادی دانش آموزان را دست کم نمی گیرد.

تشویق به کار گروهی

مربیان به خوبی می دانند که دانش آموزان تمایل زیادی به کارهای گروهی دارند. کار گروهی انگیزه و تمرین بسیار خوبی برای ایجاد بسیاری از تربیت های اجتماعی مورد نظر مربیان است. این نوع کار احساس همبستگی با دیگران را تقویت  می کند و میزان اعتماد به نفس دانش آموزان را افزایش می دهد. علاوه بر این نیاز روحی به پذیرفته شدن از سوی دیگران را برآورده می سازد. برخی فعالیت های هنری مانند تئاتر، نمایش عروسکی و سرود زمینه های بسیار مناسبی برای این هدف تربیتی فراهم می سازند.

توجه به آفات فعالیت های هنری

نکته دیگری که در تربیت هنری باید مورد توجه مربیان قرار گیرد، توجه به آفات کارهای هنری است. با همه اهمیتی که فعالیت های هنری، ادبی و ورزشی دارند، متاسفانه این فعالیت ها بدون آفت و آسیب هم نیستند. اگر مربی یا معلم رویه های غلط و نا به جایی را برای استفاده از هنرها به کار بندد، چه بسا که به جای نتیجه ی تربیتی حاصل تخریبی داشته باشد. این آسیب ها به طور عمده نتیجه ی به کار گیری غلط این هنرها هستند. برای مثال بارزترین آفت قابل مشاهده به ویژه در نوجوانانی که به کار هنری، ادبی و ورزشی می پردازند پیدا کردن شخصیت کاذب و دچار غرور نا به جا شدن است. بدین معنا که ممکن است آنان به دلیل موفقیت کاذب در یکی از این فعالیت ها دچار غرور، خودخواهی، تکبر و تک روی شوند، یا نسبت به والدین و مربیان حرف شنوی و احترام معقول قبلی را نداشته باشند.

واسطه های تربیتی همانند شمشیرهای دولبه ای هستند که یک سوی آن ها خودمان را نشانه می گیرند. اگر ما به عنوان هنرمند، ادیب یا ورزشکار، عایق یا مانع و زره و لباس تدافعی مناسبی بر باطن وجود خود پوشانده باشیم، طبعا با این سلاح زخمی کاری بر وجود خود و متربیان خویش خواهیم زد. ممکن است این زخم ها در کودکی و نوجوانی سرباز نکنند و عفونتی نداشته باشند. اما یقینا در بزرگی بروز پیدا خواهند کرد. به همین جهت گاهی در میان هنرمندان، ادیبان و ورزشکاران با چهره های بیماری روبه رو می شویم که بسیار خودباور و مغرور هستند. این ها زخم خورده ی همین شمشیرند.

در واقع بذر فاسد این آفت در کودکی و نوجوانی در وجود سالم انسانی پاشیده می شود و حاصل آن در بزرگی بروز می یابد. آفت دیگری که ممکن است در استفاده از هنر ها پدیدار شود بی حیایی است. گذشتن از حریم ها و بی احترامی نسبت به دیگران به دلیل خودبینی و خودبرتر بینی ناشی از موفقیت در یک رشته هنری یا ورزشی رخ می نمایاند. ریشه اصلی این آفت ها از آن جا ناشی می شود که این دانش آموزان قبل از تربیت لازم تکنیک کار را آموخته اند. در حالی که بنابر رهنمودها و دریافت های مکتبی که ما از کار تعلیم و تربیت داریم، تزکیه باید قبل از علم صورت پذیرد و مقدمه حرکت معنوی فرد شود. در حال حاضر روزانه هزاران کلاس هنری و برنامه فرهنگی تشکیل می شود که قصد همه آنان به نوعی خدمت فرهنگی است. ولی بدون تردید بسیاری از این کلاس ها و برنامه به دلیل آشنا نبودن مربیان با حاصل های تربیتی و تعلیمی آنان عقیم می مانند.

مرکز یادگیری سایت تبیان - فرآورنده: نسیم گوهری