روش های مختلف ارزشیابی پیشرفت تحصیلی (2)

در مقاله قبلی خواندید که چهار روش ارزشیابی در آموزش وجود دارد:

در مقاله قبلی به شرح ارزشیابی از طریق مشاهده پرداختیم. در این مقاله به شرح روش های دیگر ارزشیابی یعنی ازشیابی از طریق انجام دادن کار، ارزشیابی از طریق آزمون شفاهی و ارزشیابی از طریق آزمون کتبی می پردازیم.

ارزشیابی از طریق انجام دادن کار

اگر تغییرات ایجاد شده در شاگرد در حیطه روانی-حرکتی باشد، لزوما برای ارزشیابی چنین تغییراتی باید از ارشیابی از طریق انجام دادن کار استفاده کرد. اگرچه روش ارزشیابی از طریق انجام دادن کار، نوعی روش مشاهده است، اما با روش مشاهده کاملا متفاوت است. در این روش شاگرد به درستی می داند که مورد ارزشیابی قرار می گیرد و شرایط ارزشیابی برای همه دانش آموزان یکسان است. در این نوع ارزشیابی شاگرد طبق دستور و راهنمایی معلم کار مورد نظر را انجام می دهد، مثلا یک شی را می سازد، دستگاهی را باز و بسته می کند، آزمایشی را انجام می دهد و حرکاتی همچون عملیات ورزشی را از خود بروز می دهد.

معلم براساس اعمال انجام شده، تغییرات انجام گرفته و پیشرفت تحصیلی دانش آموز را در زمینه مهارت های عملی ارزشیابی می کند. در این روش مهارت قدرت و سرعت عمل دانش آموز به خوبی آشکار و ارزشیابی می شود. قضاوتی که بر اساس مشاهده رفتار صورت بگیرد، عینی و تا حدود زیادی واجد اعتبار است. در عین حال، چنین روشی محدودیت هایی نیز دارد. از جمله این که بسیاری از ابعاد ذهنی و روانی دانش آموز از این طریق قابل سنجش نیست، نوع تعبیر و تفسیر از نتایج برای معلمان مختلف متفاوت است و حالات عمومی و شخصیت آزماینده در نتیجه ارزشیابی اثر می گذارد و در کل این روش همراه با روش های دیگر می تواند ضریب اعتماد و اطمینان قضاوت و ارزشیابی را افزایش دهد.

ارزشیابی از طریق آزمون شفاهی

ارزشیابی از طریق این آزمون را می توان در دو موقعیت کاملا متفاوت انجام داد. در موقعیت اول، دانش آموز از رفتار خود اثر و نشان دائمی می گذارد، یعنی پاسخ سوالات مطرح شده را در ورقه ای ثبت می کند و بعدها معلم بر اساس پاسخ های ثبت شده به او نمره می دهد. در موقعیت دوم، پرسیدن و پاسخ دادن هر دو به صورت شفاهی انجام می گیرد، یعنی معلم ابتدا سوال را به صورت شفاهی مطرح می کند و سپس در مورد رفتار و پاسخ های شاگرد قضاوت می کند. این نوع آزمون در حقیقت نوعی مصاحبه است.

شاگرد رویاروی معلم قرار می گیرد و به تک تک سوالات او پاسخ می دهد. ارزشیابی شفاهی روش خوبی برای سنجش معلومات، قدرت بیان، نظم فکری، نوع استدلال، تمرکز افکار و شناخت حالات درونی از نظر اضطراب و ترس است. چنین آزمونی می تواند بسیار مفید و دارای ارزش و اعتبار علمی باشد. به شرطی که سوالات آن، اندیشیده، مبتنی بر محتوای آموزشی و از قبل تهیه شده باشد. نتایج این آزمون وقتی قابل اعتماد است که دور از هرگونه اعمال نظر و دخالت و اغراض شخصی باشد. آزمون شفاهی زمانی کاربرد صحیح و بیشتری دارد که آزمون کتبی قادر به سنجش در آن زمینه نباشد.

مزایا و محدودیت های روش ارزشیابی شفاهی

الف) مزایا

• این روش می تواند ارزش تشخیصی قوی داشته باشد.
• می تواند بازخوردی فوری داشته باشد و در نتیجه به تشویق، تقویت انگیزش و یادگیری دانش آموز کمک کند.
• به یاری این نوع ارزشیابی، می توان مهارت های دانش آموزان را در رویارویی با واقعیت ها با دقت سنجید.
• برای تقویت قدرت بیان و استدلال دانش آموزان و اظهار نظر در حضور جمع و معلم بسیار مفید است.
• برای شاگردان دوره آمادگی و سال های اول دبستان که هنوز قدرت پاسخگویی کتبی ندارند روش مناسبی است.

ب) محدودیت ها

• دانش آموز ممکن است به علت نقص بیان از گفتن آن چه که می داند واهمه داشته باشد.
• مستلزم صرف وقت بسیار و در نتیجه خسته کننده است. خستگی از دقت آزمایش کننده می کاهد. چون اغلب پاسخ ها یادداشت نمی شوند به صحت نمره آزمایش کننده چندان نمی توان اطمینان داشت.
• مشاهده و ثبت همه پاسخ ها در هنگام پاسخ دادن بسیار دشوار است. بی دقتی و نظر آزمایش کننده ممکن است وارد جریان ارزشیابی شود و در نتیجه ممکن است به دو پاسخ مساوی نمره متفات داده شود.

ارزشیابی از طریق آزمون کتبی

یکی از ابزارهای ارزشیابی آزمون کتبی است. آزمون واژه ای است که به وسیله اشخاص مختلف در موراد کاملا متفاوت به کار برده شده است. به طور کلی می توان گفت آزمون وسیله ای برای بررسی مشاهدات منظم معلم از رفتار شاگرد، تفسیر مشاهدات و تبدیل آن به مقیاس های عددی و طبقه بندی شده است. آزمون هایی که به صورت کتبی اجرا شوند، آزمون کتبی نام دارند و آن مجموعه پرسش هایی است که دانش آموز باید به صورت کتبی به آن ها پاسخ دهد تا معلم بتواند با بررسی آن ها دانش آموزانش را دقیق تر بشناسد و در صورت لزوم آن ها را یاری دهد.

مرکز یادگیری سایت تبیان - فرآورنده: نسیم گوهری