آمفوترها

بعد از بررسی انواع مدل های ارایه شده برای اسیدها و بازها و تعاریف مختلفی که از آن ها شده است، در این جا با گروه خاصی از مواد به نام آمفوترها و خواص ویژه ی آن ها آشنا خواهیم شد.

آمفوتر چیست؟

آمفوتر از یک واژه ی یونانی به معنی «هر دو» گرفته شده و در علم شیمی به ماده ای که در برابر اسیدها به عنوان باز و در برابر بازها به عنوان اسید عمل می کند آمفوتر می گویند.

توجه: در واژه نامه ی آخر کتاب درسی پیش دانشگاهی، ماده ای که بتواند در برخی واکنش ها مانند اسید و در برخی دیگر شبیه باز رفتار کند «آمفی پروتیک» است و اگر آمفی پروتیک هیدروکسید باشد به آن «آمفوتر» می گویند. امّا این تفاوت در بسیاری موارد در کتاب رعایت نشده است. طبق کتاب درسی، H₂O  با این که هیدروکسید نیست یک آمفوتر محسوب می شود، ولی چون هم می تواند پروتون بدهد و هم پروتون بگیرد، طبق مدل لوری – برونستد به عنوان اسید و هم به عنوان باز عمل می کند .

H₂O  در برابر NH₃  به عنوان اسید و در برابر HF به عنوان باز و پذیرنده ی پروتون عمل می کند و این موضوع بیان گر وجود خاصیت آمفوتری در آب است.

چند آمفوتر:

• فلزهای سرب، آلومینیم، قلع، بریلیم و روی و هم چنین اکسید و هیدروکسید این فلزها آمفوتر هستند.
• اغلب یون های منفی دارای هیدروژن که حاصل یونش اسید هستند آمفوتر محسوب می شوند،

مانند H₂PO₃^-   ,  H₂PO₄^-  ,  HCO₃^-  , HS^- و ...

نکته: یون های H₂PO₂^-  و  HPO₃^2-  آمفوتر نیستند.

• آمیونو اسیدها نیز آمفوتر هستند.

آلومینیم اکسید:

آلومینیم اکسید (AL₂O₃)  در آب انحلال پذیر نیست و اگر پودر آن در آب ریخته شود یک مخلوط شیری رنگ کدر به دست خواهد آمد. این ماده طی یک فرایند شیمیایی هم در اسیدها و هم در بازها حل می شود و یک نمک محلول در آب به دست می آید. محلول به دست آمده شفاف و بی رنگ است.

در مورد واکنش دوم فرض بر این است ابتدا AL₂O₃  با آب واکنش داده و تبدیل به Al(OH)₃  می شود. اتم آلومینیم در

 AL(OH)₃  دارای اوربیتال خالی است و طبق مدل لوویس می تواند جفت الکترون ناپیوندی را از یک یون OH^-  ناشی از محلول سدیم هیدروکسید به صورت داتیو جذب کند و یون AL(OH)₄^-  را تشکیل دهد.

سوال: کدام گونه خاصیت آمفوتری ندارد؟

1-   H₂O

2-   HCO₃^-

3-   ZnO

4-  H₃O⁺

مرکز یادگیری سایت تبیان – تهیه: مهسا شاه حسینی