برخی از موارد تبعیض در تقلید
اگر دو مجتهد در علم، متساوی باشند و معلوم نباشد فتوای آن دو مخالف یکدیگر است (در صورتی که معلوم باشد فتوای آن دو مخالف یکدیگر است باید احتیاط کند.) مکلف عامی در تقلید از هر یک مخیّر است. (برخی از فقها تخییررا جایز می دانند حتی در صورتی که معلوم باشد فتوای آن دو مخالف یکدیگر است.) هم چنان که می تواند در بعضی مسایل از این و در بعضی دیگر از آن تقلید کند. بلی اگر یکی از آنها از عدالت یا ورع بیشتر و مانند آن برخوردار باشد احتیاط آن است که او را انتخاب کند (برخی فقها، در فردی که یکی از آنها از عدالت بیشتر و مانند آن برخوردار باشد تقلید از وی را لازم می دانند.)
یکی از مسائل موجود در احکام اسلامی و در بخش تقلید، مساله ی " تبعیض در تقلید " است.
تبعیض در تقلید یعنی تقلید را قسمت قسمت کردن، و در هر قسمت از احکام از مجتهد اعلم آن قسمت تقلید کردن.
برخی از موارد تبعیض در تقلید:
برخی از موارد تبعیض در تقلید عبارت است از:
1- اگر دو مجتهد باشند که یکی از آن دو در احکام عبادات، اعلم است و دیگری در احکام معاملات، باید در تقلید تبعیض کرد (برخی از فقها در این مورد تبعیض در تقلید را واجب نمی دانند)
همچنین اگر یکی از آنان در برخی از احکام عبادات اعلم است و دیگری در برخی دیگر از احکام عبادات.
2- اگر دو مجتهد در علم، متساوی باشند و معلوم نباشد فتوای آن دو مخالف یکدیگر است (در صورتی که معلوم باشد فتوای آن دو مخالف یکدیگر است باید احتیاط کند.) مکلف عامی در تقلید از هر یک مخیّر است. (برخی از فقها تخییررا جایز می دانند حتی در صورتی که معلوم باشد فتوای آن دو مخالف یکدیگر است.) هم چنان که می تواند در بعضی مسایل از این و در بعضی دیگر از آن تقلید کند. بلی اگر یکی از آنها از عدالت یا ورع بیشتر و مانند آن برخوردار باشد احتیاط آن است که او را انتخاب کند (برخی فقها، در فردی که یکی از آنها از عدالت بیشتر و مانند آن برخوردار باشد تقلید از وی را لازم می دانند.)
" تقلید ابتدایی و تقلید بقایی "
تقلید اقسام گوناگونی دارد که در یک تقسیم بندی به دو قسم تقسیم می شود:
1- ابتدایی
2- بقایی
1- تقلید ابتدایی
معنای تقلید ابتدایی: تقلید ابتدایی یعنی تقلید کردن از مجتهد مرده بدون آنکه قبلاً در زمان حیات وی از او تقلید کرده باشد.
- حکم تقلید ابتدایی: تقلید ابتدایی از مجتهد مرده جایز نیست، هر چند وی از مجتهدان زنده اعلم باشد، بنابراین کسی که می خواهد شروع به تقلید کند، مثل کسی که تازه به حدّ بلوغ و تکلیف رسیده است، نمی تواند از مجتهدی که از دنیا رفته تقلید کند.
فلسفه جایز نبودن تقلید ابتدایی از مجتهد میت:
علّت اینکه تقلید ابتدایی از مجتهد میت جایز نیست شاید این باشد که اگر تقلید میت از ابتدا جایز بود پیشرفت علوم در تشخیص احکام الهی متوقف می شد و با توقف آن، به طور کلّی مصادر اسلامی و کتب حدیث از بین می رفت، زیرا اگر شارع اسلام جایز می دانست که مسلمین از یک مجتهد تقلید کنند- هر چند آن مجتهد از دنیا برود- آن وقت همه ی مسلمانان- فرضاً- از شیخ مفید تقلید می کردند و بعد از رحلت شیخ مفید دیگر خود را ملزم نمی دیدند که از شهری چند نفر کوچ کنند و برای تحصیل علم دین مشقت سفر را تحمل نمایند. زیرا با خود می گفتند فتوای شیخ مفید برای همه ی اعصار حجّت است.
علّت دیگر آنست که زندگی بشر به تبع کل جهانی مادی تحول پذیر است و با تحول زندگی و پیشرفت علوم، مسایل جدیدی پیش می آید که مردم نمی دانند تکلیف شان در این مسائل چیست؟ به همین سبب فقهای زنده و زنده فکری لازم است که به این حاجت بزرگ پاسخ دهند و حکم آن مسایل را از ادله و منابع اسلامی استخراج کنند.
2- تقلید بقایی:
- معنای تقلید بقایی: تقلید بقایی یعنی باقی بودن بر تقلید از مجتهد مرده ای که مکلّف در زمان حیات وی از او تقلید کرده است.
سمیه فیض آبادی
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
1- روش نوین در بیان احکام، محمدرضا مشفقی پور، ص 38- 40
2- ده گفتار، مرتضی مطهری، ص 98.
3- فلسفه و اسرار احکام، محمد وحیدی، ص 62
4ـ روشی نوین در بیان احکام، محمدرضا مشفقی پور، ص 37- 38
مطالب مرتبط:
