مروری بر خواص ماریتیغال (خار مریم)

خار مریم گیاهی است یک تا دو ساله با ساقه‌ای 125- 35 سانتی‌متری که در تمام مناطق شمالی، غرب و جنوب ایران می‌روید.

برگ‌های آن سبز تیره و به شکل پَر با حاشیه‌های پوشیده از خار است.

میوه آن فندقی شکل به اندازه 7- 6 میلی‌متر است که به صورت عرضی چروکیده بوده و با رنگ تیره راه‌راه با یک حلقه زرد نزدیک راس آن شناسایی می‌شود.

این گیاه با نام علمی Silybum marianum عضوی از خانواده کاسنی (Asteraceae) است و در عربی، انگلیسی و فرانسوی به ترتیب عکوب، Milk thistle و Silybe نامیده می‌شود.

گرچه برگ‌های آن نیز مصرف دارویی دارد، اما قسمتی از گیاه که بر دیابت تاثیر می‌گذارد میوه (بذر) آن است.

بیش از 2000 سال است که فواید درمانی گیاه «خارمریم» به عنوان گیاه بومی مناطق مدیترانه، اروپای مرکزی و آمریکای شمالی و جنوبی شناخته شده است.  در ادامه به برخی از خواص آن پراخته‌ایم:

* گیاه دارویی «خارمریم» خاصیت‌های بسیاری دارد که توانایی آن در حفظ سلامت کبد منحصر به فردترین ویژگی آن است.

* علاوه بر این از دیگر ویژگی‌های گیاه «خارمریم» سم‌زدایی بدن از مواد شیمیایی است که وارد بدن شده و سلامت آن را به خطر می‌اندازند. همچنین ترکیبات موجود در «خارمریم» از ویژگی‌های خاصی برخوردارند که این گیاه را قادر می‌سازند سلول‌های کبدی آسیب‌دیده ناشی از مصرف مواد سمی مانند مواد الکلی را بهبود دهد.

* این گیاه در درمان اختلالات فوق کلیوی و سندرم روده ملتهب کاربرد دارد و برای درمان اختلال پوستی «داءالصدف» نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

* خارمریم از ایجاد سنگ صفرا پیش‌گیری و بیماری را درمان می‌کند.

* در مورد دیگر فواید این گیاه می‌توان گفت که خار مریم به دلیل تأثیرات شبه استروژن می‌تواند حجم شیر در مادران شیرده را افزایش دهد.

* همچنین به رغم این حقیقت که گیاه خار مریم در درمان هپاتیت به خصوص نوع C آن مورد استفاده قرار می‌گیرد، انجام مطالعات بیشتر برای اثبات این ارتباط مورد نیاز است.

* در صورت مسمومیت با قارچ که می‌تواند به کبد آسیب برساند خوردن خارمریم 10 دقیقه پس از مصرف قارچ، اثر سموم را از بین می‌برد. استعمال عصاره خارمریم در عرض 48 ساعت پس از مسمومیت بر اثر مصرف قارچ مانع از کار افتادن کبد و مرگ حتمی می‌شود.

* مطالعات آزمایشگاهی ابتدایی نشان می‌دهد که این گیاه می‌تواند تأثیرات ضد سرطانی داشته باشد و از رشد سلول‌های سرطانی پروستات، سینه و دهانه رحم جلوگیری می‌کند.

* یکی دیگر از خواص خارمریم تأثیر آن در کاهش کلسترول بالای خون و افزایش سطح کلسترول خوب در بدن است.

* بر مبنای برخی گزارش‌ها «سیلی‌مارین» (ماده مۆثره اصلی موجود در خار مریم) غلظت بعضی نوروترانسمیترها را در مغز افزایش می‌دهد. در یک مطالعه که توسط غلامرضا کریمی، دانشیار گروه فارماکودینامی و سم شناسی مرکز تحقیقات علوم دارویی و دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد طراحی و اجرا شد، مشاهده شد عصاره آبی خارمریم در مدل حیوانی در پیشگیری از افسردگی موثر است.

* گیاه خار مریم یک آنتی‌اکسیدان با اثر ترمیمی و ضدالتهابی موثر برای بدن است که در بهبود بسیاری از بیماری‌ها بسیار مفید می‌باشد. آنتی‌اکسیدان‌ها از سلول‌های بدن در برابر آسیب‌دیدگی ناشی از فرآیندهای شیمیایی حفاظت می‌کنند.

* گیاه خارمریم به ویژه جزء فعال آن یعنی سیلی‌مارین قند خون حیوانات دیابتی را کاهش می‌دهد. سیلی‌مارین به خاطر اثرات آنتی‌اکسیدانی از تخریب سلول‌های سازنده انسولین جلوگیری و سبب بهبود بافت آسیب‌دیده لوزالمعده می‌شود. همچنین، این گیاه اثرات باارزشی در پیشگیری و درمان عوارض درازمدت دیابت نظیر نارسایی کلیوی و اختلالات سلول های عصبی دارد.

* این گیاه اثربخشی داروهای مربوط به شیمی‌درمانی را نیز افزایش می‌دهد.

* مصرف خارمریم حتی در طولانی مدت عوارض نداشته و فقط در بعضی موارد ممکن است موجب اسهال خفیف شود.

فرآوری: مریم مرادیان نیری

بخش تغذیه و آشپزی تبیان

منابع:

ایسنا

باشگاه خبرنگاران - دکتر تینا رادش، متخصص تغذیه

مرکز تحقیقات فارماکولوژیک گیاهان دارویی

e-how

مطالب مرتبط:

مروری بر خواص کاسنی

کاسنی؛ مقوی کبد و معده

با گیاهان از قند خود بکاهید