اعتقادات مذهبی دانش آموزان را تقویت کنید
خانواده کانون گرمی برای پرورش و تربیت فرزندان ماست. میزان اهمیت آن زمانی معین می گردد که فرزندان با عنوانی جدید یعنی دانش آموز وارد مرحله تازه ایی از زندگی خود می گردند، در این مرحله دانش آموزان با افراد تازه ایی از جمله همسن و سالان خود و دبیران و دیگر افراد جامعه آشنا خواهند شد. پس چه والاست اگر والدین بکوشند تا ریشه های دینی و تربیتی فرزندانشان را تا زمانی که در کنار خود قرار دارند تقویت نمایند چه بسا ورود آنان به جامعه، افراد تازه و افکار تازه ایی را سر راهشان قرار خواهد داد که اگر استانداردهای تربیت دینی دانش آموزان در خانواده با استانداردهای دین مبین اسلام در یک راستا باشد دیگر نگرانی ایی بابت تغییر نوع تربیت و دیدگاه دانش آموزان با ورود آنان به جامعه جدید تهدید به حساب نخواهد آمد.
در این مقاله سعی شده به برخی از موازین تربیتی دینی دانش آموزان از دوران طفولیت تا نوجوانی بپردازیم.
کودك موجودی اجتماعی است؛ او می‌خواهد در میان جمع باشد و با آن‌ها بجوشد، در بین آنان عرض وجود كند و از رفتارشان تقلید نماید. این خود زمینه‌ای است كه با استفاده از آن می‌توان بخشی از جنبه‌های مذهبی را به وی آموخت.
آدمی در طول ایام حیات خود بر طبق خلقیات خویش عمل می‌کند. اساس خلق و خوی انسان در کودکی ساخته می‌شود؛ بنابراین پدر و مادر می‌بایست از ابتدایی‌ترین لحظه‌ها نسبت به تربیت فرزندی سالم، شایسته و مفید اهتمام ورزند و به فرموده‌ی مولا علی (ع) به فکر تربیت فرزندانی فرمان‌بردار و خداترس باشند. والدین، برای تربیت فرزندانی صالح ابتدا لازم است خود عملاً و علماً شایسته باشند؛ زیرا مجموعه‌ی رفتار و گفتار انسان سرمشق کودکان می‌شود و صفات و عادات او را می‌سازد.
تربیت انسان با موازینی که خالق او می‌طلبد، نوعی سرمایه‌گذاری صد ساله، بلکه ابدی است. از سرزمین پاک و طیب - به اذن پروردگار - ثمره‌ای نیک خارج می‌شود و زمین آلوده و شوره‌زار، حاصلی ناقص و بی‌فایده خواهد داشت؛ بنابراین خانواده‌ی آرمانی قرآن، خانواده‌ای است که آماده‌ی پذیرش و پرورش انسان است.
راه‌های انسان سازی
فرزندان خود را با دین و جلسات دینى، قرآن و علماً بیگانه نكنید، خودتان در نمازتان دقت كنید، هنگامى كه وضو می‌گیرید، یا هنگام غذا بسم الله می‌گویید، وقتى سخن از خدا می‌گویید، بهشت و جهنم را متذكر می‌شوید. وقتى روزه می‌گیرید و اطفال را به جلسات می‌برید، آنان را در خواندن قرآن و حفظ آن تشویق می‌کنید. آن گاه که كتب دینى تهیه می‌نمایید، مخصوصاً وقتى در جلسات عزادارى اهل بیت اشك می‌ریزید و لباس سیاه می‌پوشید و می‌پوشانید، بهترین تربیت دینى را انجام می‌دهید.
پاسخ گویی به سوالات دینی و معنوی كه برای كودكان به خصوص نوجوانان مطرح می‌شود و یاری كردن آن‌ها در حل مسائل فكری تأثیر مثبتی در روند تربیتی دینی فرزندان دارد. البته این نكته را هم باید در نظر داشت كه رفتار والدین باید به گونه‌ای باشد كه فرزندان، دین را تنها در انجام برخی واجبات عبادی خلاصه نكنند؛ بلكه به دیگر جنبه‌های دین همچون امانت داری، خیرخواهی، وظیفه شناسی و... نیز اهمیت داده و آن را جزء وظایف دینی خود بدانند.
کودك موجودی اجتماعی است می‌خواهد در میان جمع باشد، با آن‌ها بجوشد، در بین آنان عرض وجود كند و رفتارشان را تقلید نماید. این خود زمینه‌ای است كه با استفاده از آن می‌توان بخشی از جنبه‌های مذهبی را به او آموخت و وادار به عملش كرد. مثلاً طفل مایل است در مجامع شركت كند، پس وی را همراه خود به مجامع مذهبی ببرید. كودك می‌خواهد رفتار افراد بزرگ‌تر را تقلید كند پس در حضورش نماز بخوانید و یا او را همراه خود به مسجد ببرید. او رغبت دارد كه خود را در جای بزرگ‌ترها قالب بزند. پس وی را به جمع بزرگ‌ترها ببرید تا آداب زندگی، معاشرت، اخلاق و جمعاً مذهب را از این راه بیاموزد. سعی كنید کسانی كه در برابر کودک نقش الگو را ایفا می‌کنند از نظر عمل، افرادی نمونه باشند. تمام این موارد راهکارهایی برای انسان سازی است.
عبادت، احترام و مسئولیت
همان طور که می‌دانید از وظائف مهم پدر و مادر آشنا ساختن فرزندان با نماز در سن كودكى است. حضرت على (ع) در این باره می‌فرمایند: «به بچه‌های خود نماز را یاد دهید، و در هشت سالگى آن‌ها را وادار كنید به نماز خواندن.»
شخصى از امام رضا (ع) پرسید: «كسى که فرزندش یكى دو روز نماز نمی‌خواند، آیا می‌تواند او را مجبور كند؟»
حضرت فرمود: «آن پسر چند ساله است؟» پاسخ داد : «هشت ساله.» حضرت با تعجب پرسید: «سبحان الله (بچه هشت ساله) نماز نمی‌خواند!؟ »آن مرد گفت : «بیمارى دارد.» حضرت فرمود: «هر مقدار كه می‌تواند نماز بخواند. پس از سن هفت سالگى، پدر و مادر می‌بایست، فرزند خود را با نماز كه اساس دین، و ستون آنست آشنا كنند و به وسیله تشویق و مراقبت‌های پى در پى سعى نماید بچه را به نماز عادت دهند تا هر چه بیشتر با خدا آشنا شود.»
برخورد مۆدبانه نیز با کودکان - گرچه در سنین پایین باشند- نقش مهمی در رشد شخصیت و احترام به آن‌ها دارد. وقتی فرزندان در دامان والدین و آغوش خانواده مورد احترام قرار گیرند و شخصیت آن‌ها مورد توهین و تحقیر قرار نگیرد از حیث روحی تأمین و دارای صفت پسندیده عزت نفس می‌شوند. رفتار تحقیرآمیز و آمیخته به طعن و ملامت سبب می‌شود تا آن‌ها به تدریج خود را موجودی بی ارزش دانسته و احساس كرامت و شخصیت خود را از دست بدهند و این احساس، سرآغاز سقوط و انحطاط آنان می‌شود. اگر کودکان در محیط خانواده همواره مورد احترام بوده و مورد توهین و تحقیر قرار نگیرند، ضمن آنكه احترام به دیگران را می‌آموزند و با شخصیت بار خواهند آمد. والدین با استقلال دادن به كودك و ایجاد اعتماد به نفس در او سبب می‌شوند تا وی خود را مؤثر و فعال احساس كند.
در نهایت، نتیجه واگذاری مسئولیت به كودكان و خصوصاً نوجوانان در محیط خانواده، سبب متعهد و مسئول بار آمدن آن‌ها می‌شود كه در سطوح بالاتر می‌توانند به خوبی از ایفای نقش خویش برآیند.
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاطمه رضایی
تنظیم: مریم فروزان کیا
