تأثیر انرژی درونی زمین بر معماری کویری 2

روند کار

• مرور زلزله های مهم ایران و ارایه ی تصاویر مربوط به این زلزله ها
• مقایسه ی خسارات ناشی از زلزله در ایران و کشوری مثل ژاپن.
• توضیح مکانیزم خرابی زلزله.
• توضیح سونامی و ارایه ی عکس های مربوطه.
• توضیح تکنیک هایی که در کاهش خسارات موثرند با توجه به مواردی که در مکانیزم خرابی زلزله مطرح شدند.
  

در جلسه ی قبل با هم دنیایی را تصور کردیم که در آن ساختمانی وجود ندارد و دیدیم در چنین جهانی زلزله با زلزله در دنیا ی واقعی ما تفاوت دارد. اما حالا کمی واقع بینانه تر مساله را مورد بررسی قرار می دهیم. حضور انسان در یک مکان مساوی با ایجاد ساختمان و سازه های بشری است. حالا که چنین شرایطی وجود دارد چطور می توان با زلزله مقابله کرد؟

بیایید زلزله های مهیب سال های اخیر ایران را یادآوری کنیم.

زلزله های مهم ایران:

• بزرگترین زمین لرزه ی سال اخیر ایران زنین لرزه ی استان گیلان بوده که 31 خرداد 1369 روی داد و در اثر آن حدود40 هزار نفر کشته شدند.
• در زلزله ی بم نیز که 5 دی 1382 روی داد نزدیک ه 30 هزار نفر کشته شدند.
• در زمین لرزه ی 3 اسفند 1383 نیز که به بزرگی 6/4 درجه در مقیاس ریشتر در منطقه ای دور افتاده در نزدیکی شهر زرند در استان کرمان روی داد صد ها نفر کشته شدند.

با یک نگاه به این آمار می توان فهمید که 30 هزار و 40 هزار کشته تعداد بسیار زیادی ست. اما نکته ی قابل توجه این است که کشورهایی مثل ژاپن به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی از ایران زلزله خیزترند و هر سال زمین لرزه های زیادی در آن ها رخ می دهد.ولی آیا آمار تلفات و خسارات زاپن هم به اندازه ی آمار ایران ترسناک است؟

بگذارید دانش آموزان نظراتشان را مطرح کنند و در اینجا عکس هایی از زلزله های زاپن را در کلاس نمایش دهید.

برای مقایسه ی این آمار توجه داشته باشید که: در سال 2005 یا 1384، زلزله ای با قدرت 7.2 درجه در مقیاس ریشتر در ژاپن رخ داد (زلزله ای به مراتب شدید تر از زلزله ی بم در ایران) و تعداد آسیب دیدگان این زلزله فقط 40 نفر بود.

از دانش آموزان بپرسید که به نظرشان چه چیزی سبب این همه تفاوت در آمار شده و اجازه دهید نظراتشان را بیان کنند.

حالا این اعداد را با آمار ایران مقایسه می کنیم!! توجه دانش آموزان را به تفاوت میان آمار جلب کنید.

از دانش آموزان بخواهید تا نظراتشان را در مورد این سوال مطرح کنند:

به نظر شما چه عواملی در هنگام وقوع زلزله باعث تخریب می شوند؟

این سوال ذهن دانش آموز را برای دریافت مطلب بعد آماده می کند و دانش آموز زمانی که مکانیزم خرابی زلزله را آموخت می تواند متوجه شود که چقدر در تحلیل وقایع پیرامونش، دقت عمل داشته است!

(بهتر است مواردی که دانش آموزان می گویند را روی تخته یادداشت کنید، موارد بیشتر را خودتان به آن اضافه کنید و در ادامه بحث هر جا لازم شد، به آنها اشاره کنید.)

برای آگاهی بیشتر از موارد تخریی زلزله، مکانیزم خرابی زلزله را بررسی می کنیم:


مکانیزم خرای زلزله:
عواملی که در یک زلزله باعث ایجاد خسارت می گردد،عبارت اند از:

• نیروهای درونی شدید ایجاد شده بر اثر جنش شدید زمین.
• آتش سوزی های ناشی از زمین لرزه.
• تغییر خواص فیزیکی خاک ها.(نشست ها و...)
• بر اثر جا به جایی مستقیم گسل ها در محل ساخت سازه ها.
• به واسطه ی زمین لغزش ها.( زمین لغزش ها عبارت اند از فرو ریزش های دامنه ی شیب ها)
• به واسطه ی موج های بلند ایجاد شده توسط زلزله در دریاها.

پیرامون مورد 6 می توان بزرگ ترین زلزله ی جهان را یادآوری کرد:

بزرگترین زلزله ی جهان، زلزله ای بود که در آبهای اقیانوس هند روی داد و سونامی یا تسونامی نام گرفت. در اثر این زلزله که سال2004 (1383) به بزرگی 9 درجه در مقیاس ریشتر روی داد، امواجی عظیم سواحل بسیاری از کشور های آسیایی مجاور اقیانوس هند را در نوردید و به کشته شدن صدها هزار نفر و ناپدید شدن افراد بسیاری انجامید.


عکس های سونامی را در کلاس نمایش دهید.

اما به طور کلی از بین عوامل فوق، جنش شدید زمین، مهم ترین عامل خرابی و تلفات جانی در زلزله ها می باشد که در این مورد دانشمندان با مطالعه ی امواج ناشی از زلزله و اندازه گیری هایی که انجام می دهند اطلاعات زیادی پیرامون زلزله ی رخ داده کسب می کنند.

خطر آتش سوزی پس از زمین لرزه نیز باید مورد تاکید قرار بگیرد. در ایران به دلیل مصالح مورد استفاده تا کنون گزارش زیادی از آتش سوزی های پس از زلزله دریافت نشده، اما در کشور هایی مثل آمریکا که چوب یکی از مهم ترین مصالح استفاده شده می باشد، گزارش های زیادی وجود دارد.  مثلا زلزله ی 1906 سان فرانسیسکو، که در این زلزله شهر سان فرانسیسکو ه مدت سه روز در آتش سوخت و تخریب و تلفات بسیار زیادی بر جای ماند.

اما مردم بعد از چنین زلزله ای شهر خود را رها نکردند و مشغول بازسازی شدند و نکته ی قابل ملاحظه بعد از هر زلزله توجه به باز سازی اصولی است، باز سازی ای که در آن تحقیقات و بررسی ها و تجربه هایی که از زلزله های پیشین جمع آوری شده لحاظ گردد و سعی در رفع نقایص شناخته شده ی سازه های قبل گردد. یک چنین سیستمی باعث می شود که تلفات و خسارات ناشی از زلزله در کشور ژاپن طی سال های مختلف کاهش قابل ملاحظه ای داشته باشد و آمار مربوط به خسارات به اندازه ی آمار کشور ما ترسناک نباشد.

یکی از مواردی که در مورد خطر های احتمالی و تخریب های ناشی از زلزله بیان شد، نوع مصالح استفاده شده در ساختمان هاست. مثلا دیدیم که استفاده ی زیاد از چوب در معماری ساختمان ها، می تواند موجب توسعه ی آتش سزی های بعد از زلزله گردد. اما به جز نوع مصالح، طراحی بنا از نظر معماری نیز در مقاوم سازی آن نقش مهمی دارد، یعنی شکل یک ساختمان به تنهایی و صرف نظر از نوع و مقدار مصالح استفاده شده در ساخت آن، در مقاوم بودنش در مقابل زلزله نقش دارد و امروزه مهندسین و طراحان مطالعات زیادی بر روی اشکال هندسی مختلف و ادغام طرحهای هندسی با هم، برای ساخت بناهای مقاوم تر انجام می دهند.