اسلام با شادی مخالف نیست!
انسان به صورت فطری همان طور که به غذا، خواب، نظافت، استراحت و نوشیدنی نیاز دارد به تفریح سالم نیز احتیاج دارد؛ هیچکس نمیتواند این نیاز فطری و طبیعی انسان را انکار نماید.شادی حالت مثبتی است که در انسان به وجود میآید و در مقابل غم و اندوه قرار دارد.
نوع تفریحات ما به عنوان یک رفتار فرهنگی برگرفته از فرهنگ ماست.لذا با توجه به اینکه فرهنگ دینی ما بر تفریحات سالم به لحاظ روحی و جسمی تاکید فراوان دارد باید مجموعه ای از تفریحات سالم را طراحی و به جامعه معرفی نماییم.
اسلام دین نشاط و شادابی است و همه انسانها را به بهره مندی از لذایذ حلال دنیایی توصیه می کند.
اسلام با شادی انسانها هیچ مشکلی ندارد اما برای حفظ سلامت و کرامت انسانها و جامعه قیودی را برای آن در نظر گرفته است که هرگز به معنای مخالفت با شادی نیست.
لزوم داشتن تفریحات سالم در روایات بسیاری آمده است از جمله حضرت علی(علیه السلام) میفرماید: مۆمن را سه وقت است؛ وقتی که در آن با پروردگار خود راز و نیاز میکند، وقتی که به حساب نفس خود میسد و وقتی که به لذت حلال و خوش میگذراند.
و نیز دربارهی اهمیت شور و نشاط و سرور و جایگاه آن در تعالیم دینی همین بس كه یكی از فصول كتابهای روایی به باب «ادخالالسرور»[ اصول كافی، ج 1، ص 204] اختصاص داده شده است و از كسانی كه موجبات دلخوشی و شادكامی بندگان خدا را فراهم میآورند، ستایش شده است. از جمله حدیث زیبایی كه از رسول اكرم(صلی الله و علیه وآله) نقل است كه فرمود: «ان فیالجنه داراً بقال له دارالفرح، لایدخلها الا من فرحالصبیان» در بهشت جایی است كه به آن خانهی شادی گفته میشود، هیچكس به آن خانه وارد نمیشود مگر آنكه موجب شادی كودكان شده باشد.
در جایی دیگر باز از رسول اكرم(صلی الله و علیه وآله) نقل شده است كه: «ان فیالجنه داراً یقال له دارالفرح، لایدخلها الا من فرح یتامیالمۆمنین» آنچه از این احادیث برداشت میشود این است كه بین شاد كردن مۆمن و پاداش بهشت رابطهی معنیداری وجود دارد و خداوند برای كسانی كه موجبات فرح و شادی بندگانش را فراهم میآورند امتیاز ویژهای قائل است.[ تربیت طربناك، ص 54]
امامعلی(علیه السلام) نیز در این مورد میفرماید« خوشحالی و شادمانی یک مۆمن موجب می شود مودتها و دوستیهایش برقرار شود و استمرار پیدا کند»
اسلام دین نشاط و تفریح متعادل است
اسلام مخالف تفریح نیست، مگر این که مبانی اخلاق در آن زیر سۆال رود.تعادل در شادی و تفریح و دوری از هرگونه افراط در این زمینه، برای سلامت معنوی فرد و اجتماع ضروری است.
در فرهنگ غنی اسلام تفریحات سالم برای بازپروری و نشاط در کار، رغبت و رشد در تمام جهات زندگی یک ضرورت عنوان شده و مورد تأکید و تأیید ائمه معصومین (علیه السلام) قرار گرفته است.
تفریح سالم، نشاطی است که انسان پس از تلاش و فعالیتهای سنگین جسمی و روحی بر میگزیند تا رنج، اندوه و همّ و غم را از خود دور کند و از این جهت مورد تأکید اسلام قرار گرفته است.
متأسفانه، برخی از مردم در برداشت از شادی، مثل بسیاری از پدیده های دیگر، دچار افراط و تفریط شده اند؛ عده ای برای تفریح و شادی، هیچ محدودیت قانونی و شرعی را برنمی تابند و عده ای دیگر هر گونه شادی و تفریح سالم را بر خود ممنوع کرده، و خود را از استفاده صحیح از مواهب الهی محروم می کنند که هردو بر خلاف موازین اسلام عمل می کنند.
اسلام مخالف تفریح نیست مگر اینکه امر خلاف شرع و اخلاق در آن رخ دهد و باید تعادل در شادی و تفریح رعایت شود و از هرگونه افراط که برای خود فرد و دیگران مضر باشد، پرهیز شود.
تفریحات سالم
تفریحی مناسب است که با اصول تربیت و تعالیم اسلامی مغایر نباشد، به دیگران و خود فرد زیان مالی، آبرویی و جانی نرساند و باعث آزار و اذیت دیگران نشده و انسان را از دایره بندگی خدا خارج نکند.
دائره تفریح و شادمانی اسلامی وسیع می باشد؛ ورزش های از قبیل فوتبال، کشتی، شمشیربازی، دو، اسب سواری، کوهنوردی، شنا، گردش در دشت و صحرا، پیاده روی، و همچنین شنیدن موسیقیهای غیر حرام، دیدن فیلمهای سینمایی مفید، خواندن مطالب طنز، شعر، حل جدول، مشاعره، لطیفهگویی، مسابقه علمی، مهمانی رفتن، پذیرفتن مهمان، لباس نو خریدن، عطر زدن و... از تفریحات سالم به شمار می رود البته تا آنجایی که از افراط و تفریط پرهیز شده و خلاف رشد وکمال و مسائل شرعی نباشد.
در دین مقدس اسلام شادی ها و تفریحات سالم برای تقویت روح آدمی، از ضروریات زندگی است چراکه بدون استراحت و نشاط، انسان به اضطراب و عصبانیت، بداخلاقی، کاهش شوق نسبت به زندگی و همچنین افسردگی دچار می شود.
در جامعه غم زده، انرژی افراد صرف برطرف کردن اندوه و ناراحتی شده و دیگر فرصتی برای تولید و توسعه باقی نمی ماند،در جامعه خوشحال و شاداب، تولید بهتر، اشتغال بیشتر و اقتصاد، سالم تر خواهد بود و بدون شک در چنین محیطی امنیت اجتماعی و فردی راحت تر به دست می آید.
رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم می فرمایند: به سرگرمی و بازی بپردازید، زیرا دوست ندارم سختگیری و خشونت در دینتان مشاهده شود.( الجامع الصغیر، ج1، ص 239)
امیر مۆمنان سلام الله علیه در تفسیر آیه «لا تَنسَ نَصیبَکَ مِنَ الدُّنیا» (سوره قصص، آیه 7) می فرمایند:
سلامتی، توانایی، فراغت، جوانی، نشاط، بی نیازی و ثروت خود را فراموش نکن و با بهره گیری [سالم] از آنها در پی آخرت باش.( الدعوات، ص 122)
امام صادق سلام الله علیه می فرمایند: در حکمت داود آمده که برای مسلمان خردمند سزاوار است که جز میان سه کار نگردد: ترمیم زندگی، توشه یابی برای آخرت و لذتی در غیر حرام.( الکافی، ج5، ص 87)
امام کاظم سلام الله علیه می فرمایند: بکوشید شبانه روز خود را در چهار بخش تنظیم کنید: بخشی برای مناجات با خدا، بخشی برای تأمین هزینه زندگی، بخشی برای همنشینی با برادران و دوستان مورد اعتمادی که با صفای باطن در عیب زداییِ شما سهم دارند و بخشی نیز برای لذت جویی از حلال.( تحف العقول، ص 409)
همان حضرت می فرمایند: برای خویش از لذایذ حلال دنیا بهره ای در نظر بگیرید، تا حدی که به بی مبالاتی [دوری از مروّت] و اسراف نرسد و بدین وسیله به کارهای دینی بپردازید، زیرا روایت شده است: کسی که دنیایش را برای دینش رها کند از ما نیست.( تحف العقول، ص 410)
نزدیکترین اوقات انسان به خدا
نزدیکترین اوقات انسان به خدا وقتی است که مۆمنی را شاد کند البته فرق است بین ادخال سرور و دلقک گری.
ادخال سرور به این معنا است که بهطور مثال کسی بدهکاری یا مشکلی دارد و شما مشکلش را حل می کنید و او خوشحال می شود و اگر تا حالا اخمهایش در هم بوده حالا اخمهایش باز میشود تبسمی بر لب میگیرد، یا این که شما یک مطلب شیرین میگویی و او میخندد، خوب اینها خوب است؛ اسلام نمیگوید انسان باید همهاش عبوس باشد.
صله رحم نیز را به خاطر این توصیه می کنند که در آن نشاط، سرور ، رفاقت، و خوشی است، صله رحم یعنی این که بروید با هم بگویید، خوشی کنید، بخندید و خوشحال باشید، ولی این نباید با دلقک گری همراه باشد .
دلقک ها ضرر می کنند
برخی از فیلمهایی که در تلویزیون و سینماها پخش میشود و در آن دلقکگری در میآورند مذموم و ناپسند است همانگونه که امام سجاد(علیه السلام) به دلقکی پیغام داد و فرمود« ان لله یوم یخسر فیه المبطلون، دلقک جماعت روز قیامت ضرر خواهد دید».
در جایی نیز داریم که قرآن در سوره توبه می فرماید : بشر نباید سرمست باشد میفرماید«فلیضحکو قلیلا و لیبکو کثیرا، زیاد بگرید و کم بخندید» این ربطی به مسائل مصیبت ندارد این مربوط به سرنوشت خود انسان استکه انسان باید به حال خودش توجه داشته باشد و در خزان زندگی انسان و پایان عمر، پاسخگوی تمام دوران زندگیش باشد.
مۆمنان شاد هستند و شادی را برای دیگران به ارمغان میآورند
شادی مۆمن
انسان مۆمن در صورت، سراسر نشاط و شادی است و حزن و اندوهش در قلب و درون خود است. انسان نباید در برخورد اجتماعی و ارتباطی با دیگران غمگین باشد بلکه تبسم در چهره انسان موجب میشود تا خداوند حسنه و پاداش خود را برای او جاری کند.
امامعلی(علیه السلام) نیز در این مورد میفرماید« خوشحالی و شادمانی یک مۆمن موجب می شود مودتها و دوستیهایش برقرار شود و استمرار پیدا کند».
فرآوری: زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع:
ایکنا
حوزه
پژوهش
اسک دین