تبیان، دستیار زندگی
گاهی اوقات دیده می‌شود خانواده‌ها به طور جمعی و گروهی به تفریح می‌پردازند، اما فقط تصویری از دور هم بودن دارند که تنها حضور فیزیکیشان را نشان می‌دهد و در حقیقت، نمایی از دور بودن را در ذهن مجسم می‌کند.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

فراغت و تفریح به سبک آدم سالم‌ها!


گاهی اوقات دیده می‌شود خانواده‌ها به طور جمعی و گروهی به تفریح می‌پردازند، اما فقط تصویری از دور هم بودن دارند که تنها حضور فیزیکیشان را نشان می‌دهد و در حقیقت، نمایی از دور بودن را در ذهن مجسم می‌کند.


خانواده, تفریح

خانواده دارای کارکردهای مهمی است که از ابعاد مختلف روان‌شناختی و جامعه‌شناختی می‌توان به آن نگاه کرد. اعتماد، صمیمیت و استحکام در این نهاد مهم اجتماعی، فقط با بودن در کنار هم و ایجاد احساس همدلی میسر می‌شود.

امروزه کارشناسان علوم اجتماعی، خانواده را امری جهانی شده تصور می‌کنند که هیچ خانواده‌ای (سنتی و مدرن) از این قاعده دور نیست و در معرض پیامدهای مثبت و منفی قرار می‌گیرد. مسئله مهمی که در خانواده عصر کنونی کمرنگ جلوه می‌کند و حلقه گمشده ارتباطات محسوب می‌شود، پرداختن و توجه به تفریح‌های خانوادگی است. گاهی اوقات دیده می‌شود خانواده‌ها به طور جمعی و گروهی به تفریح می‌پردازند، اما فقط تصویری از دور هم بودن دارند که تنها حضور فیزیکیشان را نشان می‌دهد و در حقیقت، نمایی از دور بودن را در ذهن مجسم می‌کند. از دیدگاه دکتر عالیه شکربیگی، جامعه شناس و مدرس دانشگاه، به این موضوع گمشده در خانواده‌های ایرانی پرداخته‌ایم.

در تعریف‌های جامعه‌شناختی، تفریح دارای چه ابعادی است؟

در واقع تفریح به معانی و مفاهیم مختلفی وجود دارد و دارای ابعادی متفاوت است. تفریح در ابعاد فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زندگی انسان نقش دارد. در عرصه‌ای که هر لحظه‌اش با فشار و سختی برای برخی افراد می‌گذرد، تفریح کارکردهایی خواهد داشت، از این رو تفریح به نوعی اعتماد،‌ دوستی، صمیمیت و همدلی را برای افراد به همراه خواهد داشت.

تفریح، اساساً فراغتی است که انسان در زندگی دارد و این فراغت دارای ابعاد اجتماعی است. پس اگر فراغت و تفریح کردن به جسم، فکر و روان افراد استراحت و آرامش دهد، کمتر به سوی فراغت‌های مجازی و تفریح‌های مجازی با ابزار روی می‌آورند و برایشان ابعاد جدیدتری نیز در بر خواهد داشت. بنابراین می‌توان گفت که تفریح دارای ابعاد اجتماعی و جامعه‌شناختی است.

تفریح و گذران اوقات فراغت با اعضای خانواده، به صمیمیت بین اعضا کمک می‌کند و با افزایش سرمایه‌های اجتماعی، همدلی زیادتر می‌شود.

تفریح‌های خانوادگی که به صورت دسته‌جمعی شکل می‌گیرد و اعضای خانواده را دور هم جمع می‌کند، چه کارکردهایی دارد؟

به هر حال، خانواده به عنوان بستر و جایگاهی که انسان می‌تواند در آن رشد کند و به پویایی برسد، قابل توجه است، از این رو طبیعی به نظر می‌رسد افرادی که در دایره خانواده وجود دارند، با افرادی که در دایره دوستی هستند متفاوت باشند. در این زمینه یک تحقیق در فلوریدا صورت گرفته بود که یک سری از افراد را از طریق دستگاه «ام. آر. آی» مورد بررسی قرار دادند و در آن لحظه، تصاویر و عکس‌های خانوادگی از اعضای خانواده به آن‌ها نشان دادند و این افراد واکنش‌های مختلفی از خود بروز دادند، زیرا مغز انسان قابلیت رتبه‌بندی افراد را دارد و طبیعی است که آن‌ها نسبت به تماشای عکس‌های خانواده‌شان، واکنش بهتری نشان می‌دهند.

طبیعی است که انسان در دایره خانوادگی وقتی به تفریح بپردازد، بیشتر احساس آرامش می‌کند. ضمن این‌که با تفریح‌های خانوادگی، سرمایه‌های اجتماعی درون خانواده و بین اعضا بالاتر می‌رود و احساس آرامش و سلامت روان در این نوع تفریح‌های خانوادگی در سطح بالایی قرار می‌گیرد.

خانواده

فرزندان در این تفریح‌های خانوادگی، چه درس‌ها و نکات تربیتی و آموزشی را فرا می‌گیرند؟

یکی از بحث‌هایی که می‌توان در این تفریح‌ها به آن توجه کرد، نکات تربیتی برای فرزندان است. در تعطیلات طولانی‌مدت، معمولاً خانواده‌ها برنامه‌ریزی خاصی ندارند و در کل به این روش عادت نکرده‌اند و نمی‌دانند که چگونه باید کسب فراغت کنند تا به لحاظ آموزشی، تربیتی و فرهنگی دارای کارکرد باشد. به نظر می‌رسد طراحی برنامه‌های تفریحی در خانواده‌های امروزی هدفمند نیست. به عنوان مثال باید گفت وقتی خانواده‌ای قصد تفریح دارد، تلاش نمی‌کند فرزندانش را به تماشای آثار تاریخی و فرهنگی ببرد یا چند کتاب تهیه نمی‌کند و در اختیار فرزندان قرار نمی‌دهد تا آن‌ها با آگاهی و دانش، جذب این آثار باستانی شوند و تصورشان فقط مشتی گل و خاک نباشد.

بنابر این، آنچه مسلم است، زمان و گذر زمان است که در زندگی‌مان گزینه مهمی است و اگر فرصتی را به تفریح‌های خانوادگی اختصاص می‌دهیم، تلاش کنیم نخست برنامه‌ریزی داشته باشیم و برای چگونگی تفریح‌ها همراه با فرزندان، رضایت و آرامش را به ارمغان آوریم.

تفریح در کنار خانواده، چه نقشی در ایجاد صمیمیت و مستحکم کردن روابط آن‌ها دارد؟

در واقع تفریح و گذران اوقات فراغت با اعضای خانواده، به صمیمیت بین اعضا کمک می‌کند و با افزایش سرمایه‌های اجتماعی، همدلی زیادتر می‌شود و باید یکی از شروط گذران اوقات فراغت با اعضای خانواده با هم، همدلی باشد؛ از این رو باید به دور از تنش و ستیزه به تفریح پرداخت.

چقدر مشکلات و مسائلی که در خانواده ممکن است پنهان و نهفته مانده باشد، در این تفریح‌ها باعث می‌شود تا پدر و مادر را هوشیارتر کند؟

بعضی خانواده‌ها به دلیل مشکلات و مسائلی که در بین خانواده‌شان وجود دارد، عادت کرده‌اند از ابزار زور و با زبانی خشمگینانه با یکدیگر برخورد کنند و در تفریح‌های گروهی، با همین شیوه برخورد می‌کنند؛ همچنین آزردگی روانی برای یکدیگر به بار می‌آورند. طبیعی است در مدت زمانی که اعضای خانواده برای هم وقت می‌گذارند، ممکن است بسیاری از مسائلی که از چشم والدین دور مانده است، بیان شود. بنابر این، اگر بتوان به این مسائل توجه کرد، بسیاری از مشکلات خانواده‌ها حل می‌شود. در این با هم بودن‌ها، افراد به نکات مثبت و منفی رفتاری و اخلاقی یکدیگر پی می‌برند و در این تفریح‌ها است که می‌توانند برنامه‌ریزی مفیدی برای آینده‌شان تعریف کنند. اما بستر همه خانواده‌ها یکسان نیست. بنابراین وقتی خانواده‌ها با هم فرق دارند، گذران اوقات فراغتشان نیز متفاوت خواهد بود. با هم بودن افراد به پیوست و گسست‌های خانواده کمک می‌کند، اما خانواده‌ها برای حل مسائل خود در چنین تفریح‌هایی باید برنامه‌ریزی داشته باشند.

در مدت زمانی که اعضای خانواده برای هم وقت می‌گذارند، ممکن است بسیاری از مسائلی که از چشم والدین دور مانده است، بیان شود. بنابر این، اگر بتوان به این مسائل توجه کرد، بسیاری از مشکلات خانواده‌ها حل می‌شود.

به عنوان یک جامعه‌شناس که در حوزه خانواده فعالیت دارید، چقدر به این موضوع اهمیت می‌دهید؟

به عنوان یک جامعه‌شناس، به بنیان خانواده و تحکیم روابط، اهمیت زیادی می‌دهم و این‌که فرزندانم چگونه به تفریح بپردازند برایم مهم است؛ از این رو زمانی را با تفریح‌های مثبت طی می‌کنیم و در واقع تفریح خانوادگی برایمان مانند تجدید قوای روح و جان است و انسان می‌تواند جانی تازه کند تا بتواند به مسائل بعدی خانواده رسیدگی کند. به عنوان یک زن شاغل که بیشتر اوقات به فعالیت‌های بیرون از خانه و کار می‌پردازم، سعی می‌کنم در فرصت‌هایی که در خانه هستم، در جست‌وجوی پویایی و انرژی دادن به روان و جسم خانواده‌ام باشم و علاوه بر این‌که به آن‌ها انرژی مثبت می‌دهم، از اعضای خانواده‌ام نیز انرژی دریافت کنم.

خانواده

تاکنون این تفریح‌ها چه کارکردها و تأثیراتی برای خانواده‌تان به همراه داشته است؟

در این تفریح‌ها، حمایتگری‌ها بیشتر هویدا می‌شود و بحث تساوی در ارتباط شکل می‌گیرد و بهتر می‌توان به نکات مشترک دست پیدا کرد. همچنین حمایت‌های احساسی و عاطفی پررنگ‌تر خواهد شد. اوقات فراغت در کنار خانواده‌ام باعث تشدید انرژی و مثبت‌نگری می‌شود و این امر را به وضوح مشاهده می‌کنم.

آیا تا به حال برایتان پیش آمده است که با همسر یا فرزندانتان دچار تعارض شوید و در همین تفریح‌های خانوادگی مشکلات را حل و فصل کنید؟

بله، اما قاعدتاً خانواده‌ها مثل هم فکر نمی‌کنند و در شرایط کنونی که خانواده در یک جامعه جهانی قرار گرفته است و جهانی شده‌اند، دیدگاه‌ها متفاوت است و همه متفاوت فکر می‌کنند؛ بنابراین باید گفت گذران اوقات فراغت نیز متفاوت شده است. باید تلاش کرد مخالفت‌ها را کاهش دهیم و به یک تعادل برسیم. با توجه به این‌که ما هم از این جهانی شدن خانواده مستثنی نیستیم، باید سعی کنیم مسائل را با همدلی و همفکری حل کنیم.

دیده می‌شود برخی خانواده‌ها در زمان دور هم بودن و تفریح، به بازی‌های کامپیوتری می‌پردازند. نظر شما چیست؟

ورود تکنولوژی در خانواده‌ها، الزاماً دارای جنبه‌های مثبت نبوده است و مثل یک شمشیر دو لبه عمل می‌کند. دیده می‌شود امروزه وقتی خانواده‌ها با هم به تفریح می‌روند، تکنولوژی را با خود همراه می‌برند و همه آن‌ها در نگاه الکترونیکی غرق شده‌اند. خانواده‌ها دچار فردگرایی شده و در خود فرورفته‌اند. این امر از پیامدهای مدرنیته است که به اشتباه در زندگی ما ادراک شده است. زندگی مدرن این نیست که سنت‌ها را فراموش و ارتباط‌ها را کم کنیم، زیرا امروزه دنیای مجازی حتی یک لحظه انسان را به حال خود رها نمی‌کند. خطرهای روانی‌اش، روز به روز در حال افزایش است، از این رو باید با مدیریت وقت، از افراط و تفریط دوری کرد و این رفتارهای نامطلوب را به نسل آینده انتقال نداد. استفاده از تکنولوژی، ظاهراً افراد را کنار هم قرار داده است، اما مشارکت، پیوند،‌ انسجام، انضباط و... میان آن‌ها وجود ندارد.

در مقایسه با کشورهای دیگر، آن‌ها از چه راهکارهایی برای برقراری تفریح‌های خانوادگی استفاده می‌کنند؟

ما بر اساس این‌که از جامعه‌ای مدرن برخوردار نیستیم، در خانواده‌هایمان متأسفانه اندیشه‌های شهروندمدارانه و حقوق‌مدارانه وجود ندارد. واژگان برخی خانواده‌ها از روی زور است و کمتر به بیان نگاه تساوی‌گرایانه می‌پردازند. خانواده‌های پیشرفته، آن‌هایی هستند که هنگام رفتن به تفریح خانوادگی سعی دارند که به‌طور کامل از طبیعت و جنگل و... بهره‌مند شوند.

روزنامه ایران


باشگاه کاربران تبیان - برگرفته از گروه: دانستنی‌های علمی

مطلب مرتبط:

جای تفریح درخانواده كجاست؟