تبیان، دستیار زندگی
ایران چک های 100 هزار تومانی از امروز توزیع می شود تا بعد از 3 سال دوباره شاهد وارد شدن شبه اسکناس 7 رقمی باشیم. چک پول ها، پول رسمی محسوی نمی شوند اما به کمک مبادلات درشت می آیند و حمل و نقل پول را آسان می کنند. ایران چک یک میلیون ریالی یا همان 100 هزار
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

بازگشت دوباره 100 هزار تومانی!


ایران چک های 100 هزار تومانی از امروز توزیع می شود تا بعد از 3 سال دوباره شاهد وارد شدن شبه اسکناس 7 رقمی باشیم. چک پول ها، پول رسمی محسوی نمی شوند اما به کمک مبادلات درشت می آیند و حمل و نقل پول را آسان می کنند.
ایران چک یک میلیون ریالی یا همان 100 هزار تومانی در سال 1389 وارد چرخه بانکی و مالی شد اما به علت اشکالات حقوقی یک سال هم دوام نیاورد و جمع آوری شد. حالا قرار است همان ایران چک های 100 هزار تومانی که از بهمن 1389 جمع آوری شده و در خزانه بانک مرکزی باقی مانده، جایگزین پول های فرسوده شود.

ایران چک

چک پول های بانکی

چاپ ایران چک یا چک پول ها توسط بانک مرکزی از بهار سال 1387 آغاز شد و تا پیش از آن 12 بانک ایرانی اقدام به انتشار چک پول می کردند.

مسوولان بانک مرکزی در سال 1386 اعلام کردند که به منظور رفع مشکلات ناشی از انتشار چک پولهای بانکی و تسهیل بیشتر مبادلات در کشور در پی مصوبه هیئت وزیران مبادرت به انتشار چک پولها می کند. البته بانک مرکزی سیاست چاپ ایران چک توسط این بانک را سیاستی موقتی عنوان کرده بود.

در پی این اقدام برای اولین بار در مردادماه سال 87 چک پولهای بانک مرکزی روانه بازار و جایگزین ایران چکهای متعدد و بدون پشتوانه بانکها شد. انتشار چک پول توسط بانکها نه تنها باعث اضافه برداشت آنها از منابع بانک مرکزی شده بود و هر روز به میزان آن افزوده می شد، بلکه بانکها بدون پشتوانه خلق پول می کردند.

براساس اعلام بانک مرکزی رواج گسترده ایران چکها توسط بانک ها تبعات منفی زیادی به همراه داشت که از آن جمله می توان به تشدید رشد بی رویه نقدینگی، تضعیف انضباط و ثبات پولی، کاهش کارآمدی سیاستهای پولی و افزایش تورم در کشور اشاره کرد.

بانک مرکزی برای مقابله با این شگرد بانکها وارد عمل شد و اعلام کرد از این پس بانکها دیگر اجازه چاپ چک پول را ندارند و این کار را بانک مرکزی انحصاری انجام خواهد داد؛ بدین ترتیب انتشار چک پول توسط بانک مرکزی از آن زمان آغاز و تاکنون ادامه داشته است. جالب اینکه محمود بهمنی رئیس کل وقت بانک مرکزی مخالف چاپ ایران چک ها بود و  در همان زمان اعلام کرد که چاپ ایران چک توسط بانک مرکزی برای ساماندهی وضعیت انتشار چک پولهای بانکها که بدون پشتوانه اقدام به انتشار می کردند و به افزایش نقدینگی در جامعه دامن می زد، انجام شد." چک پولهای منتشر شده توسط بانک مرکزی از آن زمان تاکنون با توجه به فقدان اسکناس درشت و اینکه پشت نویسی نمی شد، عملا نقش پول درشت را ایفا می کند.

هر اسکناس درشتی که چاپ و توزیع می شود افکار عمومی ایران آن را به حساب کاهش ارزش پول ملی می گذارند. چاپ پول و چک پول درشت به معنای بی ارزش شدن اسکناس های کوچک است و این واقعیت تلخی است. هدف اصلی چاپ اسکناس و شبه اسکناس های درشت راحت تر شدن مبادلات بانکی و مالی است و این حکایت از همان واقعیت انکار ناپذیر دارد که ارزش پول ملی نسبت به سالیان گذشته کمتر شده است اما آیا چاپ ایران چک درشت در آینده، نیز موجب افزایش نقدینگی و کاهش ارزش دوباره پول ملی می شود؟

بعد از چاپ ایران چک 50 هزار تومانی، ایران چک های 100 هزار تومانی هم در سال 1389 وارد مبادلات شد اما به علت ایرادات حقوقی در همان سال هم جمع آوری شد . در بخشنامه ای که در بهمن 1389 منتشر شد بانک مرکزی خطاب به بانک ها آورده بود: " تمامی بانک ها مکلفند از امروز 9 بهمن ماه سال 89 در خصوص ایران چک های یک میلیون ریالی دریافتی از مشتریان، پس از احراز هویت و درج شماره ملی  این ایران چک ها را باطل نمایند... عمل ابطال صرفًا از طریق ممهور نمودن با درج کلمه ”‌ابطال شد“ صورت پذیرفته و واحدهای بانک ها باید اکیدًا از پانچ و وارد آوردن هرگونه آسیب فیزیکی به ایران چک های باطل شده خودداری نمایند. همچنین تا زمان آماده شدن سامانه تبادل اطلاعات، بانکها مکلفند شماره و سایر اطلاعات ایران چکهای ابطال شده را طبق مفاد فایل ضمیمه تکمیل و به اداره نشر اسکناس و خزانه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ارسال نمایند. بانک ها موظفند لاشه ایران چک های باطل شده را مطابق با دستورالعمل تحویل اسکناس های فرسوده، از طریق خزانه بانک ها جمع آوری و نسبت به ارسال آن ها به بانک مرکزی اقدام نمایند. " گویا بانک مرکزی در همان زمان برای توزیع مجدد این ایران چک ها برنامه ریزی کرده بود و مسوولان آن روزها، این روزها را پیش بینی می کردند اما سوالی که به وجود می آید این است که اگر بانک ها طبق بخشنامه سال 1389عمل کرده باشند و حدود 18 میلیون ایران چک 100 هزار تومانی را مهر "باطل شد" زده باشند، آیا همین 100 هزار تومانی های باطله  قرار است توزیع شود؟

محمود احمدی دبیرکل سابق و فعلی بانک مرکزی در زمان جمع آوری ایران چک های 100 هزار تومانی علت این کار را این گونه اعلام کرد: "بانک مرکزی در راستای مبارزه با جرم پولشویی که در برنامه پنجم توسعه مورد تاکید قرار گرفته است، از بهمن ماه سال گذشته تاکنون جمع آوری چک پولهای 100 هزار تومانی را در دستور کار خود قرار داده است."

ایران چک

ایران چک درشت نقدینگی ایجاد نمی کند؟

هر اسکناس درشتی که چاپ و توزیع می شود افکار عمومی ایران آن را به حساب کاهش ارزش پول ملی می گذارند. چاپ پول و چک پول درشت به معنای بی ارزش شدن اسکناس های کوچک است و این واقعیت تلخی است. هدف اصلی چاپ اسکناس و شبه اسکناس های درشت راحت تر شدن مبادلات بانکی و مالی است و این حکایت از همان واقعیت انکار ناپذیر دارد که ارزش پول ملی نسبت به سالیان گذشته کمتر شده است اما آیا چاپ ایران چک درشت در آینده، نیز موجب افزایش نقدینگی و کاهش ارزش دوباره پول ملی می شود؟ مسوولان اعتقاد دارند چون ایران چک های 100 هزار تومانی جایگزین پول های فرسوده می شود این اتفاق رخ نخواهد داد.

در سال های اخیر به دلیل نرخ بالای تورم ارزش مبادلاتی اسکناس های موجود کاهش یافته است؛ بنابراین برای رفع نیاز های مبادلاتی به چاپ اسکناس یا شبه پول مانند ایران چک یکصد هزار تومانی در جامعه نیاز است. اما نکته ای که در این رابطه نباید فراموش کرد این است که ایران چک، شبه پول محسوب می شود.

انتشار چک پول علیرغم اینکه حجم پول در گردش را بالا می برد اما در مجموع نقد شوندگی شبه پول از اسکناس کمتر است؛ بنابراین بانک مرکزی برای تعدیل آثار روانی به جای اسکناس شبه پول چاپ می کند و این مسئله باعث خواهد شد که در حساب های بانک مرکزی نیز حجم پول در گردش بالا نرود. برخی ها نیز معتقدند که اسکناس در مقایسه با شبه پول از درجه نقد شوندگی بالاتری برخوردار است؛ بنابراین چاپ اسکناس درشت در شرایط فعلی می تواند تورم موجود را تشدید کند.

بانک مرکزی برای مقابله با این شگرد بانکها وارد عمل شد و اعلام کرد از این پس بانکها دیگر اجازه چاپ چک پول را ندارند و این کار را بانک مرکزی انحصاری انجام خواهد داد؛ بدین ترتیب انتشار چک پول توسط بانک مرکزی از آن زمان آغاز و تاکنون ادامه داشته است. جالب اینکه محمود بهمنی رئیس کل وقت بانک مرکزی مخالف چاپ ایران چک ها بود و  در همان زمان اعلام کرد که چاپ ایران چک توسط بانک مرکزی برای ساماندهی وضعیت انتشار چک پولهای بانکها که بدون پشتوانه اقدام به انتشار می کردند و به افزایش نقدینگی در جامعه دامن می زد، انجام شد

هم اکنون حدود 60 تا 70 درصد مبادلات پولی کشور با ایران چک 50 هزار تومانی صورت می گیرد، در حالیکه سهم آن در ترکیب پولی (فیزیکی) 4 تا 5 درصد از 8 میلیارد اسکناس است. برای مبادلات نقد در کشور، بیش از 371 هزار میلیارد ریال اسکناس و مسکوک در جریان وجود دارد که 190 هزار میلیاردریال- حدود 51 درصد- ایران چک بانک مرکزی است و از نظر تعداد 5 و چهار دهم درصد اسکناس‌های کشور را شامل می شود.

محمود احمدی دبیرکل بانک مرکزی در این زمینه گفت: انتشار اسکناس درشت‌تر، باعث کاهش هزینه‌های تولید و انتشار اسکناس و مسکوک برای بانک مرکزی خواهد شد و از طرف دیگر، مبادلات نقد برای مردم نیز آسان‌تر می‌شود.

همچنین چند سال پیش بانک مرکزی برنامه ای برای انتشار چک پول های درشت 200 هزار تومانی نیز داشت و تعدادی از این چک ها را هم چاپ کرده بود که البته بعدها این برنامه منتفی اعلام شد، در اصل این بانک برنامه ای را در این زمینه پیش بینی کرده بود و حتی برای این منظور چک پول‌های جدید را نیز طراحی و تعدادی هم چاپ کرده بود.

فرآوری: محسن جندقی

بخش اقتصاد تبیان


منابع : مهر، تسنیم، تابناک، ایسنا، جهان، وطن امروز،الف

مطالب مرتبط:

صفرها برای رفتن آماده شدند!

رییس جمهور دستور بررسی حذف 3 صفر از پول ملی را صادر كرد

گزارش جالب از چاپ اسکناس درایران