چه کنیم تا فرزندانمان به محیط زیست علاقه‌مند شوند؟
کودکان ما آلودگی هوا را می‌شناسند، می‌دانند زباله چیست و از بازیافت مواد آگاهی دارند آن‌ها متوجه خطرات ناشی از تغییر آب و هوا هستند. همه این‌ها یعنی صدمه به محیط زیست. این که ما چگونه رفتار کنیم و به کودکمان این رفتارها را بیاموزیم نکته اصلی علاقه در حفظ محیط زیست است.
ایجاد علاقه در کودک
این روزها آشنایی با طبیعت به طور جدایی ناپذیری با آگاهی از تغییر آب و هوا و مشکلات زیست محیطی دیگر در ارتباط است. تغییر آب و هوا موضوعی نگران کننده و بحث برانگیز در میان بزرگسالان است. این مشکلات وسیع، درکشان دشوار است و می‌توانند باعث بروز احساسات شدیدی مانند ترس، اضطراب، سرخوردگی، خشم و یأس شوند. علاقه‌مندی به محیط زیست و حفاظت آن امری است که می‌بایست دانش آموزان در کودکی فرا گیرند تا در ذهنشان نهادینه شود؛ لازمه این امر آگاهی دادن به آن‌ها درباره مسائل ساده زیست محیطی است.
مشارکت در حفظ محیط زیست
هرگز فراموش نکنید که فرزند شما می‌تواند از دوران طفولیت ناجی محیط زیست بودن را یاد بگیرد. تقریباً تمام کودکان روی زمین به خاک و آب و بازی کردن با این دو عنصر حیاتی علاقه‌مندند؛ این بسیار مهم است که بتوانیم چنین احساسات لطیف فرزندمان را تا بزرگسالی حفظ کنیم. احساس بچه‌ها در مورد پرندگان و سایر حیوانات نیز صادق است. رفتارهای ساده بسیاری وجود دارند که علاوه بر ایجاد سرگرمی و نشاط باعث علاقه‌مندی کودکان به محیط زیست می‌شوند؛ مانند کاشت گیاهان در باغچه یا گلدان، کاشت درخت در فضای سبز عمومی و نامگذاری آن به نام فرزندتان، آبیاری گیاهان خانگی توسط کودکان، آموزش استفاده از وسایل برقی کم مصرف و از همه مهمتر، شرکت در امر بازیافت مواد؛ همه این موارد به کودک شما در ایجاد حس ارزشمندی و مشارکت در حفظ محیط زیست کمک می‌کند.
برای فرزندتان کتاب هایی تهیه کنید که درباره زندگی جانوران باشد او باید بداند تفاوت جانورانی که در آب زندگی می‌کنند با جانورانی که در خشکی هستند چیست؟ حیوانات خانگی را به او معرفی کنید و از فواید این جانداران با وی خود سخن بگویید. مطمئنم فرزند شما ماهی سفره هفت سین که به حتم هنوز زنده است و در تنگ بلور شنا می‌کند را بسیار دوست دارد و ساعت های طولانی با او صحبت می‌کند. بهتر است همراه فرزندتان ماهی قرمز را به پارکی که استخر آبی در آن وجود دارد ببرید و ماهی را در آب رها سازید.
بهترین زمان
بهترین زمان برای انتقال ارزش‌های محیط زیستی به کودکان زمانی است که کودک در یک موقعیت آموزشی قرار دارد. مثلا هنگامی که با فرزند خود در پارک قدم می‌زنید و شاهد رفتار نامناسبی مانند انداختن زباله بر روی زمین می‌شوید، از فرزندتان بخواهید به این موضوع توجه کند و با گفت و گویی مناسب دلایل نادرست بودن این رفتار توضیح دهید. این شیوه آموزشی را آموزش اتفاقی می‌نامند، که بسیار اثربخش است.
هنگامی که برای تفریح به پارک یا جنگل می‌روید سعی کنید از کپسول و... استفاده کنید؛ اما اگر به هر دلیلی خواستید که آتش روشن کنید چوب های خشک را برای افروختن انتخاب نمایید؛ همچنین سنگ گذاشتن دور آتش را به کودکتان بیاموزید.
لازم است از کودکی به فرزندتان بفهمانید که چقدر به محیط زیست احتیاج داریم و همه باید در حفظ آن بکوشیم. هنگامی که شاهد فعالیت‌های مفید فرزندتان در زمینه حفظ محیط زیست هستید، به شیوه‌های کلامی و غیر کلامی اورا تشویق کنید. تشویق، ضمن تقویت رفتار وی و احتمال استمرار آن، باعث ایجاد حس ارزشمندی و مثبت در فرزندتان می‌شود.
گاهی زمینه صحبت درباره محیط زیست را با فرزندتان فراهم سازید؛ در مواقعی که آن‌ها خودشان سر صحبت را با شما در این باره باز می‌کنند؛ از حرف‌هایشان استقبال کنید. با طرح پرسش‌هایی کمک کنید فرزندتان افکارش را روشن‌تر بیان کند. البته آن‌ها خیلی زود دچار این احساس می‌شوند که کاری از دستشان برای جهان ساخته نیست؛ شما می توانید آن ها را به دیدن چشم اندازی گسترده تشویق کنید و نمونه هایی از تلاش های دیگران موفقیت را برای آنان مثال بزنید.
شاید فرزندتان با ناراحتی تصاویر و یا اخبار مربوط به خودکشی نهنگ ها یا شکار جانوران زیبا را ببیند و از شما سوالات زیادی در این باره بپرسد. در چنین زمانی سعی کنید ابتدا او را آرام سازید و سپس با وی درباره انسان های شایسته‌ای صحبت کنید که با حیوانات مهربان بودند، فکر می‌کنید داستان «ضامن آهو» نمونه بسیار خوبی برای این مواقع باشد.
آموزش کودکان درباره طبیعت نه تنها یک کار خوب بلکه امری حیاتی برای آینده فرزندانمان و جانداران است. یادتان باشد که شما الگویی شایسته برای فرزندتان هستید؛ پس طبیعت و محیط زیست را دوست بدارید و برای بقای آن تلاش کنید.
نتیجه گیری
درنهایت تکرار می کنیم که کودکان به طور طبیعی کنجکاو و آماده آشنایی با طبیعت هستند. در جامعه‌ای که به طور روزافزون به سوی شهری شدن پیش می‌رود، ما باید برای کمک به فرزندانمان در ایجاد ارتباط با طبیعت و آشنایی با محیط زیست، آگاهانه فرصت‌هایی را ایجاد نماییم.
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: مرتضی عرفانیان
تنظیم: مریم فروزان کیا
