روزنامه علمیه دولت علیه ایران

قسمت دوم

دربخش قبل اشاره کردیم که بخش عمده ای از ادبیات شامل مجلات و روزنامه ها است.در این نوشته،سه روزنامه که از سال 1280 تا سال 1324 ه.ق دوام داشتند، معرفی می شود. این روزنامه ها عبارتند از: روزنامه ی علمیه ی دولت علیه ایران، روزنامه ملت سنّیه ایران و روزنامه دولت ایران.

لوگوی صفحه اول روزنامه، سر در عمارت شمس العماره تهران است که بر بالای آن ساعت بزرگی قرار دارد. این ساعت میان دو شیر و خورشید قرار گرفته است و در پایین عمارت صورت سه قراول ترسیم شده .حوض مقابل سردر شمس العماره و دو توپ، که عکس آنها در آب افتاده از دیر تصویرهای این سر لوحه هستند.

چند صفحه اول روزنامه به فارسی، بعد همان مطالب به عربی و سپس به فرانسه ترجمه شده است. مطالب روزنامه که بیشتر مطالب علمی و اکتشافات جدید اروپاییان بود، به قلم میرزا محمدحسین فروغی تهیه می شد. این روزنامه پس از نشر شماره 17 یک سال تعطیل شد و شماره 18 آن در سال محرم 1283 انتشار یافت. پس از انتشار شماره 42 این روزنامه تعطیل شد و شماره 43 آن در محرم 1286 به چاپ رسید.

آخرین شماره ای که از روزنامه علمیه منتشر شده، شماره 53 است و از آن پس این روزنامه با روزنامه ملتی تعطیل و اداره جراید به عهده محمد حسن خان اعتماد السلطنه واگذار شد.

روزنامه ملت سنّیه ایران:

روزنامه ملت سنّیه ایران یا روزنامه ملتی که برای امتیاز از روزنامه های دولتی بدین نام خوانده شده بود، به سال 1283 ه. ق تاسیس شد. شماره اول آن در تاریخ 15 محرم آن سال انتشار یافت و بعد مدتی به تعطیلی رفت و پس از دو ماه بار دیگر منتشر شد. در این نوبت شماره اول ( که در واقع شماره دوم بود) در تاریخ روز جمعه 14 ربیع الاول آن سال انتشار یافت و از شماره سوم، روزنامه ملتی نامیده شد.

این روزنامه جمعا در 34 شماره و آخرین شماره آن در سال 1287 منتشر شد. در بالای صفحات اول این روزنامه دورنمای مسجد شاه تهران تصویر شده که علامت ملی بودن ان قرار داده اند و اگر چه از جانب سنی الجوانب همایون شاهنشاهی امر و مقرر شده که "روزنامه ملتی بر سبیل آزادی نگارش یابد تا خاص و عام از فواید آن بهره یابند"، اما با وجود این آزادی در هیچ جای روزنامه اسمی از نویسندگان مقالات نیست و مقالات عمده آن، که بیشتر شرح احوال و آثار شعرای قدیم و جدید ایران است، ظاهرا به قلم خود شاهزاده اعتمادالسلطنه، یا حکیم سامانی، منشی روزنامه، تهیه شده است.

این روزنامه همان است که میرزا فتحعلی آخوندزاده درباره شماره اول آن، که اختصاص به ترجمه حال و حسب و نسب شمس الشعرا سروش اصفهانی و شعار او داشته، رساله انتقادی پرنیشخندی نگاشته است.

روزنامه دولت ایران:

در اوایل سال 1288 ه.ق، که علیقلی میرزا اعتضادالسلطنه در گذشت، اداره روزنامجات به محمد حسن صنیع الدوله، که بعدا لقب اعتماد السلطنه گرفت، واگذار شد و در محرم آن سال نخستین شماره روزنامه دولت ایران، که نویسنده آن در ابتدا میرزا علی نائینی و بعدها تا حدود سال 1300 ه.ق میرزا محمد حسین ادیب فروغی و بعد میرزا علی محمد خان مجیرالدوله بود، انتشار یافت.

روزنامه ایران تا شماره 877 به مدیریت محمدحسن خان صنیع الدوله بوده و پس از درگذشت او، به محمد باقرخان ادیب الممالک، برادرزاده محمدحسن خان، واگذار گردیده و از محرم سال 1321 ه.ق، تحت تصدی میرزا محمد ندیم السلطان به نام  روزنامه ایران سلطنتی منتشر شده است.

روزنامه رسمی ایران از سال 1276 ه.ق، که طی آن نخستین روزنامه دولتی در ایران دایر شده، تا سال 1324 ه.ق، پنجاه و هفت سال دوام داشته و در آن سال تعطیل شده است.

منابع:

 تاریخ ادبیات ایران، ذبیح الله صفا

 از صبا تا نیما، یحیی آرین پور