تبیان، دستیار زندگی
درباره ی روند پیشبرد پروژه با بچه ها به توافق برسید و برایشان توضیح دهید كه یك نوع ماده را انتخاب خواهیم كرد و چندین آزمایش مختلف را با آن تكرار خواهیم كرد.....
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

پدیدار شناسی تشكیل تپه های شنی- جلسات چهارم تا پنجم

اهداف:

  • انجام آزمایش هایی با رویكرد پدیدار شناسانه
  • تقویت مهارت جدول كشیدن و ثبت داده ها در آن

وسایل مورد نیاز:

  • انواع مواد دانه ای مورد آزمایش.
  • قیف آزمایشگاهی به تعداد گروه ها
  • گیره و پایه ی قابل تنظیم نگه دارنده لوله آزمایش
  • كاغذ بزرگ (‌ مثلا آ3)‌
  • یك سطح شیشه ای بزرگ تقریبا به اندازه ی آ3
  • یك سطح چوبی بزرگ تقریبا به اندازه ی آ3
  • دوربین فیلم برداری دیجیتال
  • جدول جلسه دوم یا پرینت pdf موجود در  منابع بیشتر

1- درباره ی روند پیشبرد پروژه با بچه ها به توافق برسید و برایشان توضیح دهید كه یك نوع ماده را انتخاب خواهیم كرد و چندین آزمایش مختلف را با آن تكرار خواهیم كرد. حتی خوب است همین جا برایشان توضیح دهید كه برای نتیجه گیری از این پروژه مجبوریم تعداد زیادی آزمایش تكراری انجام دهیم. سپس جدولی را كه در جلسه ی گذشته با كمك بچه ها طراحی كرده اید در اختیار بچه ها بگذارید و بخواهید وسایل را آماده كنند و آزمایش ها را انجام دهند. یك نسخه ی pdf از این جدول در بخش منابع بیش تر هست.می توانید آن را پرینت بگیرید و در اختیار بچه ها قرار دهید.

کار علمی، تحقیقی، آزمایشی:

2- برای آماده كردن وسایل این نكات شما را كمك می كند:‌
الف) می توانید از یك متر نواری چند سری كپی بگیرید.متری را انتخاب كنید كه تا میلی متر را مشخص كرده باشد و سعی كنید كپی ها پررنگ و واضح باشند. یك كپی را روی پایه ی گیره ی لوله آزمایش كه قیف را نگه داشته بچسبانید تا بتوانید به وسیله ی آن ارتفاع تپه ها را اندازه بگیرید. برای راحتی كار، متر را طوری بچسبانید كه صفر آن در پایین قرار بگیرد. به این ترتیب موقع خواندن ارتفاع،‌كافی است هر عددی به دست می آید را یادداشت كنید و نیازی به تفریق كردن نخواهد بود.
 

ب) دو كپی دیگر از متر نواری را به شكل عمود بر هم روی سطحی كه می خواهید دانه ها را رویش بریزید بچسبانید . سعی كنید نقطه تقاطع این مترها تقریبا وسط صفحه باشد. به این ترتیب می توانید قطر متوسط تپه را اندازه بگیرید.

ج) وسایل آزمایش را جایی مستقر كنید كه در معرض تكان و ضربه نباشد. موقع انجام آزمایش به بچه ها تذكر بدهید كه مراقب باشند به میز آزمایش تنه نزنند. كوچك ترین ضربه ای می تواند شكل تپه را تغییر دهد و نتیجه ی آزمایش را مختل كند.
د)قیف را روی پایه به دقت محكم كنید تا به راحتی جهت لوله ی قیف تغییر نكند. در فاصله ی انجام آزمایش،‌(وقتی ماده را 40 گرم ،‌40 گرم توی قیف می ریزید) به شدت مراقب باشید قیف از جایش تكان نخورد. تكان خوردن قیف یا حتی تغییر جهت لوله ی آن باعث می شود نقطه ی ریختن دانه ها روی تپه تغییر كند. این اختلال بزرگی در آزمایش ایجاد می كند و شكل تپه را تغییر می دهد. بنا براین ثابت نگه داشتن وضعیت قیف در طول یك آزمایش، در دقت آزمایش بسیار موثر است.

3- به بچه ها بگویید آزمایش ها را به این شكل انجام دهند:
ابتدا سوراخ قیف را روی نقطه ی تقاطع كپی های متر كه روی سطح چسبانده اید تنظیم كنید. از بالا نگاه كنید تا مطمئن شوید خوب تنظیم كرده اید. این تنظیم در اندازه گیری دقیق قطر تپه بسیار مهم است . وقتی تنظیمتان را انجام دادید،‌ با ریختن مقدار كمی از ماده،‌ از دقت كارتان مطمئن شوید.

به خاطر داشته باشید كه ارتفاع ریختن دانه ها را از پایین لوله ی قیف تا سطح مورد نظر اندازه بگیرید و تنظیم كنید.

حالا اولین بخش از ماده را داخل قیف بریزید تا اولین مرحله ی تشكیل تپه انجام شود. ارتفاع تپه را می توانید به این ترتیب اندازه بگیرید: طوری كنار میز قرار بگیرید كه بتوانید سطح مقطع تپه را از كنار ببینید. یك خط كش فلزی نازك را از بالا به تپه نزدیك كنید. وقتی خط كش با نوك تپه مماس شد، ارتفاع تپه را از متری كه روی پایه چسبانده اید بخوانید. دقت كنید كه با تماس دادن یا فشردن خط كش به نوك تپه،‌ شكل آن را به هم نزنید.

بدون ایجاد تغییر در شكل تپه،‌ قطر تپه را از روی متر هایی كه روی سطح چسبانده اید بخوانید.قطر تپه را می توانید این طور اندازه بگیرید: سعی كنید مرزهای تپه را تشخیص بدهید و عدد متر را در دو نقطه ی راست و چپ بخوانید.حالا این دو عدد را از هم كم كنید تا قطر تپه به دست بیاید. این كار را دو بار انجام دهید. با هر دو متری كه به شكل عمود بر هم روی سطح چسبانده اید. دو عدد مختلف برای قطر تپه به دست خواهد آمد. میانگین این دو عدد را در جدول ثبت كنید. به این ترتیب نتیجه دقیق تر و خطای آن كم تر خواهد بود.
 

بعد از اندازه گیری قطر و ارتفاع تپه، 40 گرم بعدی را بریزید. مرحله ی دوم تشكیل تپه انجام خواهد شد. در این مرحله هم قطر و ارتفاع تپه را مثل مرحله ی قبل اندازه بگیرید. بعد از انجام اندازه گیری ها و ثبت داده ها، 40 گرم بعدی را بریزید و این روند را ادامه دهید تا ماده تمام شود.

4- متغیرهای مورد بررسی ما، جنس سطح و ارتفاع ریختن دانه هاست. پس آزمایش را با تركیب های مختلف جنس سطح و ارتفاع تكرار می كنیم. می توانید ارتفاع های 20 ،‌30 و 40 سانتی متر را با سه جنس مختلف سطح آزمایش كنید. به این ترتیب 9 آزمایش 5 مرحله ای در پیش خواهید داشت و در هر مرحله دانش آموزان قطر و ارتفاع تپه ها را ثبت خواهند كرد. این كار تقریبا 2 جلسه زمان لازم خواهد داشت و احتمالا بچه ها از تكرار آزمایش خسته خواهند شد. شما نقش مهمی خواهید داشت.به آنها بگویید مهم ترین خصوصیت دانشمندان موفق پشتكار آن ها بوده. بگویید كه اگر در این مرحله خسته شوند و دست از كار بكشند، نتیجه ی همه ی تلاش هایشان تا به حال نابود شده است. به هر حال در این مرحله به همراهی و دلگرمی دادن شما نیاز دارند.

5- خوب است از بعضی آزمایش ها عكس و فیلم تهیه كنید. این ها هم برای ارائه ی بچه ها مفید خواهد بود و هم بچه ها بعدا می توانند آن ها را بازبینی كنند و نكات پدیدار شناسی جدیدی در آن ها پیدا كنند.لازم نیست از همه ی آزمایش ها فیلم بگیرید.چند نمونه كافی است. مثلا 200گرم ماسه بادی از ارتفاع 30 سانتی متری روی كاغذ. لازم نیست برای فیلم گرفتن ماده را به بخش های 40 گرمی تقسیم كنید. اما خوب است از دو زاویه ی مختلف از هر آزمایش فیلم بگیرید؛یك بار از بالا و یك بار از كنار.( برای تشخیص و تنظیم زاویه ی درست دوربین در هر دو حالت می توانید فیلم های زیر را ببینید)

6- خوب است زمان را در فیلم ثبت كنید. ممكن است بعدا در بازبینی فیلم ها دانستن این زمان ها به كار بیاید.

7- فیلم ها را با اسامی صحیح كد گذاری كنید تا بعدا استفاده از آن ها آسان باشد. یك روش برای اسم گذاری استفاده از این ترتیب است: نوع ماده، جنس سطح، ارتفاع. مثلا نام فیلمی كه از ریختن شكر روی كاغذ از ارتفاع 20 سانتی متری گرفته اید خواهد شد: شكركاغذ20 .

8- در پایان این دو یا سه جلسه نمونه هایی از جدول های بچه ها را برای مشاور پروژه بفرستید. می توانید به همراه آن ها بخش هایی از فیلم ها و عكس هایی كه از تپه های مختلف تهیه كرده اید را نیز بفرستید. اگر از دوربین دیجیتال استفاده كرده باشید، انجام این كار سخت نیست. كافی است فایل مربوط به فیلم را در بخش فایل ها و تكالیف آپلود كنید.

تکلیف: در پایان این سه جلسه بچه ها باید به تعداد كافی داده های مربوط به آزمایش را ثبت كرده باشند. ( تقریبا در هر جلسه باید بتوانند آزمایش را با یكی از ارتفاع های ریختن ماده به طور كامل انجام بدهند. پس در هر جلسه داده های سه آزمایش 5 مرحله ای را ثبت كرده و جدول را پر كرده اند)
بچه ها باید در جدول كشیدن و ثبت داده ها در آن، ماهر شده باشند.

محل بازدید / اردو / خرید: ------------------------------------

منابع مطالعه:

بخش پژوهش های دانش آموزی سایت تبیان


تنظیم: یگانه داودی

تپه های شنی – جلسه اول
تپه های شنی – جلسه دوم
تپه های شنی – جلسه سوم
تپه های شنی – جلسه چهارم و پنجم
تپه های شنی – جلسه ششم
تپه های شنی – جلسه هفتم
تپه های شنی – جلسه هشتم