تبیان، دستیار زندگی
از جمله دلایل دیگری كه می‎توان برای واقع‎بینی بیان داشت، بحث شرایط زمان و مكان است. هركاری، مقتضای زمانی و مكانی خاصی دارد. یعنی، هركاری را نمی‎توان در همه شرایط انجام داد. چه بسا، در بعضی مواقع نتوان با آن وسیله، به هدف رسید.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

سعی کن واقع گرا باشی!

عقل

واقع گرایی یا رئالیسم به معنای گرایش به تحلیل اجتماعی، مطالعه و تجسم زندگی انسان در جامعه، مطالعه و تجسم روابط اجتماعی، روابط میان فرد و جامعه و ساختمان خود جامعه است، به صورتی كه وجود دارد و نه آن‎گونه كه باید باشد. پیروان این مكتب، كسب نفع شخصی و تلاش برای كسب قدرت و ازدیاد آن را، واقعیات جهان سیاست می‎دانند. آنان معتقدند كه همیشه، كشورها در صدد نفع خود و كسب و اعمال و افزایش قدرتند و منافع ملی خود را بالاتر از همه ایده‎ها، اصول و اخلاق قرار داده‎اند و خواهند داد.

اما واقع بینی حضرت علی و دلایل آن

اول: مصلحت اندیشی

یكی از دلایل مهم برای اثبات واقع‎بینی، مصلحت‎اندیشی است. هنگامی از مصلحت اندیشی استفاده می‎شود، كه فرد نسبت به واقعیات و اوضاع و احوال اجتماع خود كاملاً آگاه باشد

حضرت علی شخصیتی بودند كه مصالح جامعه اسلامی را كاملاً تشخیص می‎دادند، و براساس آن عمل می‎كردند. 25 سال سكوت حضرت علی گواه گویایی برای این مدعاست.درآن دوران حضرت ‎علی صلاح جامعه اسلامی را در آن دیدند كه با ابوبكر بیعت كنند و سكوت برگزینند؛ زیرا ماجرای مرتدان و مسائل و مشكلات به وجود آمده پس از درگذشت پیامبر ، جامعه اسلامی را بشدت تهدید می‎كرد. حضرت علی در جای جایِ نهج‎البلاغه تأكید ‎می‎كنند كه حكومت حق ایشان است كه فقط به خاطر مصالح جامعه اسلامی، از آن چشم پوشیدند. در جریانی كه در سقیفه بنی‎ساعده اتفاق افتاد و ابوبكر خلیفه شد، ابوسفیان و عباس عموی پیامبر نزد امام می‎روند و از او می‎خواهند كه برای گرفتن حق خود، قیام كنند، اما حضرت علی نمی‎پذیرند و می‎فرمایند: «… هر كه با یاوری برخاست، روی رستگاری بیند و گرنه، گردن نهد و آسوده نشیند، كه خلافت بدینسان همچون آبی بدمزه و نادلپذیر است و لقمه‎ای گلوگیر. و آن كه میوه را نارسیده چیند، همچون كشاورزی است كه زمین دیگری را برای كشت گزیند. اگر بگویم، گویند خلافت را آزمندانه خواهان است. و اگر خاموش باشم، گویند از مرگ هراسان است. هرگز، من و از مرگ ترسیدن؟».

در واقع، حضرت علی مصلحت را در آن دیدند كه سكوت كنند. این انتخاب، واقع‎بینی حضرت را نسبت به اوضاع و احوال جامعه خود نشان می‎دهد.

حضرت علی شخصیتی بودند كه مصالح جامعه اسلامی را كاملاً تشخیص می‎دادند، و براساس آن عمل می‎كردند. 25 سال سكوت حضرت علی گواه گویایی برای این مدعاست. در آن دوران حضرت ‎علی صلاح جامعه اسلامی را در آن دیدند كه با ابوبكر بیعت كنند و سكوت برگزینند؛ زیرا ماجرای مرتدان و مسائل و مشكلات به وجود آمده پس از درگذشت پیامبر ، جامعه اسلامی را بشدت تهدید می‎كرد

دوم: شرایط زمان و مكان

از جمله دلایل دیگری كه می‎توان برای واقع‎بینی بیان داشت، بحث شرایط زمان و مكان است. هركاری، مقتضای زمانی و مكانی خاصی دارد. یعنی، هركاری را نمی‎توان در همه شرایط انجام داد. چه بسا، در بعضی مواقع نتوان با آن وسیله، به هدف رسید. به طور مثال، حكومت هم چنین وضعی دارد. كسی كه رهبری یك حكومت را به دست دارد، همیشه و در همه حال، نمی‎تواند از یك ابزار و وسیله برای رسیدن به هدف خود استفاده كند. حضرت علی نیز با مقتضیات زمانی و مكانی آشنایی داشتند و در موقع لزوم نیز از آن وسایل بهره می‎برند. به طور مثال، درباب زكات آمده است كه زكات به 9 چیز (شتر، گاو، گوسفند، طلا، نقره، گندم، جو، خرما و كشمش) تعلق می‎گیرد. در حالی كه حضرت علی در زمان خود، بر اسبان نیز زكات بستند؛ زیرا تشخیص دادند كه این كار، لازم است.

از جمله دلایل دیگری كه می‎توان برای واقع‎بینی بیان داشت، بحث شرایط زمان و مكان است. هركاری، مقتضای زمانی و مكانی خاصی دارد. یعنی، هركاری را نمی‎توان در همه شرایط انجام داد. چه بسا، در بعضی مواقع نتوان با آن وسیله، به هدف رسید

سوم: امكان روی آوردن به فشار

یكی دیگر از موارد دلایل بر واقع‎بینی، استفاده از فشار است. یعنی، گاهی لازم است كسی كه در رأس جریانی قرار می‎گیرد، برای مصلحت جامعه، بر فرد یا گروه خاصی فشار آورد تا به سر منزل مقصود برسد. در واقع، چون رهبر جامعه در راه رسیدن به هدف خود به موانعی بر می‎خورد، سعی می‎كند آنها را با روشهای مختلف از جمله فشار صحیح كه موجب تعالی و رشد جامعه و افراد است بر دارد. چه بسا فشار نیاوردن و سستی كردن، باعث صدمات جبران‎ناپذیری گردد. پس، این واقع‎بینی و آگاه بودن نسبت به شرایط اجتماعی است، كه رهبر را برآن می‎دارد تا در مواقع لزوم از عامل فشار بهره گیرد. در تاریخ زندگی حضرت علی بویژه در دوران خلافت ایشان، از این مصادیق، به فور یافت می‎شود. حضرت‎علی در راهی كه برگزیدند و به آن ایمان داشتند،  لحظه‎ای از برپاداشتن حق نمی‎ایستادند. هر چند عزم محكم امام گاهی موافق و گاهی مخالف، خواست افراد بود، ولی حضرت  علی با اصرار و پافشاری تلاش می‎كردند تا آن را انجام دهند. نكته مهمی كه در اینجا باید به آن اشاره كرد، این است كه زمانی كه خود مردم به كاری تمایل نداشتند، حضرت علی به آنان فشار نمی‎آوردند. به طور مثال، در ماجرای حكمیت چون اكثر سپاه حضرت به حكمیت تن دادند، ایشان هم به اكراه پذیرفتند. اینكه دیگران خود دست به كار نمی‎شدند و فرمان نمی‎بردند، نباید با پافشاری حضرت و فشاری كه ایشان برای اجرای فرمانهای الهی داشتند، خلط شود.

هدف ما هم همین است كه نشان بدهیم واقع‎بینی حضرت، ایجاب می‎كرد كه دست به چنین كارهایی بزند؛ اگرچه نخواستن مردم، مقوله دیگری است.

بخش نهج البلاغه تبیان


منبع: الگوی آرمانگرایی و واقع‎بینی در اندیشه و سیره امام علی مجله اندیشه صادق، شماره1.

مطالب مرتبط:

نگاهی به سیاست امام علی علیه السلام در مقابل خلفاء

هنری به نام واقع بینی

دفاع از خطبه شقشقیه!

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.