تبیان، دستیار زندگی
در این نوشتار به شرح آسیب های تربیت جامعه مدار، تربیت غیرارزشی، تربیت غیرارادی و تربیت اکتسابی می پردازیم....
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آسیب شناسی تعلیم و تربیت نوین 2

در مقاله قبلی به شرح تربیت ابزاری، تربیت علمی و تربیت حیوانی پرداختیم و گفتیم که معلمان و دست اندرکاران آموزش و تربیت باید با آگاهی از آسیب های تربیت نوین در جهت رفع این آسیب ها تلاش کنند. در این نوشتار به شرح آسیب های تربیت جامعه مدار، تربیت غیر ارزشی، تربیت غیر ارادی و تربیت اکتسابی می پردازیم.

تربیت جامعه گرا

مسئله ی دیگری که در تعلیم و تربیت کنونی وجود دارد، جامعه گرایی مفرط آن است. یعنی مبالغه در تربیت کودک به منظور هم زیستی و صرفا برای جامعه. در حالی که اهداف تعلیم و تربیت بسیار فراتر از اجتماعی کردن است. البته اشکالاتی که بر تعلیم و تربیت قدیم به واسطه ی فردگرایی شدید آن وارد شده است نیز باید مورد نقد قرار گیرد. گرایش تعلیم و تربیت جدید به سوی جامعه ی خود به منزله ی یک تحول مثبت ارزیابی می شود، زیرا: روش های نعلیم و تربیت قدیم را به دلیل فردگرایی انتزاعی و انعطاف ناپذیر آن باید مورد ملامت و انتقاد قرار داد. تعلیم و تربیت جدید درک تربیتی عمیق تری از تجربه به دست داده، و آن را به زندگی عینی نزدیک تر کرده و از همان ابتدا امور اجتماعی را در آن رسوخ داده است.

واضح است که تعلیم و تربیت باید به فکر تربیت انسان برای گروه های اجتماعی باشد و دانش آموز را آماده نماید که نقش خود را ایفا کند، ولی این هدف اول تعلیم و تربیت نیست، بلکه دومین هدف آن است. هدف نخستین و اولیه ی تعلیم و تربیت، به شخص انسان، به زندگی فردی و به رشد فکری او معطوف است و نه به محیط اجتماعی او.

انسان و گروه در هم تنیده اند. انسان وقتی خود را می یابد که در ذیل گروه قرار گیرد و گروه هنگامی به هدف خود نائل می شود که به انسان خدمت کند و این را درک نماید که انسان رازها و رسالتی دارد که گروه ندارد.

تربیت ارزش زدا یا غیر ارزشی

پرورش خلاقیت در دانش آموزان ابتدایی

از جمله آسیب های دیگری که برای تعلیم و تربیت جدید می توان برشمرد، جهت گیری و توجه بیش از حد به علم و دانش و اطلاعات، بدون توجه به ارزش صرف و معنویات است. البته مبالغه در ارزش فکر و فهم، و تربیت علمی و عقلانی همواره در تعلیم و تربیت وجود داشته و از جمله استدلال هایی که مثلا برای توجیه گنجانیدن یک موضوع درسی در یک برنامه ی درسی معمولا ارائه می گردد این اسن که این موضوع درسی تفکر منطقی را تقویت می کند. در گذشته نیز یکی از اهداف عقل گرایی، ایجاد مهارت و چیرگی در فن بلاغت و جدل بوده است.

اما خطا و پیامدهای اجتماعی ناشی از تکیه مبالغه آمیز بر تخصص برای یک جامعه آزاد آن خواهد بود که یک جامعه ی مبتنی بر دموکراسی، خواستار شهروندانی است که متخصص محض نبوده بلکه در تصمیمات سیاسی نیز مشارکت داشته باشند.

تربیت غیرارادی

آسیب دیگری که تعلیم و تربیت کنونی را به سوی نابه سامانی سوق داده است، ناموزونی میان سهم ارادی تربیت با سهم عاطفی و انگیزشی آن است، زیرا این امر تاکنون در عمل نشان داده نشده است که از طریق تربیت آگاهانه ی اراده می توان به یک اخلاق بهتر نایل شد، بلکه به عکس، موفقیت هایی در زمینه ی فساد اخلاقی آگاهانه مشاهده گردیده است. در این جا منظور، نتایج به اصطلاح تعلیم و تربیت رسمی، تحمیلی و تصنعی است که از طریق تربیت مبتنی بر پاداش، تنبیه و عادت، در مدارس حاکم است و انگیزه های درونی و شکل گیری طبیعی شخصیت کودک را قربانی دست کاری های محیطی و مشوق های عاریه ای کرده است. همین مسئله موجب شده است تا تربیت درونی به ریاکاری اخلاقی منجر شود و دانش آموزان نوجوان به لحاظ اخلاقی ویران شوند. بنابراین هرچند که برخی از روش های تربیت اراده حساب شده و به لحاظ روان شناسی کامل باشند، ولی باز ابزارهای موثری برای تربیت اخلاقی به شمار نمی روند.

تربیت اکتسابی

مدارس شهرستان بسطام استان سمنان رنگ آمیزی و شاداب سازی شدند

آسیب دیگر مربوط به تعارض میان رهیافت های درونی و رهیافت های برونی در تعلیم و تربیت است که در قالب تربیت اکتسابی و تربیت اکتشافی می توان از آن ها یاد کرد. تصور می شود انسان اصولا همه چیز را باید از بیرون و به واسطه ی آموزه های دیگران یاد گیرد، اما تجربیات عرفانی و یافته های عقل شهودی نشان داده که چیزهایی وجود دارند که انسان نمی تواند آن ها را فراگیرد.

یادگیری و یاددهی پاره ای از مقوله های عرفانی و تاملات درونی از طریق اکتساب دریافت فرآورده های بیرونی امکان پذیر نیست. زندگی خردمندانه، تجربه، فرزانگی و حکمت و خلاقیت فراگرفتنی نیستند، این ها چیزهایی هستند که به ما اعطا شده اند، هرچند تعلیم و تربیت می بایست همواره در جهت آن ها بکوشد و این خود از جمله تناقض های تعلیم و تربیت است.


مرکز یادگیری سایت تبیان - فرآورنده: نسیم گوهری