یادی از هنرمندانی که در خرداد رفتند

استاد سیدحسین میرخانی ، پدر انجمن خوشنویسی ایران و استاد بانو بهجت صدر، مادر هنر نوگرای ایران در ماه خرداد وفات یافتند اما یادشان همیشه در قلب ایران زنده خواهد ماند.
هنرمندی که برای قرآن کمانچه را کنار گذاشت
یازدهم خرداد ماه سالروز درگذشت سیدحسین میرخانی، خوشنویس، نستعلیقنویس و از بنیانگذاران انجمن خوشنویسان ایران است.
نام برادران میرخانی با تبحری که در خوشنویسی و خط نستعلیق داشتند، در این هنر ماندگار شده است. سیدحسین و سیدحسن میرخانی از هنرمندان صاحب سبک خوشنویسی به شمار میروند که حاصل تلاش آنها در زمینه به وجود آمدن چندین اثر ممتاز خوشنویسی و تربیت شاگردانی است که امروز به عنوان خوشنویسان برتر این حوزه شناخته میشوند.
سید حسین میرخانی در سال 1286 در تهران متولد شد. او و برادرش سید حسن از همان دوران کودکی در محیطی بزرگ شدند که هنر خوشنویسی جزوی از آن بود. آنها آموزش این هنر را از همان سنین خردسالی، از پدر خود، سید مرتضی برغانی، که از شاگردان میرزا رضا کلهر بود فراگرفتند.
از ویژگیهای کار حسین میرخانی نحوه قلمگیری او در خوشنویسی بود که آن را بین انگشتان سَبابه و شَست قرار میداد و تاثیر مهمی در زیبایی خط او داشت. او سرهنگ ارتش بود و پس از پایان دوره سربازی با استخدام در ارتش، فرامین آنجا را کتابت میکرد.
یکی از مهمترین فعالیتهای حسین میرخانی، حضور در انجمن خوشنویسان ایران به عنوان استاد ممتاز این رشته به مدت 25 سال بود. این انجمن در ابتدا با چهار هنرجو آغاز به کار کرد. در فاصله سالهای 1330 تا 1356 میرخانی با حضور در این انجمن شاگردان بسیاری را تربیت کرد که بعدها به استادان بزرگی تبدیل شدند. غلامحسین امیرخانی، کیخسرو خروش، فتحعلی واشقانی، رضا مافی و محمدحسین عطارچیان از جمله این هنرمندان هستند.
از ویژگیهای کار حسین میرخانی نحوه قلمگیری او در خوشنویسی بود که آن را بین انگشتان سَبابه و شَست قرار میداد و تاثیر مهمی در زیبایی خط او داشت. او سرهنگ ارتش بود و پس از پایان دوره سربازی با استخدام در ارتش، فرامین آنجا را کتابت میکرد.
غلامحسین امیرخانی که زمانی از شاگردان میرخانی بود، درباره تاثیر حضور او در این انجمن گفته است:«از گذر زحمات استاد میرخانی و دیگر هنرمندان بزرگ بود که آموزش خوشنویسی از یک هنر کاملاً ویژه افراد حرفه و یک هنر خصوصی تبدیل به فنی شد که همه اقشار و مردمان توانستند به آموزش آن مشغول شوند.»
کتابت کتابهای «قرآن کریم»، «رهروان شب»، «موش و گربه» عبید زاکانی، «جزوه چهار فصل»، «دوره سهجلدی رسمالمشق» و دو قصیدهی معروف «قرآینه» و «خاتمیه» اثر الهی قمشهای از آثار این هنرمند به شمار میروند.
حسین میرخانی از نخستین هنرمندانی است که قرآن را به خط نستعلیق نوشت. پیش از او، هنرمندان قرآن را به خط نسخ مینوشتند. او دو قرآن در سالها 1328 و 1340 به خط نستعلیق کتابت کرد.
این هنرمند را علاوه بر خط خوش، به نواختن کمانچه نیز میشناسند. میرخانی این ساز را نزد باقر خان رامشگر، حسین خان اسماعیلزاده و رضا محجوبی فرا گرفته بود.
اشرفالسادات میرخانی، فرزند این هنرمند در مصاحبهای گفته بود:«من در کتابی که بعد از درگذشت پدرم نوشتم، این نکته را متذکر شدم که، ایشان شعر میگفت، همچنان که کمانچه هم میزد. استاد شجریان مطلب را خوانده بود. ایشان بر سرم داد زد و گفت "خواهش میکنم شعر گفتن پدرتان را با کمانچهنوازیشان یکسان فرض نکنید؛ ما کسی را نداریم نظیر ایشان کمانچه بزنند" ایشان معتقد بودند سبک نواختن او را در ایران هیچ کس نداشته و هیچ کس را همتای او نمیدانستند. ایشان دائم میگفت "کمانچه یعنی آنچه استاد میرخانی مینواخته و بس".»
او پس از آغاز به کتابت قرآن کمانچه نوازی را کنار گذاشت.
در سال 1387 از او در نمایشگاه استادان بزرگ نستعلیق در موزه هنرهای معاصر تقدیر شد.
میرخانی در چند سال آخر عمر خود به دلیل ابتلا به بیماری قند نابینا شد و در 11 خرداد ماه سال 1361 در اثر رشد غده سرطانی در گوش از دنیا رفت.
روی سنگ قبرش از او به عنوان «خداوند عشق و هنر» یاد شده است.

هنرمندی که میخواست در آب بمیرد
هشتم خرداد ماه سالروز تولد بهجت صدر، از نخستین بانوان نقاش نوگرای ایران است.
بهجت صدر هشتم خرداد ماه سال 1303 در یکی از خانوادههای سرشناس اراک متولد شد. او پس از گذراندن دوره دبیرستان وارد دانشسرای مقدماتی شد و در کنکور دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شرکت کرد.
سال 1317 شمسی معلم هنر او که از پیروان مکتب کمالالملکی بود به او گفته بود که استعداد نقاشی ندارد. با این حال او در راهی که به آن علاقهمند بود گام گذاشت و پلههای موفقیت را به سرعت طی کرد.
نخستین جایزه بینالمللیاش را از دوسالانه ونیز وقتی گرفت که با بورسیه دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران راهی ایتالیا شده بود. او موفق شده بود در سال 1333 رتبه اول رشته نقاشی را از این دانشکده کسب کند.
پس از این موفقیت بود که نخستین نمایشگاه انفرادی نقاشیهای خود را در رم برگزار کرد و سپس راهی فرانسه شد و مدتی را نیز در این کشور به برگزاری نمایشگاه مشغول بود. او دستیاری "گوستاو سن ژیه" نقاش و استاد دانشگاه بوزار را برعهده گرفت وشیوههای آموزش هنر را آموخت.
پس از بازگشت به تهران با مرتضی حنانه، استاد نامدار موسیقی، ازدواج کرد. موفقیت دیگر او گرفتن جایزه نخست سومین دوسالانه تهران در سال 1341 بود.
او فعالیتهایش را در ایران با تدریس در دانشگاه دنبال کرد و سالها به عنوان مدیر گروه هنر مشغول به کار بود. از شاگردان معروف او میتوان به فروغ فرخزاد، شاعر معاصر، اشاره کرد.
سبک کاری این هنرمند آبستره بود. بهجت صدر نخستین زن نقاش ایرانی بود که به هنر نوگرا و مدرن روی آورد و در کارهایش از آبستره و اصول نوآوری بهره گرفت.
روی آوردن او به سبکهای مدرن باعث به وجود آمدن واکنشهای مختلفی شد. صدر در مورد تکنیک کارهایش گفته بود: «کنتراستها را دوست داشتم، خیلی زود قلممو را کنار گذاشتم و کاردک را به دست گرفتم. دوست داشتم به جای رنگ گذاشتن، با کاردک رنگ را از روی بوم بردارم. قلممو اصلاً راضیام نمیکرد...». سعی او در ادامه بر این بود که ما به ازای طبیعت بیرونی را با الفبای نقاشی انتزاعی در هم بیامیزد و به تصویر بکشد.
در دهه 70 و 80 شمسی بهجت صدر از آثارش نمایشگاههای زیادی در ایران و در خارج از کشور از جمله نمایشگاههای دانشگاه کلمبیای آمریکا، لندن، پاریس و... برپا کرد. آخرین نمایشگاه صدر سال 2008 در پاریس برگزار شد.
او در 19 مرداد ماه 1388 در جزیرهای در جنوب فرانسه در آب دچار سکته قلبی شد و درگذشت. لیلی گلستان در مصاحبهای گفته بود، صدر دوست داشت درون آب بمیرد و به آرزویش رسید.
این هنرمند ایرانی را در گورستان پرلاشز به خاک سپردند.
فراوی: سمیه رمضان ماهی
بخش هنری تبیان
منابع:
ایسنا
همشهری آنلاین