شبهه: خداوند طرف مردان است !!
چرا خداوند متعال، در قرآن، خطاب خود را بیشتر با مردان قرار داده است تا به زنان؟ آیا این دلیل این نیست که خداوند به مردان بیشتر اهمیت داده و زنان را به گونه ایی از خود طرد نموده است؟
پاسخ:
اگر با دید واقع بینانه به آیات قرآن کریم نگاهی بیندازیم، متوجه این امر خواهیم شد که خداوند متعال در بسیاری از آیات شریفه [1] به مردان امر کرده که با زنان خود به نیکی رفتار نمایند و همچنین در روایات بسیاری نیز به این مسأله اهمیت ویژه ای داده شده و در برخی شواهد تشبیه های بسیار زیبایی در مورد زنان هستیم.
بعنوان مثال در روایتی منسوب به حضرت علی علیه السلام [2] وارد است که ایشان زن را به ریحانه تشبیه نموده اند و یا حدیث معروفی که کمتر کسی می تواند ادعا کند آن را نشنیده که "بهشت زیر پای مادران است" و از این قبیل تعابیر زیبا. بنابراین نمی توان صرف دیدن یک آیه قضاوتی این چنینی نمود که خداوند متعال زنان را از خود به نوعی طرد نموده و جنس مرد را برتری داده است.
بازگردیم به سوال اصلی که چرا خداوند در قرآن کریم بیشتر مردان را مورد خطاب قرار می دهد؟
علت پیش آمدن چنین سوالی، به عدم آشنایی ما به قواعد و اصول زبان عربی باز می گردد.
توضیح آنکه در زبان عربی اگر مخاطب تنها زنان باشند، خطاب نیز با ضمیر مونث می آید[3] و هرگاه خطاب تنها مرادش مردان باشد، خطاب به صورت مذکر [4] بیان می گردد.
و اما در مواردی غیر از موارد بالا، از ضمیر مذکر برای رساندن مقصود خود بهره می گیرد که در این جا دو حالت متصور است:
1: زمانی که مسأله ای مشترک بین مردان و زنان باشد؛ مانند آیه ی شریفه ی زیر:
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرینَ [ البقرة /153] اى كسانى كه ایمان آوردهاید، از شكیبایى و نماز یارى جویید؛ زیرا خدا با شكیبایان است.»
مسلّماً در آیه ی شریفه ی بالا منظور این نیست که تنها مردان باید در سختی ها از نماز و روزه کمک بگیرند؛ بلکه امری مشترک بین مردان و زنان است.
2: مواردی که اصلاً جنس زن و مرد بودن در آن متصور نیست، مانند خدا و فرشتگان. که در زبان عربی و آیات قران کریم برای بیان آن ها از ضمایر مذکر استفاده شده است.
«ذلِكُمُ اللَّهُ رَبُّكُمْ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ خالِقُ كُلِّ شَیْءٍ فَاعْبُدُوهُ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَیْءٍ وَكیلٌ [الأنعام / 102] این است خدا، پروردگار شما: هیچ معبودى جز او نیست، آفریننده هر چیزى است. پس او را بپرستید، و او بر هر چیزى نگهبان است.»
بنابراین استفاده از ضمایر مذکر به جهت توجه ویژه به مردان و یا خوار و ذلیل نمودن جنس زن نبوده، بلکه به جهت پیروی از قاعده ای در زبان عربی بوده است.
پی نوشت ها:
[1]. «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا یَحِلُّ لَكُمْ أَنْ تَرِثُوا النِّساءَ كَرْهاً وَ لا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ ما آتَیْتُمُوهُنَّ إِلاَّ أَنْ یَأْتینَ بِفاحِشَةٍ مُبَیِّنَةٍ وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسى أَنْ تَكْرَهُوا شَیْئاً وَ یَجْعَلَ اللَّهُ فیهِ خَیْراً كَثیراً [ النساء /19]
اى كسانى كه ایمان آوردهاید، براى شما حلال نیست كه زنان را به اكراه ارث برید؛ و آنان را زیر فشار مگذارید تا بخشى از آنچه را به آنان دادهاید [از چنگشان به در] بَرید، مگر آنكه مرتكب زشتكارى آشكارى شوند، و با آنها بشایستگى رفتار كنید؛ و اگر از آنان خوشتان نیامد، پس چه بسا چیزى را خوش نمىدارید و خدا در آن مصلحت فراوان قرار مىدهد.»
[2]. قال علی علیه السلام: «ان المرأه ریحانه لیست بقهرمانه [نهج البلاغه نامه 30] زن گل است نه قهرمان . [نهج البلاغه نامه 30]
[3]. «یا نِساءَ النَّبِیِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِنَ النِّساءِ إِنِ اتَّقَیْتُنَّ فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذی فی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفاً [الأحزاب /32] اى همسران پیامبر، شما مانند هیچ یك از زنان [دیگر] نیستید، اگر سَرِ پروا دارید پس به ناز سخن مگویید تا آنكه در دلش بیمارى است طمع ورزد؛ و گفتارى شایسته گویید.»
[4]. «كُتِبَ عَلَیْكُمُ الْقِتالُ وَ هُوَ كُرْهٌ لَكُمْ وَ عَسى أَنْ تَكْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَكُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ [ البقرة / 216] بر شما كارزار واجب شده است، در حالى كه براى شما ناگوار است. و بسا چیزى را خوش نمىدارید و آن براى شما خوب است، و بسا چیزى را دوست مىدارید و آن براى شما بد است، و خدا مىداند و شما نمىدانید.»
بخش قرآن تبیان
منبع: سایت رهروان ولایت
مطالب مرتبط:
چرا در قرآن مردان بیش از زنان مورد مخاطب‌اند؟
