بحران تهران برای مرده ها

سال گذشته مسئولان شهری برای چندمین بار اعلام کردند که ظرفیت بهشت زهرا(س) در حال تکمیل شدن است و اگر فکری برای توسعه بهشت زهرا(س) نکنیم با بحران دفن در پایتخت روبرو می شویم. مجتبی عبداللهی معاون خدمات شهری شهردار تهران پاییز سال گذشته اعلام کرد: بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که بهشت‌زهرا(س) از نظر وسعت و فضای مورد نیاز برای دفن اموات تهران در مرز بحران است و ضرورت دارد که هر چه زودتر زمین مناسب در اختیار این سازمان قرار گیرد.

طبق آخرین اعلام اکبر توکلی مدیرعامل سازمان فرهنگی بهشت‌زهرا(س) روزانه 150 تا 170 فوتی در تهران دفن می‌شوند که تمامی این اموات فوت شده در تهران در بهشت‌زهرا(س) شست و شو داده شده و حدود 30 تا 50 مورد به شهرهای دیگر می‌روند .

توسعه آرامستانهای شهر تهران در چهار پهنه پایتخت یکی از برنامه‌هایی بود که کارشناسان شهری نیاز به اجرای آن را هرچه سریع‌تر توسط استانداری تهران ضروری می‌دانستند اما این طرح نیز به دلیل عدم واگذاری زمینهای مناسب از سوی سازمان‌ها و استانداری تهران مسکوت مانده است.

نخستین بحران زمین در بهشت زهرا (س)

سال 87 بود که خبر ایجاد گورستان جدیدی در شمال شرقی تهران به محل کشمکشی میان شورای شهر، سازمان محیط‌زیست و سازمانهای نظامی درآمده بود اما در نهایت این ارتش بود که به عنوان مالک اصلی زمین مخالفت قطعی خود را در اجرای این طرح در منطقه تلو اعلام کرد. این در حالی بود که مطابق طرح توسعه و ساماندهی آرامستان‌های شهر تهران زمین‌هایی در گرمدره و غرب تهران نیز برای ساخت گورستان‌های جدید در اطراف تهران پیشنهاد شده بود که واگذاری این زمین‌ها نیز با مخالفت‌هایی روبه‌رو شد.

مسئله‌ای که مدیرعامل سازمان بهشت‌زهرا(س) نیز به آن اشاره می‌کند می‌گوید: چند سال گذشته زمین‌هایی در تلو و گرمدره برای توسعه بهشت‌زهرا(س) در نظر گرفته شده بود که مشکلاتی داشت و اجازه آن را ندادند.

دفن متوفیان برخی از شهرهای اقماری اطراف تهران در بهشت‌زهرا(س) نیز مسئله بحران زمین را در تنها آرامستان شهر تهران بیشتر کرده است. طبق آخرین آمار ارائه شده توسط مدیرعامل سازمان بهشت‌زهرا(س) در سال گذشته در شهر تهران 50 هزار فوتی داشتیم که از این تعداد 36 هزار دفن در سازمان بهشت‌زهرا(س) صورت گرفته و 22 هزار نفر از این اموات رایگان دفن شده‌اند و به عبارتی حدود 61 درصد دفن شده‌ها به صورت رایگان دفن شده‌اند.

لزوم جانمایی درست آرامستانها

در شهر تهران روزانه تعداد زیادی انسان می‌میرند که این حجم متوفیان نیاز به مکان مناسب برای دفن، دسترسی و خدمات رسانی دارند. عامه مردم، گورستان را فضایی تاریک، متروک، مخوف و ساکت می‌دانند که در آن زندگی می‌میرد. برای آنها گورستان فضای سوگواری و ماتم است و کسی از این فضا انتظار جذابیت و تفریحی بودن ندارد که ریشه این موضوع را می‌توان در نوع ساخت و مکانیابی گورستان‌ها جست وجو کرد.

مطالعات نشان می‌دهد که استانداردهای معینی هم برای اندازه و مشخصات کلی کارکرد گورستان‌ها وجود ندارد و از مسائل مهمی که گریبانگیر بسیاری از شهرهای کشور است، توجه نکردن به مکان‌یابی گورستان‌ها و برخورد غیراصولی و خارج از ضوابط شهرسازی با این موضوع است. توجه به توسعه آتی شهر، حسن همجواری‌ها و جهت وزش بادهای غالب از عمده‌ترین مسائلی است که باید در مکان‌یابی گورستان‌ها مدنظر قرار گیرد.

مطالبی که پیرامون مکان یابی محلی استقرار گورستان مورد مطالعه قرار می‌گیرد، از جمله عناصر اصلی و کلیدی خدمات‌دهی و خدمات رسانی شهری و روستائی تلقی می‌شود؛ زیرا این عنصر در تمامی مکان‌های جغرافیایی اعم از شهر یا روستا وجود عینی داشته و بعضا در برخی از نقاط بر اساس وسعت منطقه و اعتقادات و قومیت‌ها، حتی در بیش از یک مکان وجود دارد.

استفاده از قبرهای 4 طبقه در زمانهای بحرانی

با توجه به افزایش مرگ و میرها در پایتخت توسعه فضای این گورستان بسیار اهمیت دارد. به همین خاطر است که اکبر توکلی مدیرعامل سازمان بهشت‌زهرا(س) خبر از ساخت قبور 4 طبقه می‌دهد می‌گوید: در سال 1391 ساخت قبور چهار طبقه از جنس بتن مسلح با هدف مقابله با بحران‌های طبیعی به پایان رسید و این قبرها در مواقع بحرانی مورد استفاده قرار خواهند گرفت.

شورای شهر تهران نیز در بیست و یکمین جلسه علنی از چهارمین دوره شورای شهر تهران دو فوریت طرح «الزام شهرداری تهران به ارائه گزارش جامع از اقدامات انجام شده در مورد حسن اجرای مصوبات شورای شهر تهران در ارتباط با ساماندهی گورستان‌های جدید شهر تهران و وضعیت گورستان‌های قدیمی» را مورد بررسی قرار داد.

رحمت‌الله حافظی، رئیس کمیسیون محیط‌زیست شورای شهر تهران در این باره می گوید: در گذشته پیشنهاد شده بود تا در سه نقطه شهر تهران آرامگاه داشته باشیم، اگر بتوانیم با کمک شهرداری و دولت در غرب و شرق تهران گورستان‌هایی را ایجاد کنیم، شهروندان به خوبی می‌توانند از این خدمات استفاده کنند.

در دو‌فوریت این طرح آمده است:با توجه به انبوه جمعیت کلانشهر تهران و آمار بسیار بالای اموات این کلانشهر و همچنین نظر به اینکه محل فعلی گورستان‌های شهر تهران در آینده نزدیک پاسخگوی دفن اموات این شهر نخواهد بود، بنابراین مکان‌یابی، تملک و ساماندهی گورستان‌های جدید شهر تهران ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

مصوبه بی نتیجه شورا در خصوص گورستانها

اما این مصوبه بعد از گذشت 6 ماه همچنان بی پاسخ مانده است. حافظی می گوید: هنوز این گزارش به شورا ارائه نشده است مانند تمام برنامه های دیگری که از سوی شهرداری بی پاسخ مانده است . هنوز مواردی از برنامه اول شهرداری تهران هست که گزارشی در خصوص روند اجرایی آن وجود ندارد.

او ادامه می دهد: این موضوع را به صورت شفاهی به معاون خدمات شهری شهردار تذکر می دهیم اگر گزارش در حال نهایی شدن و ارائه به شورا باشد که منتظر می مانیم در غیر این صورت در صحن این موضوعر ا تذکر می دهیم. اما این گزارش همچنان در حال مطالعه و بررسی مشاوران است . این را مجتبی عبداللهی معاون خدمات شهری شهردار می گوید بدون آن که علاقمند باشد توضیح بیشتری در خصوص جانمایی آرامستانهای حدید پایتخت دهد.

در حال حاضر بهشت‌زهرا(س) تنها گورستان فعال شهر تهران، یکی از سازمان‌های خدماتی و تحت پوشش حوزه معاونت خدمات شهری شهرداری تهران است که با وجود اساسنامه و آیین‌نامه‌های مالی و اداری مصوب، با نظارت هیات مدیره‌ای مرکب از مدیران شهرداری تهران و به ریاست معاون خدمات شهری شهرداری به‌صورت بازرگانی اداره می‌شود.

اولین تلاشها برای طراحی، اجرا و احداث گورستانی به نام بهشت‌زهرا(س)، با هدف پایان دادن به موضوع تعدد گورستان‌ها در سطح شهر تهران در سال 1345 انجام گرفت. در این تصمیم‌گیری‌ها که با حضور شهردار وقت تهران و معاونان و روسای سازمان گورستانهای پایتخت انجام گرفت قطعه زمینی در مسیر تهران - قم با مساحت 314 هکتار به این موضوع اختصاص یافت.

بهشت‌زهرا(س) در سال 1349 آماده شد ولی در ابتدا به علت وجود گورستان‌های متعدد فعال در محله‌های تهران با عدم اقبال عمومی جهت دفن اموات مواجه و سرانجام با دفن اولین متوفی به‌نام مرحوم محمدتقی خیال در قطعه 1 ردیف 1 شماره 1 که به خانواده‌ای ارتشی و متنفذ متعلق بود، رسما مورد بهره‌برداری قرار گرفت.

از آن روز تا به امروز نزدیک به نیم قرن می‌گذرد و بهشت‌زهرا(س)که در زمینی به مساحت 314 هکتار در سال 1349 با رعایت مصالح شهرنشینی نوین پی ریزی شد، به سبب رشد روز افزون جمعیت و توسعه بی‌رویه شهر تهران و به تبع آن افزایش روند مرگ ومیر تا بهمن ماه 1376 دوام آورد و مدیران وقت سازمان نیز خرید و تملک 110 هکتار زمین‌های قسمت شمال و شمال شرقی را در دستور کار خود قرار داده و پس از الحاق آن گورستان شهر در بخش شمالی توسعه یافت.

از سویی دیگر روند رو به رشد شهرنشینی و رشد وتوسعه تهران به کلانشهر چند میلیونی تهران بزرگ و وجود تنها یک گورستان در این شهر اهمیت این سازمان را در برنامه‌ریزیهای شهری دوچندان کرده، به‌طوری‌که شهردار تهران در برنامه‌های خود برای کلانشهر تهران در نظر دارد به منظور جلوگیری از تردد بی‌رویه شهروندان در ایام سال به جنوبی‌ترین نقطه شهر، و دسترسی آسان به یکی از عناصر حیاتی شهرنشینی، تنهاگورستان شهر تهران را در 3 نقطه شرق، غرب و جنوب تهران توسعه دهد.

منبع : مهر