نزول فرشته دلیلی بر عصمت

فاطمه سلام الله علیها بعد از رحلت پیامبر اكرم صلیاللهعلیهوآله بیش از هفتاد و پنج روز زنده نماند. داغ پدر اندوهی سخت بر قلبش وارد ساخته بود؛ به این جهت جبرئیل پیدر پی به حضورش میآمد و او را در عزای پدر تسلیت میگفت. خاطر غمین زهرا را تسلّی میبخشید و از مقام و منزلت پدرش و حوادثی كه بعد از رحلت او بر فرزندانش وارد میگردید، خبر میداد.(اصول كافی، ج 1، ص 241) با توجه به این روایت و روایات متعدد دیگری می توان از نزول فرشته بر فاطمه زهرا سلام الله علیها خبر داد و این مسئله امری عادی نیست که بر همگان قابل تجربه باشد.
نزول فرشته بیانگر تعالی روح
آمدن جبرئیل نزد حضرت صدّیقه از عظمت و تعالی روحی و اوج معنوی آن بزرگوار حكایت میكند؛ زیرا درباره كیفیّت ایجاد رابطه جبرئیل و فرشتگان با انسان دو نظریّه است.
نظریهای كه فلاسفه برآن تأكید دارند، این است كه میگویند: انسان تا در طبیعت و مادهّ است، در حجاب است و نمیتواند به ملأ اعلی دست یابد. همین كه خود را از معاصی و لذّات و تعلّقات نفسانی آزاد ساخت، نور معرفت و ایمان به خدا و ملكوت اعلی در قلبش تجلّی میكند. این نور در بالاترین مرتبه خویش همان جوهر قدسی است كه در اصطلاح فلاسفه عقل فعّال و در زبان شریعت نبوی روح قدسی نامیده میشود. با ظهور این نور، آنچه در آسمانها و زمینهاست برایش روشن میگردد. و حقایق اشیا را میبیند، همان گونه كه نور مادّی را در صورتی كه حجاب نباشد، مشاهده میكند. در این زمینه به آیاتی نیز استشهاد شده است؛ تا ظرفیت معنوی و تناسب روحی كامل بین ولیّ الهی و فرشته نباشد، این نزول ممكن نخواهد شد.
نمونه خداوند میفرماید:"و طبع علی قلوبهم فهم لایفقهون"( توبه، آیه 78) بر دلهای آنها مهر زده شده، پس آنان چیزی نمیفهمند. "بل ران علی قلوبهم ماكانوا یكسبون" گناهانی كه انجام دادند بر دلهای آنان غلبه كرده است.(مطفّفین، آیه 14)
پس از آنكه فرد از این حجابها دور شد، باطن او معراج معنوی خویش را آغاز میكند؛ سرّ ملكوت بر او آشكار شده، آیات بزرگ خداوند را مشاهده میكند. سپس همین روح قدسی در روح بشری و دنیاییاش تأثیر مینهد. و حقایقی كه شهود كرده، در حواس ظاهری مانند بینایی و شنوایی متمثّل و آشكار میسازد. بدین ترتیب، شخص حقایق ملكوتی را ، كه در آن عالم حقیقی خارجی و مشخص است، به صورت محسوس مشاهده میكند. بر اساس این نظریّه، تكامل و عروج معنوی و روحی انسان سبب ارتباط با حقایق ملكوت میشود.
نظریه دوم این است كه روح ولى یا پیامبر سبب نزول فرشتگان نیست، بلكه خداوند فرشته را مامور مىكند در پیشگاه ولى خدا قرار بگیرد و مسایل را بازگوید. ظواهر ادله نیز بر درستى این نظر گواهى مىدهد. بر اساس این نظریه، تا ظرفیت معنوى و تناسب روحى كامل بین ولى الهى و فرشته نباشد، این نزول ممكن نخواهدشد.
امام خمینی قدسسره در این زمینه میفرماید: مسأله آمدن جبرئیل برای كسی یك مسأله ساده نیست. خیال نشود كه جبرئیل برای هر كسی میآید و امكان دارد بیاید. این یك تناسب لازم است بین روح آن كسی كه جبرئیل میخواهد بیاید و مقام جبرئیل كه روح اعظم است. چه ما قایل بشویم به این كه قضیّه تنزیل، تنزّل جبرئیل، به واسطه روح اعظم خود این ولیّ است یا پیغمبر است، او تنزیل میدهد او را و وارد میكند تا مرتبه پایین یا بگوییم كه خیر، حقّ تعالی او را مأمور میكند كه برو و این مسایل را بگو. چه آن قسم بگوییم كه بعض اهل نظر میگویند. و چه این قسم بگوییم كه بعض اهل ظاهر میگویند تا تناسب ما بین روح این كسی كه جبرئیل میآید پیش او و بین جبرئیل كه روح اعظم است نباشد امكان ندارد این معنا... . این فضیلت را من بالاتر از همه میدانم كه برای غیر انبیا علیهمالسلام آن هم نه همه انبیا برای طبقه بالای انبیا علیهمالسلام و بعض از اولیایی كه در رتبه آنها هست، برای كسی دیگر حاصل نشده.

حضرت زهرا سلام الله علیها جامع تمام کمالات
حضرت آیت الله جوادی آملی می فرمایند: حضرت صدیقه کبری (سلام الله علیها) جامع تمامی این مراحل کمالات علمی و عملی بود. اینکه در برخی روایات وجود مبارک امام صادق (علیه السلام) فرمود جبرئیل بر جده ما نازل می شد و مطلبی را با ایشان در میان میگذاشت در حالی که جبرئیل بر همه انبیا نازل نمیشد و تنها بر برخی انبیای برجسته وارد می شد، حال اینکه جبرئیل بر حضرت زهرا (سلام الله علیها) نازل می شود نشانه عظمت و جلال و شکوه آن حضرت است. از این رو نسبت دادن عصمت به وجود مبارکشان امری نامعقول نیست.
به این دلیل محدثه نامند
زید بن على علیه السّلام، مىگوید: از حضرت ابا عبد اللَّه علیه السّلام شنیدم كه مىفرمودند: فاطمه سلام اللَّه علیها را به خاطر این محدّثه نامیدند كه فرشتگان از آسمان فرود مىآمدند و آن حضرت را مىخواندند همان طورى كه مریم دختر عمران را صدا مىزدند، بارى فرشتگان مىگفتند: اى فاطمه خدا تو را برگزید و پاكیزهات نمود و بر تمام زنان عالم اختیارت كرد، اى فاطمه پروردگارت را بخوان و سجدهاش نما و با ركوعكنندگان ركوع كن و بدین ترتیب حضرتش با آنها سخن مىگفت و آنها نیز با جنابش حدیث و سخن مىگفتند.
شبى فاطمه سلام اللَّه علیها به فرشتگان فرمود: مگر مریم بنت عمران بر تمام زنان عالم برترى ندارد؟ فرشتگان عرضه داشتند: مریم بانو و سرور زنان عالم خودش بود و خداوند عزّ و جلّ تو را بانو و سرور زنان عالم خودت و عالم مریم قرار داده و بدین ترتیب تو سرور تمام زنان عالم هستى از اوّلین تا آخرین. (علل الشرائع / ترجمه ذهنى تهرانى/ج1/595)
محدث صفتی است که به اولیای خدا گفته می شود. مانند حضرت علی (علیه السلام) و ائمه معصومین(علیهم السلام) و همچنین این صفت به فاطمه زهرا (سلام الله علیها) گفته شده است. بنابر این فرشتگان با حضرت زهرا (سلام الله علیها) گفت و گو می کردند و ایشان صدای فرشتگان را می شنیدند و با آنها انس گرفته و به این فرشتگان پاسخ می دادند. جبرییل، فرشته نور و علم نیز می باشد و بسیاری از علوم را بر زمینیان آشکار می کند. برخی دیگر از فرشته ها نیز همراه جبرییل و تحت فرمان او بوده و این وظیفه را به عهده دارند تا معارفی را بر دل های اولیای الهی که جزو پیامبران نیستند، نازل کنند.
اولیای خدا شامل ائمه معصومین(علیهم السلام) هستند که از جمله آن ها حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) است و به همین دلیل یکی از دلایل عصمت ائمه معصومین (علیهم السلام)، نزول جبرییل و فرشتگان و گشودن انوار الهی بر دل های آنان است و این نزول سبب می شود تا معصومین(علیهم السلام) به معارفی دست پیدا کنند که خطاناپذیر بوده و هیچ شک و تردیدی در آنها راه پیدا نمی کند و به آن "عصمت علمیث" می گویند. البته لازم به تذکر است که اینگونه وحی ها به معنای وحی رسالی نیست بلکه این نوع گفت وگوها همیشه در طول تاریخ بوده است. همانند مادر حضرت موسی که خدا می فرماید "به او وحی کردیم که موسی را به دریا بیانداز."
فرآوری: مریم پناهنده
بخش اعتقادات شیعه تبیان
منابع:
1) علل الشرائع / ترجمه ذهنى تهرانى/ج1
2) نشریه فرهنگ كوثر ، شماره 31
3) مجله فرهنگی اجتماعی لارستان
4) خبرگزاری ایرنا
5) سایت شهید آوینی
مطالب مرتبط:
شوخى زن و شوهر با رضایت خداوند
