روابط عمومی درآمدزا، روابط عمومی بالنده

روابط عمومی باید نهادی درآمدزا باشد که بتواند به خوبی رشد کند. علاوه بر درآمدزایی حذف رقابت در فضای روابط عمومی و محدود شدن آن به جشنواره های روابط عمومی سبب شده که هیچ تمایلی به توسعه دانش و دانش افزایی در حوزه روابط عمومی به وجود نیاید و انگیزه ها بیشتر به سوی دریافت مدارکی که به هیچ عنوان ضامن دانش آن افراد نیست شود.

روابط عمومی فعالیت های خود را در یکی از ثروتمندترین های نهاد های کشور ابتدا کرد. این شایدمی نمود که حرفه روابط عمومی یک چیز لوکس و تنها متعلق به سازمان های سرمایه دار است. اما کم کم این اندیشه تغییر کرد.

اندک اندک شرکت ها و سازمان هایی به روابط عمومی رو آوردند که اساسا مساله شان اعتبار محدود بود. این سازمان ها نمی خواستند هزینه های تبلیغاتی سنگین را برای فعالیت های ترویجی خودشان اختصاص دهند و به همین دلیل روابط عمومی را نهادی کم هزینه و با بهره وری بالا یافتند.

روابط عمومی در کشور با این زمینه شروع به توسعه کرد و شرکت های درجه دو و سه نیز جذب آن شدند و حتی نهادهای بسیار کوچک نیز ترجیح دادند از مشاوره اساتید روابط عمومی برای پیشبرد اهداف ترویجی خود استفاده کنند.

بحث آموزش روابط عمومی در ایران به طور کلی در نهادهای زیر امکان پذیر شد:

1. دانشگاه هایی که رشته های علوم ارتباطات، روابط عمومی، روزنامه نگاری، فناوری اطلاعات را آموزش می دادند.

2. مراکز آموزشی نیمه دولتی نظیر مرکز آموزش رسانه

3. دوره های خصوصی توسط مدرسان روابط عمومی و متخصصان ارتباطات

4. دوره های آموزشی توسط انجمن های روابط عمومی و نهادهای غیر سیاسی و غیر دولتی (NGO)ها

5. موسسه های خصوصی روابط عمومی

بسیاری از دانش آموختگان روابط عمومی در سال های ابتدای آن در نهادهای روابط عمومی مشغول به کار شدند و به دلیل فضای بسیار خوبی که برای استخدام این افراد وجود داشت، این افراد رهبران حوزه های تخصصی روابط عمومی شدند اما با گسترش روابط عمومی به دانشگاه های کوچکتری نظیر دانشگاه علمی کاربردی و دانشکده های آزاد تخصصی از کیفیت آموزش این حوزه از دانش به شدت کاهش یافت به گونه ای که تولیدات روابط عمومی امروز بیشتر در اختیار همان عده محدودی است که در اوایل در دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه تهران این حوزه علمی را آموخته اند.

متاسفانه به دلیل عدم رابطه میان علم روابط عمومی ایران و غرب که محل زادگاه این علم بود و نبود امکان آموزش رشته روابط عمومی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی در دانشگاه های کشور، محتوای تخصصی روابط عمومی در ایران به شدت دچار ضعف شد. به گونه ای که حتی پاسخگوی دانشجویان این رشته در دانشگاه ها نیست.

موسسات خصوصی در این میان به دلیل قدرت مانور بالایی که دارند توانستند با ترجمه آثار برتر حوزه روابط عمومی و حمایت از نویسندگان و مترجمان به توسعه ادبیات نظری روابط عمومی کمک کنند. اما با کم اقبالی از سوی دانشگاه ها روبرو شدند که نگاهی منفی نسبت به این موسسات دارند. در عین حال نتیجه تلاش های این موسسات به کنفرانس ها، سمپوزیوم ها، نشست ها و همایش هایی ختم شد که هم برای توسعه دانش روابط عمومی مناسب بود و هم درآمدهایی را برای برگزار کنندگان ایجاد می کرد و از این محل بود که آنها می توانستند برنامه های بیشتری را برای توسعه روابط عمومی اجرا کنند.

در دیگر سوی انجمن های روابط عمومی بودند که هیچ بودجه ای را در اختیار نداشتند و به فکر درآمدزایی برای خود نبودند. این انجمن ها بیشتر محل کسب اعتبار برای اعضای خود بودند و کمتر اثری از بالندگی در آنها دیده می شد. چراکه آنها با محدودیت های مالی فراوان روبرو بودند و این مساله باعث می شد که در جذب استعدادها و توانمندی های افراد بسیار ضعیف عمل کنند.

متخصصان روابط عمومی نیز در سال های اخیر تمایل زیادی به آزادکاری پیدا کرده اند. متاسفانه خلا وجود آژانس های روابط عمومی سبب شده که کارشناسان روابط عمومی کمتر به سمت تخصص گرایی میل کنند و همین مساله از غنای ادبیات روابط عمومی کاسته است، چراکه هیچ کارشناس روابط عمومی در فضایی که همه نوع کار به او ارجاع می شود متخصص و صاحبنظر نمی شود. و این آفتی است که امروز به شدت گریبانگیر جامعه روابط عمومی کشور شده است.

اما حقیقت امر این است که روابط عمومی باید نهادی درآمدزا باشد که بتواند به خوبی رشد کند. علاوه بر درآمدزایی حذف رقابت در فضای روابط عمومی و محدود شدن آن به جشنواره های روابط عمومی سبب شده که هیچ تمایلی به توسعه دانش و دانش افزایی در حوزه روابط عمومی به وجود نیاید و انگیزه ها بیشتر به سوی دریافت مدارکی که به هیچ عنوان ضامن دانش آن افراد نیست شود.

در واقع کارشناسان روابط عمومی از دانشی که کسب می کنند استفاده کافی را نمی برند. این مساله به دو دلیل اتفاق می افتد:

1. دانش وارداتی روابط عمومی برای فضای باز طراحی شده است.

2. جو و فضای روابط عمومی در کشور فضای رقابتی نیست و رسانه ها نیز بسته عمل می کنند.

این دو دلیل کافی است که روابط عمومی در کشور عنصری ناکارآمد تلقی شود و بیشتر هزینه های خود را معطوف به فعالیت های تبلیغاتی کند. نکته دیگری که به این مساله دامن می زند وضعیت اسف بار مطالعه مطبوعات در کشور است. میزان مطالعه مردم و استفاده از مطبوعات به عنوان یکی از ابزار آموزش مادام العمر هنوز به امری متداول میان مردم تبدیل نشده و این امر ضربه ای مهلک بر بدنه روابط عمومی به شمار می رود. روابط عمومی می خواهد داستانسرایی کند تا آن را مردم در مطبوعات بخوانند اما مردم کمترین تمایلی به خواندن مقالات مطبوعاتی ندارند. آنها بیشتر جویای حوادث و صفحات زرد روزنامه های ورزشی هستند و این به معنای بیهوده بودن تلاش های روابط عمومی در راستای فعالیت های مطبوعاتی قلمداد می شود. اگرچه هنوز نقش رهبران فکری در این حوزه مطرح است اما قدرت آن به اندازه اثربخشی ماهواره و تلویزیون ملی نیست.

بنابراین روابط عمومی در فضای اجرایی کشور باید به گونه ای متفاوت تعریف و ارائه شود و این مساله نیازمند بودجه است. بودجه ای که کمترین سازمانی حاضر می شود آن را برای توسعه دانش روابط عمومی کشور هزینه کند. و در این مصاف نقش موسسات روابط عمومی پر رنگ می شود. موسساتی که آمده اند تا دانش روابط عمومی را به شکل مورد نیاز مشتریانشان ارائه دهند.

موسسات روابط عمومی در زمانه ای فعالیت خود را در ایران ادامه می دهند که هنوز کمترین تمایلی نسبت به درآمدزایی در انجمن های روابط عمومی وجود دارد. همچنین آنها توانسته اند با اجرای فعالیت های عمده در برگزاری گردهمایی ها، استفاده از تکنولوژی، ایجاد فضاهای مجازی و سایت های خبری گوی سبقت را از انجمن های روابط عمومی که نه به اندازه کافی از حمایت دولتی برخوردارند و نه آن اندازه توان دارند که خود به درآمدزایی اقدام کنند، بربایند.

آینده روابط عمومی در ایران نیز بستگی زیادی به حمایت های مالی و توان بازاریابی این انجمن ها و موسسات دارد. به گونه ای که ما در نمونه های خارجی نهادهای روابط عمومی در دنیا می بینیم که فعالیت ها با هزینه ای کمتر اما به صورت درآمدی برگزار می شوند و کارگروه ها وکمیته ها هرکدام برای خود اهداف مالی مشخصی دارند و موفقیت آنها دلیل تداوم فعالیت آنها می شود. امید که با این رویکرد بتوانیم دستاوردهای بیشتری را در سال های آینده در حوزه روابط عمومی بدست آوریم.

منبع: شارا

تنظیم: هومن بهلولی