روزنامه و روزنامه نویسی
یک بخش عمده از ادبیات شامل مجلات و روزنامه های بسیاری است که از دیرباز نقش مهمی در زندگی ما ایفا کرده است. کمتر کسی از تاریخچه و چگونگی پیدایش روزنامه اطلاع دارد، قصد داریم در چند مقاله چکونگی پیدایش روزنامه، اولین روزنامه ها و روزنامه های تهران و شهرستان ها را مرور کنیم.
کلمه روزنامه در زبان فارسی ریشه بسیار قدیمی دارد و در بسیاری از کتاب های قرون اولیه اسلامی این کلمه یا عربی شده آن به صورت " روزنامجه" دیده می شود. در کل روزنامه در زمان های قدیم به معنای دفتر یادداشت ها و گزارش های روزانه به کار می رفته است.
این اصطلاح در قرون اخیر نیز تقریبا به همان معنی اولیه استعمال می شده و گزارش هایی را که وقایع نگاران از هر گوشه کشور به دولت می دادند، روزنامه می نامیدند.
اما روزنامه به معنی معمول و رایج کنونی ابتدا " کاغذ اخبار" نامیده می شده که گویا از انگلیسی گرفته شده است و ترجمه تحت اللفضی News paper است. روزنامه های نخستین را دولت منتشر می کرد و عبارت بودند از اوراق کوچکی که اخبار و حوادث گوناگون درباری و دولتی را منتشر می کردند و این اوراق تنها در محیط نزدیک به دربار پراکنده می شد و همکاران و نویسندگان این اوراق سمت دولتی و عنوان رسمی داشتند.
روزنامه های پایتخت
روزنامه وقایع اتفاقیه
در سال سوم سلطنت ناصرالدین شاه و به دستور میرزا تقی خان امیر کبیر و به دستور میرزا تقی خان امیرکبیر و تحت نظر خود او روزنامه ای به نام "وقایع اتفاقیه" در تهران دایر شد. این روزنامه، که نخستین شماره آن روز جمعه پنجم ربیع الثانی سال 1276 ه. ق منتشر گردیده، هفته ای یکبار در چهار تا هشت صفحه با چاپ سنگی پخش و در آن علاوه بر اخبار ایران و خارجه آگهی ها و نرخ اجناس، مقالات سودمند علمی درج می شده است.مدیر آن روزنامه حاجی میرزا جبار ناظم المهام، معروف به تذکره چی، موسس کارخانه بلورسازی، پسر حاجی صفر علی خویی بود که چندی هم سمت کارپردازی ایران را در بغداد داشت و مترجمی و مباشرت روزنامه را برجیس صاحب انگلیسی بر عهده داشت و میرزا عبدالله نامی نیز نویسنده آن بود.
شماره نخستین این روزنامه به نام روزنامچه اخبار دارالخلافه تهران منتشر گردید و در صفحه اول آن شیر و خورشید و عبارت "یا اسدالله الغالب" نوشته و در دو طرف آن صورت دو درخت رقم شده بود، ولی از شماره دوم به همان نام روزنامه وقایع اتفاقیه موسوم گردید.
در روزنامه وقایع اتفاقیه ابتدا اخبار دارالخلافه از شکار شاه و دید و بازدیدهای او از موسسات و اشخاص درباری و اعطای القاب و عناوین و صدور فرامین و حوادث شهری و بعد وقایع شهرهای دیگر و مختصری از اخبار کشورهای خارجه و در صفحه آخر یکی دو ستون اعلانات دولتی و خصوصی درج می شد.
روزنامه دولت علیه ایران
روزنامه وقایع اتفاقیه ده سال به همین نام طبع و نشر می شد تا آنکه در سال 1277 ه.ق که شاهزاده علیقلی میرزا اعتضاد السلطنه وزیر علوم بود، اداره چاپخانه دولتی و مدیریت روزنامه به میرزا ابوالحسن خان صنیع الملک سپرده شد و نام آن تغییر یافت و از شماره 472 به اسم روزنامه دولت علیه ایران درآمد و تصاویری بر آن افزوده شد و این نخستین روزنامه مصوری است که در ایران انتشار یافته است.روزنامه مذکور تا شماره 668 به طور غیر مرتب منتشر و از آن پس تعطیل شده است. چندی پس از انتشار روزنامه دولت علیه ایران روزنامه دیگری به نام روزنامه علمیه دولت علیه ایران و بعد از آن روزنامه ای به نام روزنامه ملت سنیه ایران در تهران منتشر گردید و این هر دو نشریه ماهانه و سنگی بود و در دارالفنون تحت نظر شاهزاده اعتضادالسلطنه، وزیر علوم، اداره می شد.
ادامه دارد ...
منابع:
از صبا تا نیما، یحیی آرین پور
