ایده برگزیده شیمی
هشتمین دوره ی پروژه های دانش آموزی تبیان
هشتمین دوره از پروژه های دانش آموزی تبیان نیز با یاری خداوند و حضور پر شور شما دوستان و علاقمندان به پایان رسید اما کار ما هنوز تمام نشده است! این دوره نیز هم چون سال های گذشته دوستان بسیاری با ثبت طرح ها و ایده های خلاقانه خود در منوی"پیشنهاد موضوع" ما را در ارتقای تنوع پروژه ها یاری نموده اند. هم چون گذشته بر آن شدیم تا با گردآوری این ایده های جالب، علاوه بر قدر دانی از این دوستان نوآور، زمینه ای را برای ایده پروری سایر پژوهشگران علاقمند فراهم آوریم. فراموش نکنید که ما همیشه منتظر طرح های جدید شما عزیزان هستیم.
نام ارائه دهنده : پگاه پورمددی،آیدا زندی،نازنیین فاطمه ابراهیمی،کیمیا کوهستانی
زمینه و نوع پروژه : شیمی - تحقیقاتی
درجه سختی: متوسط
بلور شکلی از ماده جامد است که در آن مولکول ها، اتم ها و یون ها با آرایشی منظم در کنار یکدیگر قرار دارد. تکرار این آرایش منظم در سه جهت فضایی سبب بزرگتر شدن بلور می شود. نظم بیرونی بلورها بر اثر نظم درونی آن هاست. به دلیل همین نظم، سطح های خارجی بلورها صاف و هموار هستند. این سطح های صاف با یکدیگر زاویه هایی می سازند که اندازه های آن ها در بلورهای یک ماده همواره ثابت است.
بلورها بر اثر تغییر فشار و دما در محلول ها، مواد مذاب، مواد جامد و بخار به وجود می آید. به فرآیند تشکیل بلورها تبلور گفته می شود. هنگامی که دما یا فشار تغییر می کند و یا تبخیر روی می دهد و شرایط مناسب تبلور ایجاد می شود، اتم های مواد به یکدیگر می پیوندند. این اتم ها معمولا" در اطراف ذرات موجود در محیط جمع می شوند. این ذرات هسته تبلور نامیده می شوند.
انواع بلورها به قرار زیر است:
1- بلور یونی
2- بلور کووالانت
3- بلور فلزی
خواص بلورها
در بلورها پراکندگی و فاصله اجزا، دارای نظم هندسی ویژه ای است که معمولا" در تمام جهت ها یکسان نیست. برخلاف بلورها در جامدهای بی شکل یا غیر بلورین پراکندگی و فاصله اجزای سازنده آن ها در همه جهت ها یکسان است از این رو بعضی از خواص فیزیکی جامدهای غیر بلورین، مانند رسانایی گرمایی، انتشار نور و رسانایی الکتریکی نیز در همه جهت ها یکسان است . به این جامدهای غیر بلورین همسانگرد (ایزوتروپ) می گویند. چون خواص فیزیکی بیشتر جامدهای بلورین در جهت های مختلف متفاوت است به آن ها ناهمسانگرد می گویند. تنها بلورهایی که در دستگاه مکعبی متبلور می شوند مانند اجسام غیر بلورین عمل می کنند چون در سه جهت فضایی دارای ابعاد مساوی هستند.
گرمادر بعضی از بلورها الکتریسته ایجاد می کند و سبب می شود یک سوی آن ها بار مثبت و سوی مقابل بار منفی بیابد. در نتیجه میان این دو سو اختلاف پتانسیل الکتریکی به وجود می آید. هم چنین اگر به این بلور جریان الکتریکی متناوب وصل کنیم. بلورها به تناوب منبسط و منقبض می شوند و بر اثر ارتعاش، صوت تولید می کنند. از این خاصیت برای تولید صوت، ماورای صوت، نوسان های الکتریکی، ساختن میکروفون های بلوری و سوزن گرامافون استفاده می شود.
بعضی از بلورها مانند بلور عنصرهای ژرمانیم، سیلیسیم و کربن خاصیت نیمه رسانایی دارند و تا اندازه ای جریان الکتریکی را از خود عبور می دهند اگر بلورهای نیمه رسانا را گرما دهیم و یا در مسیر تابش نور قرار دهیم، مقاومت الکتریکی آن ها کم می شود و الکتریسیته را بهتر عبور می دهد. نیمه رساناها در صنایع الکترونیک و مخابرات به صورت دیود و ترانزیستور به کار می روند. بعضی از بلورها خاصیت جذب انتخابی دارند. مانند بلور تومالین که پرتوهای نور را به دو دسته تقسیم می کند. یک دسته آن ها را جذب می کند و دسته دیگر را از خود عبور می دهد. از این خاصیت برای ساختن فیلم ها و عدسی های قطبنده و برای کاهش شدت نور چراغ های اتومبیل استفاده می شود.
دانش آموزان پژوهشگر در این پروژه به بررسی موارد زیر پرداخته اند:
1- آشنایی با ساختار شیمیایی بلور
2- سنتز بلوزهای رنگی و استفاده در وسایل زینتی
بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان
تهیه و تنظیم: اعظم اژدری
مطالب مرتبط:
ایده برگزیده شیمی هشتمین دوره ی پروژه های دانش آموزی تبیان
