خطاب مستقل قرآن به زنان و مردان درباره حفظ عفت
قرآن ابتدا مردان و سپس زنان را درباره حفظ حیا و عفت ـ که از اخلاقیات است ـ مورد خطاب قرار می‌دهد.
مسئله حجاب و حدود آن از دیرباز میان زنان مسلمان از اهمیت خاصی برخوردار بوده است و حفظ آن یکی از مصادیق اخلاقی جامعه محسوب می‌شود.
حجاب بانوان مسلمان که نمادی از هویت جامعه دینی آنان را تشکیل می‌دهد به عنوان سنگر مستحکمی می‌ماند که راه هرگونه بی‌بندباری را در محیط اجتماعی و فرهنگی اسلامی می‌بندد.
دشمنان اسلام نیز به خوبی به اهمیت جایگاه حجاب قائل هستند، نگاهی به نوشته‌ها و سخنرانی برخی از افراد شاخص آنها این امر را به خوبی نشان می‌دهد.
به طور مثال «جیمز لادن» خبرنگار رادیو ملی آمریکا با خوشحالی اعلام کرد «اکنون در ایران انواعی از موسیقی که قبلاً با مخالفت شدید روبرو بود، عمومیت یافته و زن‌ها حجاب را تعدیل می‌کنند و کت‌های آنان کوتاه و کوتاهتر می‌شود.»
یا «میشل هوئیلیک» نویسنده اسلام‌ستیز فرانسوی می‌گوید «جنگ بر ضد اسلام‌گرایی، با کشتار فایده‌ای ندارد، فقط با فاسد کردن آنها می‌توان به پیروزی دست یافت، پس به جای بمب، دامن‌های کوتاه بر سر مسلمانان فرو ریخت.»، همچنین «مستر همفر» جاسوس سابق انگلیس می‌گوید: «یکی از نقاط قوت مسلمین، حجاب زنان است، پس به هر وسیله‌ای که شده باید زن مسلمان را از حجاب اسلام خارج کرد و بی‌حجابی را رواج داد.»
حجاب در قرآن چه جایگاهی دارد؟
قرآن، کتاب آسمانی ما مسلمان، خود را تبیین کننده همه چیز نامیده است: «تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْءٍ»، موضوع قرآن هدایت انسان به سوی بالاترین قله‌های کمال است، بنابراین آنچه برای رشد در تمام زمینه‌های مادی و معنوی است در قرآن آمده است، البته استخراج این گنجینه عظیم معارف از قرآن در حوزه پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم و اهل بیت علیهم‌السلام است که روایات سنت و احادیث آنها توضیح دهنده آن است؛ زیرا قرآن کریم به منزله قانون اساسی دین اسلام است و همه جزئیات به طور صریح نیامده و نیازمند مفسر و مبین است که پیامبر و اهل بیت می‌باشند، مثلاً اصل نماز و زکات در متن قرآن آمده، ولی کیفیت و شرایط آن نیامده است، یا در داستان انبیاء بسیاری از جزئیات ذکر نشده و گاهی هم بیان اصل داستان را به پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم سپرده است.
اما با کمال تعجب می‌بینیم در زمینه عفت و حجاب در متن قرآن علاوه بر تحریم زنا و فحشا و پرداختن مفصل به عفت و تجلیل از مقام حضرت یوسف علیه‌السلام و تمجید از حضرت مریم علیهاالسلام و معرفی او به عنوان بانویی عفیف، به مطالبی پرداخته که گاهی بسیار جزئی بوده است، این در حالی که عادت قرآن مجید این نیست که به جزئیات قصه‌ها بپردازد، پس معلوم می‌شود موضوع حجاب و عفاف در نگاه قرآن در حدبالایی قرار دارد که در متن قرآن به آن توجه شده است، می خواهد بگوید مسئله حیا به خصوص در میان زنان باید چنان حاکم باشد که حتی در نحوه راه رفتن ظهور پیدا کند.
چرا بیشترین تأکید روی پوشش زنان است؟ چرا به حجاب چشم آقایان در قرآن بیشتر تاکید شده است؟
قرآن کریم با خطاب مستقل به زنان و مردان درباره عفت فرمان صادر کرده است و جالب اینجاست که قرآن قبل از زنان، به مردان هشدار داده و با خطاب مستقل فرموده است: «قُل لِّلْمُۆْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ»؛ «به مردان با ایمان بگو دیده فرو نهند»، سپس با خطاب مستقل سراغ زنان رفته و می‌فرماید: «وَقُل لِّلْمُۆْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ»؛ «و به زنان با ایمان بگو دیدگان خود را [از هر نامحرمى] فرو بندند».
چه بسا می‌توان گفت جهت مقدم داشتن مردان در این خطابه‌ها، این باشد که آنها با چشم چرانی خود موجب تشویق زنان، به عرضه خود می‌شوند. تأکید بیشتر روی پوشش زنان حاکی از اهمیت آنها و اشاره به وجود امتیازات بیشتر زنان از انواع جمال‌ها و زیبایی‌هاست که خداوند به آنها ارزانی داشته و طبعاً مردان را نیازمند آنها کرده است، از این رو حفاظت آنها را لازم شمرده است.
حجاب بر اساس تفاوت‌های ساختاری زن و مرد شکل گرفت
آن چیزی که عمومی است و پای زنان و دختران و پسران را می‌گیرد، عفاف و پوشیده داری است و حجاب یکی از زیر مجموعه‌های عفاف است. مرد و زن همگی مکلف به رعایت عفاف هستند، اما شکل حجاب فقط از برای بانوان است، چرا که تمام وجودشان از زیبایی‌ها ترکیب یافته است، لذا می‌بینید سرمایه دارانی که می‌خواهند کالای خود را تبلیغ کنند، از تصاویر و ماکت‌های بی‌پوشش زنان استفاده می‌کنند و اگر یک وقتی هم تصویر و ماکت مردان برای زیبایی اندام، عرضه می‌شود، برای تبلیغات ورزشی است.
عفاف از کمالات عمومی هر انسانی است، عفت در نگاه کردن، در سخن گفتن، در راه رفتن و حرکات و سکنات و نوع پوشیدن مطرح است، تا آنجا که وقتی شما به غذا خوردن کسی نگاه نمی‌کنید، ادب و عفاف را رعایت کرده‌اید.
دختر حضرت شعیب علیه‌السلام، سراغ موسی که در شهر آنها به عنوان جوان غریبه‌ای حضور داشت، آمد که پدر شما را احضار کرده است. قرآن می‌گوید، آن دختر با کمال عفاف و حیا راه می‌رفت، جالب اینکه موسی (علیه السلام) به او گفت «صحیح نیست که تو پیشاپیش من و در مقابل دیدگانم به عنوان راهنما راه بروی، من جلو می‌افتم و تو از پشت سر، مرا راهنمایی کن»، اینها عفاف در راه رفتن است.
لذا با توجه به شرایط و تفاوت‌های ساختاری زن و مرد که خدای تعالی ترتیب داده است، در قانون شریعت و زندگی، مقررات پوشش و حجاب را خاص آنها کرده است.
اندازه خمار به یک و نیم متر می‌رسد
در آیه 31 سوره نور واژه «بخمرهن» به چه معناست؟
یک حکم دیگر حجاب آن است که زنان باید روسری‌های خود را بر روی سینه‌های خود بیفکنند: «وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُیُوبِهِنَّ»، جیوب جمع جیب و به معنی یقه پیراهن است که از آن تعبیر به گریبان می‌شود.
زنان قبل از نزول این آیه، دامنه روسری‌های خود را به شانه‌ها یا پشت می‌انداختند و زیر گلو و قسمتی از سینه آنها دیده می‌شد، این آیه فرمود «باید این قسمت‌ها با روسری پوشیده شود»، لازم به ذکر است که خمار روسری امروزی نیست، بلکه شاید دو یا سه برابر روسری‌های امروزی است که از آن به «چهار قد» تعبیر می‌شود که ابعاد آن حداقل حدود 1.5 متر است.
خطالب حجاب در آیه 59 سوره احزاب به تمام زنان مسلمان است
«یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاء الْمُۆْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِن جَلَابِیبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَن یُعْرَفْنَ فَلَا یُۆْذَیْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا»، این آیه در بیانی جامع به طور صریح که شامل همسران پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم و کل زنان است، دستور حفظ حجاب ذکر شده است، قرآن دستور می‌دهد که به زنان و دخترانت و به زنان مسلمان بگو که پوشش‌های خود را بر خود بپیچند، پس مفروض این است که همه جلباب یا همان چادر را دارند، فقط آن را به خود نزدیک کنند، آنگاه فرمود که این کار باعث می‌شود، آنها به عفت شناخته شوند و توسط هرزگان مورد آزار قرار نگیرند.
پوشش برای زن مسلمان امری مسلم است
منظور از «جلباب» چیست؟
برای آن چند معنی گفته‌اند:
الف ـ ملحفه، چادر و پارچه بزرگی که از روسری بسیار بلندتر است و سروگردن و سینه‌ها را می‌پوشاند.
ب ـ مقنعه و روسری
ج ـ پیراهن گشاد و معنای معروف آن روسری بسیار بزرگ است که از چادر کوچک‌تر است.
«یدنین» یعنی این چادر را به خود بچسبانند که اگر آزاد و رها باشد باد آن را بالا و پایین می‌کند و نمی‌تواند گردن و بدن شخص را بپوشاند، نکته‌ای که در اینجا باید لحاظ شود، اینکه فرمود چادرهایشان را به خود بپیچند یا به خود نزدیک کنند.
در اینجا نفرمود چادر یا روسری داشته باشند، این تعبیر نشان می‌دهد پارچه و پوشش برای زن مسلمان امری مسلم و مفروغ عنه است و این آیه در نحوه پوشیدن آن است که طوری خود را در آن مخفی کند که زمینه برای آزار از بین برود.
فرآوری: زهرا اجلال
بخش قرآن تبیان
منابع:
سایت ایکنا
سایت حوزه
صحبت های مفسر بزرگ جناب آقای بهرام پور
مطالب مرتبط:
حجاب و حرمت نگاه به نامحرم در قرآن
