دوران زمین‌شناسی

زمین‌شناسی علمی است که با تاریخچه و ساختار زمین و مراحل زندگی آن سر و کار دارد. فهم اساسی از این مفاهیم در تاریخ نفت ضروری به نظر می‌رسد که از آن‌ها برای پیش بینی این که تله‌های نفت‌گیر کجا ممکن است یافت شود، استفاده می‌شود. کار زمین‌شناس این است که با استفاده از دانش خود بتواند تاریخ زمین‌شناسی یک منطقه را احیا کرده و تعیین کند که چه سازنده‌هایی می‌توانند مخازن نفتی را تشکیل دهند؟

دوران پرکامبرین

دوران پرکامبرین با پیدایش زمین در حدود 6/4 میلیارد سال پیش شروع شده و در 570 میلیون سال پیش پایان یافته است. فسیل مربوط به پرکامبرین بسیار نایاب است؛ زیرا بیشتر جانوران این دوران فاقد قسمت‌های سخت مانند استخوان و صدف در بدن بوده‌اند.

همچنین قدمت زیاد سنگ‌ها و تحمل تغییرات فراوان و مکرر، باعث از بین رفتن فسیل‌های آن زمان شده است. پرکامبرین دوران پیدایش آغازیان و بی مهره‌های ساده است. بسیاری از فسیل‌های متعلق به پرکامبرین که آثاری مربوط به کرم‌ها، عروس‌های دریایی و جانداران تک سلولی هستند، در استرالیا یافت شده‌اند.

پالئوزوییک (حیات قدیمی)

پالئوزوییک از 570 میلیون سال پیش شروع شده و تا 245 میلیون سال قبل ادامه داشته است.

اوایل این دوران بی‌مهره‌ها فراوانی زیادی داشته‌اند و با گذشت زمان و رسیدن به اواسط و اواخر این دوران گیاهان بی گل و نخستین مهره‌داران ظاهر شده‌اند.

در اوایل دوران پالئوزوییک بی‌مهره‌های فراوانی وجود داشته بودند از این رو به این دوران، دوران بی‌مهرگان نیز گفته می‌شود. بیشتر این بی مهره‌ها در اواخر این دوران نسلشان از بین رفته است. در اواسط این دوران نخستین مهره‌داران ظاهر شدند.

همچنین نخستین خزندگان نیز که جانوران کوچکی شبیه به دوزیستان بودند و باله‌های حرکتی ضعیفی داشتند که از آن‌ها برای خزیدن در روی زمین استفاده می‌کردند، در این دوران ظاهر شدند.

در اوایل دوران پالئوزوییک زندگی محدود به دریا بود اما با رسیدن به اواسط این دوران زندگی در خشکی آغاز شد. فسیل نخستین جانوران ساکن خشکی هم متعلق به موجوداتی عقرب مانند است.

مزوزوییک (حیات میانی )

دوران مزوزوییک از 245 میلیون سال قبل آغاز شده و 65 میلیون سال قبل پایان یافته بود. سنگ‌های فسیل‌دار مزوزوییک را در نقاط مختلفی می‌توان یافت و اطلاعات در مورد جانداران این دوران نسبت به دوران‌های قبلی زیادتر است.

در مزوزوییک، شرایط آب و هوایی توسعه فراوان خزندگان را امکان پذیر کرد، به طوری که این دوران به دوران خزندگان مشهور است. در ابتدای مزوزوییک خزندگان بسیار فراوان و گوناگون شده بودند. جثه‌ی این خزندگان بین یک تا سی متر درازا داشته است. علاوه بر خزندگان ساکن خشکی، خزندگانی در این هنگام وجود داشته اند که می‌توانستند در هوا پرواز کنند. همچنین خزندگان دریازی نیز در این دوران وجود داشته بودند و از این رو به این دوران، دوران خزندگان گفته می‌شود. خزندگان درشت جثه‌ی مزوزوییک را دایناسور می‌نامند.

در اواخر دوران مزوزوییک دایناسورها به طور اسرارآمیزی از میان رفتند. تاکنون دلایل زیادی در مورد انقراض دایناسور‌ها آورده شده است مثل عدم دسترسی کافی به غذا به دلیل بزرگی جثه، شیوع بیماری و سرد شدن زمین، اثر گرد و غبار ناشی از برخورد شهاب سنگ‌های بزرگ به سطح زمین که این مورد از اعتبار بیشتری برخوردار است.

در دوران مزوزوییک، بی مهره‌های ویژه‌ای ظاهر شدند و توسعه یافتند که نظایر آن‌ها در دوران‌های قبل و بعد مزووییک نمی‌یابیم. گیاهان نیز در دوران مزوزوییک فراوان و گوناگون شدند، به طوری که علاوه بر گیاهان بی‌گل و نهان دانگان، در اواخر این دوران گیاهان گل‌دار و درختان میوه و برگ ریز ظاهر شدند.

سنوزوییک (حیات جدید)

این دوران از 65 میلیون سال قبل آغاز شده است و همچنان ادامه دارد. نخستین آثار مربوط به پستانداران در این دوران ظاهر شد و به همین جهت این دوران به دوران پستانداران معروف است. اصولاً پستانداران به علت خون گرم بودن و پوشیده شدن بدن از مو و پشم قادر بودند که با تغییر شرایط محیط سازگار باشند و به همین علت توانسته‌اند در طول سال در نقاط سرد و گرم یک منطقه به فعالیت ادامه دهند.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: مرتضی عرفانیان

تنظیم: مریم فروزان کیا