ساختمان استخوان
استخوان آن بخش از بدن انسان است که به عنوان نگهدارنده ساختمان بدن و ایستایی آن در برابر نیروی جاذبه و سرعت بخشیدن به حرکت بدن عمل می‌کند. اسکلت انسان مانند سایر مهره‌داران توسط ماهیچه‌ها پوشیده شده است.
اسکلت و ماهیچه‌ها در عمل با یکدیگر هماهنگ و مکمل یکدیگرند. اسکلت بدن هر فرد از تعدادی استخوان درست شده است. این استخوان‌ها ساختار بدن را می‌سازند و باعث حرکت بدن می‌شوند و همچنین از اعضای داخلی بدن محافظت می‌کنند ضمناً انسان بالغ 206 استخوان در بدن دارد.
ساختمان استخوان
وقتی هنوز بچه هستید دست‌ها، پاها و سایر اعضای بدنتان کوچک است، کم کم که رشد می‌کنید و بزرگ می‌شوید، همه اعضا کمی بزرگ می‌شوند ازجمله استخوان‌ها. بدن یک کودک هنگام تولد حدود 300 استخوان نرم دارد؛ این استخوان‌ها کم‌کم با هم جوش می‌خورند و 206 استخوانی که بزرگسالان دارند تشکیل می‌دهند. بعضی از استخوان‌های کودکان از مواد نرم و انعطاف پذیری درست شده‌اند که به آن غضروف می‌گویند.
در دوران کودکی در حالی که رشد می‌کنید غضروف‌ها هم رشد می‌کنند و کم‌کم استخوان می‌شوند، البته با کمک کلسیم غضروف‌ها تا 25 سالگی سخت می‌شوند و در این سن تمام استخوان‌ها شکل گرفته‌اند. بعد از این غضروف‌ها دیگر رشد نمی‌کنند و استخوان‌هایی که به اندازه کافی رشد کرده‌اند اسکلتی را تشکیل می‌دهند که خیلی قوی و سبک است.
استخوان بافت همبندی است که از سخت‌ترین بافت‌های بدن انسان به شمار می‌رود. استخوان از یک ماده بنیادی آلی که در نمک‌های غیر آلی ذخیره شده‌اند، تشکیل شده است. سختی استخوان به سبب وجود همین نمک‌های غیرآلی است که تقریباً 60 درصد وزن کل استخوان را تشکیل می‌دهند.
این نمک‌ها عمدتاً شامل کلسیم، فسفات و مقداری منیزیم و کربنات هستند. خارج کردن نمک‌های کلسیم از یک استخوان با قرار دادن استخوان در اسید معدن رقیق امکان‌پذیر است. شکل استخوان پس از خارج کردن نمک‌های کلسیم به هم نمی‌خورد ولی نرم می‌شود، طوری که مثلاً یک استخوان دراز را آن قدر می‌توان خم کرد که دو انتهای آن به هم برسند. یک غشای همبندی به نام پریوستیوم سطح خارجی استخوان‌ها را می‌پوشاند. این غشا در مفاصل حرکتی که با غضروف مفصلی پوشانده شده‌اند، وجود دارد. پریوستیوم محتوی یک شبکه عروق خونی است که از طریق آن، عروق به داخل استخوان نفوذ می‌کنند.
استخوان‌های 5 گانه:
اسکلت بدن ما از تعداد زیادی استخوان تشکیل شده است که بعضی از آن‌ها فرد و بعضی دیگر زوج هستند. استخوان‌ها از نظر شکل و اندازه بسیار متفاوتند ولی به طور کلی آن‌ها را به 5 گروه اصلی می‌توان تقسیم کرد:
1) استخوان‌های دراز:
استخوان دراز، از یک تنه تقریباً استوانه‌ای با یک قسمت پهن در دو انتها تشکیل شده‌اند. این گروه بیشتر استخوان‌های اندام‌های فوقانی و تحتانی را در بر می‌گیرد.
2) استخوان‌های کوتاه:
از نظر شکل تفاوت‌های زیادی باهم دارند ولی به طور کلی می‌توان آن‌ها را به شکل مکعب در نظر گرفت. این گروه استخوان‌های قسمت پروکسیال دست و پا را در بر می‌گیرند که به ترتیب استخوان‌های کارپال و تارسال نامیده می‌شوند.
3) استخوان‌های پهن:
استخوان‌های پهن در مقایسه با قطرشان سطح پهن دارند و شامل استخوان‌های سقف جمجمه و دنده‌ها می‌شوند.
4) استخوان‌های نامنظم:
استخوان‌های نامنظم در نظر شکل تفاوت‌های زیادی باهم دارند و در هیچ کدام از گروه‌های فوق قرار نمی‌گیرند و شامل استخوان‌هایی می‌شوند که ستون فقرات و بعضی از استخوان‌های جمجمه را تشکیل می‌دهند.
5) استخوان‌های سزامویید (کنجدی):
این استخوان‌ها در تاندون‌های نزدیک مفاصل ظاهر می‌شوند. مهم‌ترین استخوان این گروه، استخوان کشکک است.
استخوان‌بندی بدن انسان
استخوان‌بندی بدن انسان شامل دو قسمت اصلی است :
استخوان بندی محوری که شامل استخوان‌های سر و صورت، ستون فقرات و قفسه سینه است. تعداد استخوان‌های سر و صورت 22 عدد است که 8 عدد از آن‌ها جمجمه را می‌سازند و 14 قطعه نیز در صورت است. ستون فقرات از 26 قطعه استخوان به وجود آمده که هر یک را یک مهره می‌نامند. شکل ظاهری مهره‌ها متفاوت است. قفسه سینه نیز شامل 12 جفت دنده است که در جلو به جناغ سینه ارتباط دارند و در پشت به مهره‌ها متصل‌اند.
استخوان بندی ضمیمه‌ای که شامل استخوان‌بندی اندام‌های فوقانی و تحتانی است. تعداد استخوان‌های هر یک از اندام‌های تحتانی 30 قطعه است که به وسیله کمربند لگن به استخوان بندی محوری متصل‌اند. تعداد استخوان‌های هر یک از اندام‌های فوقانی نیز 30 قطعه است که به وسیله کمربند شانه به استخوان‌بندی محوری وصل می‌شوند.
به غیر از استخوان‌های یاد شده 6 قطعه استخوان نیز در گوش وجود دارند، حتی یک استخوان دیگر نیز وجود دارد که ارتباط مستقیم با اسکلت نداشته و لامی نامیده می‌شود.
مغز استخوان
استخوان دراز، دارای یک حفره مرکزی به نام موولا است. این حفره با مغز استخوان، که در میان ترابکول‌های استخوان اسفنجی نیز دیده می‌شود، پرشده است. هنگام تولد تمامی مغز استخوان سلول‌های خونی را تولید می‌کنند که به آن مغز قرمز استخوان گفته می‌شود. با آغاز دوران بلوغ، مغز قرمز فقط در استخوان‌های جمجمه، قرقره‌های استخوان‌های کتف، ستون مهره‌ها، دنده‌ها، لگن و انتهای فوقانی بازو و ران‌ها یافت می‌شود. در هر جایی که مغز قرمز توسط مغز زرد یا به عبارت دیگر، چربی جایگزین شده باشد بافت خون ساز کمی در آنجا وجود خواهد داشت.
وظایف استخوان
استخوان چارچوب نگه دارنده بافت‌های نرم را تشکیل داده و به منزله تکیه گاهی برای تحمل وزن بدن می‌باشد.
استخوان اهرمی است که ماهیچه‌ها برای ایجاد حرکت، فشار خود را بر آن اعمال می‌کنند.
استخوان از ارگان‌های حیاتی خاصی محافظت می‌کند مانند جمجمه که از مغز حفاظت می‌کند.
استخوان از نظر دارا بودن بافت تولید کننده سلول‌های خونی، دارای اهمیت می‌باشد.
استخوان منبع تجمع نمک‌های کلسیک است.
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: مرتضی عرفانیان
تنظیم: مریم فروزان کیا
