تبیان، دستیار زندگی

برای دنیا بی‌قرار، برای‌آخرت بی‌خیال!!

خداوند متعال همه جهان را برای انسان و در خدمت انسان آفریده و انسان را برای رسیدن به کمال (مقام والای عبودیت) خلق نموده است. چنانکه در قرآن می فرماید: "ما جن و انس را برای عبادت خلق کردیم" به همین دلیل تلاش انسان از دیدگاه دین باید برای رسیدن به همین هدف باشد.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
سوال از خدا

اسلام می گوید: دنیا و آخرت از هم جدا نیستند بلکه دنیا مزرعه آخرت است که باید آن را محلی برای کسب معنویت و تجارتخانه ای برای رسیدن به معرفت الهی بدانیم و از همه نعمت های الهی برای رسیدن به هدف استفاده کنیم. بنابراین برای یک انسان الهی هم فردای نان مهم است و هم فردای حساب اما فردای نان را مقدمه و مزرعه برای فردای قیامت و حساب می داند و با استفاده از آن برای سعادت روز حساب تلاش می کند.

 

آیة 133 آل عمران می‌فرماید: «وَ سارِعوا إلی مَغفِرَهٍ مِن رَبِّکُم وَ جَنَّهٍ عَرضُهَا السَّماواتُ وَ الأرض، اُعِدَّت لِلمُتَّقین؛ ‌بشتابید و برای رسیدن به‌ آمرزش پروردگارتان، بر یکدیگر سرعت و سبقت بگیرید تا به بهشت پهناوری ‌که وسعت ‌آن، آسمان‌ها و زمین است و برای پرهیزگاران‌ آماده شده، نائل شوید.»

در این ‌آیة شریفه، خداوند حکیم، ما انسان‌ها را به مسابقه و شتاب برای به ‌دست آوردن بهشتِ ‌آخرت دعوت فرموده و ضمناً وسعت بهشت را پهنة آسمان‌ها و زمین نشان می‌دهد و از این‌ راه، عظَمت و ارزش زندگی اُخروی را که شایستة سرعت و شتاب انسان است، به خردمندان واقع‌بین یادآوری می‌فرماید تا حقیر را با عظیم مبادله ننمایند و نتیجتاً به خسران غیر قابل جبران مبتلا نگردند.

در مقابل، خدا نسبت به دنیا، دستور حرص و شتاب و سرعت نداده و تنها دستور جنبش و حرکتی به ‌اقتضای طبع و شرع داده و فرموده ‌است: وَ ما مِن دابَّهٍ فِی الأرض إلاّ عَلَی اللهِ رِزقُها؛ هیچ جنبنده‌ای در زمین نیست، مگر این‌ که روزی‌اش به ‌عهدة خداست.

در جایی دیگر در آیه 60 قصص فرموده است: وَ ما أُوتیتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَمَتاعُ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ زینَتُها وَ ما عِنْدَ اللَّهِ خَیْرٌ وَ أَبْقى‏ أَ فَلا تَعْقِلُونَ: آنچه به شما داده شده، متاع زندگی دنیا و زینت آن است و آنچه نزد خداست بهتر و پایدارتر است آیا اندیشه نمی کنید؟!

امّا عجیب این‌ که ما به‌ عکس، عمل می‌کنیم؛ آنچه سعی و تلاش و سرعت و مسابقه داریم، به دامن دنیا می‌ریزیم و آ‌چه بی‌حالی و تنبلی و چُرت و خواب و کسالت داریم، به حساب ‌آخرت می‌گذاریم؛ دنیا را که فانی و گذرا است را چسبیده ایم و آخرت باقی و پایدار را رها کرده ایم.

در حدیثى از پیامبر اسلام(صلی الله و علیه وآله) می‌‏خوانیم: «کسى که نیّتش دنیا باشد خداوند کار او را پریشان می‌‏سازد، فقر را در برابر او قرار می‌‏دهد و جز آنچه براى او مقرّر شده چیزى از دنیا به چنگ نمی‌‏آورد، و کسى که نیّتش سراى آخرت باشد خداوند پراکندگى او را به جمعیت تبدیل می‌‏سازد، و غنا و بی‌‏نیازى را در قلبش قرار می‌‏دهد، دنیا تسلیم او می‌‏گردد و به سراغ او می‌‏آید»

 

حقیقت مطلب این‌ که ایمان به قیامت، در قلب اکثر ما مردم وارد نشده و در مرکز باورمان ننشسته‌ است.

 

ما وقتی سخن از آخرت به میان می‌آید، با آسودگی خاطرِ تمام می‌گوییم: ای بابا، این ‌قدر سخت نگیر، خدا رحیم است و کریم. امّا سخن از دنیا که به میان ‌آید، تکان می‌خوریم و با شتاب، به ‌دنبال تهیّة وسایل‌ آن می‌دویم‌ که: زنده، زندگی لازم دارد.

پیش از آمدن زمستان، برای جلوگیری از سرما و پیش ازآمدن تابستان، برای جلوگیری از گرما، خود را مجهّز می‌کنیم و هیچ نمی‌گوییم: ای بابا، این‌قدر سخت نگیر؛ خدا کریم است!

مگر خدای دنیا وآخرت دوتاست؛ خدای‌ آخرت، کریم و رحیم است و خدای دنیا، چنین نیست؟

چرا به ‌اتّکای کَرَم و رحمت خدا، دست از فعّالیّت دنیا بر نمی‌داریم؟

امّا به ‌اتّکای‌ کرم و رحمت خدا نسبت به ‌آخرت ‌آسوده می‌خوابیم؟

آیا این نشان ایمان نداشتن به‌ آخرت نیست؟

ولی مطمئن باشیم ‌که روزی، فریادِ یا حَسرتی عَلی ما فَرَّطتُ فی جَنبِ الله، از عمق جان خواهیم‌کشید و تقاضای بازگشت به دنیا خواهیم‌ کرد که ای‌کاش، اجازة بازگشت به دنیا را به من می‌دادند که برگردم و از نیکوکاران باشم. امّا جوابِ رد خواهیم شنید که از من دور شوید و در میان ‌آتش قرارگیرید و با من حرف نزنید.

انسان از منظر قرآن کریم مرغ باغ ملکوت است و این خاکدان آشیانه‏اى موقّت و پلى براى عبور وى از طبیعت به فرا طبیعت است. انسان در نهاد خویش طالب جاودانگى است و فطرتاً از زوال و محدودیت گریزان است. خداى سبحان اصرار دارد به انسان بفهماند که ‏اى انسان تو یک موجود ابدى هستى و ابدیّت در دنیا نمى‏گنجد و ابدیت و جاودانگى به تحصیل ما عنداللَّه است و تبعیت از دستورات الهى.

از نظر اسلام دنیا و آخرت از هم جدا نیستند، بلکه دنیا مزرعه آخرت است.[عوالی‏اللآلی، ج 1، ص 267، الدنیا مزرعة الآخرة] خداوند تمام وسایل و امکانات از قبیل عقل و قدرت و اختیار را در دسترس ما قرار داد و انبیاء را فرستاد و کتاب‏های آسمانی را نازل فرمود و راه سعادت و شقاوت را نشان داد و احکام تعیین فرمود.

پس اگر بعضى اجابت نکردند تقصیر با آنها است نقض غرض نشده؛ مثل این که شخصى جماعتى را دعوت کند براى مهمانی و تمام وسائل پذیرایى را فراهم کند حال اگر جمعى اعتنا نکردند و نیامدند، خود را بی ‏بهره کردند.[طیب، سیدعبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 12، ص 289]

توجه به آخرت، دنیا،

توجه به آخرت، دنیا را هم در بر می گیرد 

در سوره‌ی شوری آیه شریفه‌ای که آخرت جویان را از دنیاطلبان جدا می‌کند،[طوسى، محمدبن حسن، التبیان فى تفسیر القرآن، با مقدمه شیخ آقابزرگ تهرانى، تحقیق: عاملی، احمد قصیر، ج 9، ص 156؛ طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، ج 18، ص 40 و 41؛ مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج 20، ص 397 و 398] عبارت است
از: «کسى که زراعت آخرت را بخواهد، به کشت او برکت و افزایش می‌دهیم و بر محصولش مى‏افزاییم و کسى که فقط کشت دنیا را بطلبد، کمى از آن به او می‌دهیم، امّا در آخرت هیچ بهره‏اى ندارد!».[شوری، 20]

در تفسیر آیه مزبور به نکاتی اشاره می‌شود:

1. آیه‌ی شریفه‌ی فوق، با یک تشبیه لطیف، مردم جهان را در برابر روزی‌هاى پروردگار و چگونگى استفاده از آن، به کشاورزانى تشبیه مى‏کند که گروهى براى آخرت کشت مى‏کنند، و گروهى براى دنیا، و نتیجه هر یک از این دو زراعت را مشخص مى‏کند.

2. انسان‌ها همگى زارعند و این جهان مزرعه ماست، اعمال ما بذرهاى آن، و امکانات الاهى بارانى است که بر آن مى‏بارد، اما این بذرها بسیار متفاوت است، بعضى محصولش نامحدود، جاودانى و درختانش همیشه خرم و سرسبز و پر میوه، اما بعضى دیگر محصولاتش بسیار کم، عمرش کوتاه و زودگذر، و میوه ‏هایى تلخ و ناگوار دارد. گروهى از این مواهب به صورت بذرهایى براى آخرت استفاده میکنند و گروهى براى تمتّع دنیا.[تفسیر نمونه، ج 20، ص 397 و 398]

3. در مورد کشت کاران آخرت می ‏فرماید: «زراعت او را افزون می کنیم»، ولى نمى ‏گوید از تمتّع دنیا نیز بی‌نصیبند، اما در مورد کشت‌کاران دنیا می‏ فرماید: «مقدارى از آن را که مى‏خواهند به آنها می‌دهیم» سپس مى‏افزاید «در آخرت هیچ نصیب و بهره‌‏اى ندارند».[همان، ص 398]

انسان‌ها همگى زارعند و این جهان مزرعه ماست، اعمال ما بذرهاى آن، و امکانات الاهى بارانى است که بر آن مى‏بارد، اما این بذرها بسیار متفاوت است، بعضى محصولش نامحدود، جاودانى و درختانش همیشه خرم و سرسبز و پر میوه، اما بعضى دیگر محصولاتش بسیار کم، عمرش کوتاه و زودگذر، و میوه‏هایى تلخ و ناگوار دارد. گروهى از این مواهب به صورت بذرهایى براى آخرت استفاده مى‏کنند و گروهى براى تمتّع دنیا

 

4. به این ترتیب، نه دنیاپرستان به تمام آنچه مى‏خواهند مى‏رسند و نه طالبان آخرت از دنیا محروم مى‏شوند، اما با این تفاوت که گروه اول با دست خالى به سراى آخرت مى‏روند و گروه دوم با دست هاى پُر.

 

نظیر همین معنا در جای دیگر از قرآن کریم به شکل دیگرى آمده است: «آن کس که (تنها) زندگى زودگذر (دنیا) را مى‏طلبد، آن مقدار از آن را که بخواهیم -و به هر کس اراده کنیم- می‌دهیم سپس دوزخ را براى او قرار خواهیم داد، که در آتش سوزانش مى‏سوزد در حالى که نکوهیده و رانده (درگاه خدا) است و آن کس که سراى آخرت را بطلبد، و براى آن سعى و کوشش کند -در حالى که ایمان داشته باشد- سعى و تلاش او، (از سوى خدا) پاداش داده خواهد شد.»[اسراء، 18 و 19]

5. به هر حال این دسته از آیات؛ ترسیم گویایى از بینش اسلامى درباره زندگى دنیا است، دنیایى که مطلوب بالذات است، و دنیایى که مقدمه جهان دیگر و مطلوب بالغیر، اسلام به دنیا به عنوان یک مزرعه مى‏نگرد که محصولش در قیامت چیده مى‏شود. [تفسیر نمونه، ج 20، ص 400]

6. در حدیثى از پیامبر اسلام(صلی الله و علیه وآله) مى‏خوانیم: «کسى که نیّتش دنیا باشد خداوند کار او را پریشان مى‏سازد، فقر را در برابر او قرار می‌‏دهد و جز آنچه براى او مقرّر شده چیزى از دنیا به چنگ نمى‏آورد، و کسى که نیّتش سراى آخرت باشد خداوند پراکندگى او را به جمعیت تبدیل مى‏سازد، و غنا و بى‏نیازى را در قلبش قرار می‌‏دهد، دنیا تسلیم او مى‏گردد و به سراغ او مى‏آید». [طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، با مقدمه بلاغی، محمد جواد، ج 9، ص 41 ؛ مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 67، ص 225؛ مسند احمد، مسند الانصار، باب «حدیث زیدبن ثابت عن النبی»، ح 20608]


منابع:

رهروان ولایت

حوزه

پاسخگو

اسک دین

مطالب مرتبط:

دنیای فریبنده ، زیان زننده و گذرا !

سیاست هجوم همه جانبه شیطان

سرابی به نام دنیا