تحقیر و سرزنش گناهکار عملی دو سر سوخت!
سرزنش را می‌توان به چاقوی دولبه‌ای تشبیه نمود که هم دارای جنبه‌های مثبت است و هم دارای اثرات منفی؛ از این‌رو ضروری است در مرحله‌ی نخست، سرزنش‌های سازنده و بجا، از سرزنش‌های ویران‌گر و نابجا شناخته شده و متمایز شود، تا راه استفاده صحیح از این ابزار مشخص گردد.
تحقیر افراد بی‌ایمان و اهل معصیت بستگی به شرایط آنان دارد؛ برای نمونه، اگر آنان به دلیل ناآگاهی و ضعف فرهنگی، ایمانشان ضعیف بوده و دست به گناه می‌زنند نباید به تحقیر آنان پرداخت، بلکه باید در راه هدایت آنان کوشید و روایاتی که در نکوهش سرزنش و تحقیر افراد، وارد شده است ناظر به این دسته از انسان‌ها است، که در این‌جا به ذکر چند روایت بسنده می‌شود.
1. امام سجاد(علیه السلام) فرمود: «آخرین سفارشى كه حضرت خضر نبی به موسى بن عمران(علیه السلام) كرد این بود كه؛ حتماً هیچ‌كس را به گناهى سرزنش مكن...».[1]
2. امام صادق(علیه السلام) فرمود: «رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرموده است: هر كه كار زشتى را فاش كند مانند كسى است كه آن‌را انجام داده، و هر كه مۆمنى را به چیزى سرزنش كند نمیرد تا مرتكب آن شود».[2]
3. همچنین آن‌حضرت به نقل از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: «اى اشخاصى كه به زبان ایمان آورده‌اید، نه در قلب و درون! در جستجوى اسرار و عیب‌هاى مۆمنان نباشید، و لغزش و خطاهاى ایشان را دنبال نكنید. پس كسى كه در جستجوى عیب و لغزش دوست و برادر خود باشد، خداوند متعال نیز لغزش‌ها و خطاهاى او را دنبال می‌نماید؛ و كسى كه خداوند دنبال لغزش‌هایش باشد در نهایت رسوا می‌گردد، اگر چه در جمع خانواده‌اش باشد».[3]
اما اگر گنه‌کاران از روی لجاجت، افراد با ایمان را مورد تمسخر قرار داده و تحقیرشان کنند، باید از همین حربه علیه آنان بهره جست که پاداش کلوخ انداز سنگ است و در قرآن و روایات نمونه‌هایی از این قبیل بیان شده است؛ چنان‌که در قرآن می‌خوانیم: «...فَمَنِ اعْتَدى عَلَیْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى عَلَیْكُمْ...»؛[4] پس هر كس بر شما ستم روا داشت همان‌گونه كه با شما ستم روا داشته است با وى ستم روا دارید.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: «هر گاه پس از من، شكّاكان و بدعت‌گذاران را دیدید، از آنان بیزارى بجویید و تا می‌توانید، به آنان ناسزا بگویید و از آنها، بدگویى كنید و محكومشان نمایید، تا دیگر در تباه كردن اسلام، طمع نكنند و مردم از آنها بر حذر باشند و از بدعت‌هایشان، چیزى نیاموزند. بدین‌سان، خداوند، در عوضِ آن، براى شما پاداش‌هایى را می‌نویسد و به سبب آن، درجات شما را در آخرت، بالا می‌برد».[5]
ابتلا به عاقبت طلحه و زبیر در اثر ملامت و سرزنش دیگران
در محضر حضرت آقای بهاء الدینی (رضوان الله تعالی علیه) اگر حرف از طلحه و زبیر و عملکردشان و بدعاقبتی شان به میان می آمد ایشان دهان فرو می کشیدند تا مبادا جنبه ملامت و سرزنش پیدا کند. چون در اثر ملامت خود انسان هم مبتلا می شود.
پی نوشت ها :
[1]. شیخ صدوق، خصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 111، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش
[2]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 4، ص 59، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق
[3]. محدث نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج 9، ص 109، قم، مۆسسه آل البیت(علیه السلام)، چاپ اول، 1408ق
[4]. بقره، 194
.[5] کافی، ج 2، ص 375
فرآوری: محمدی
منبع : اسلام کوئست
سایت پژوهشکده باقرالعلوم علیه السلام
مطالب مرتبط:
با دو راه هرگز سرزنش نخواهی شد!
